پونه کوهی یا اورگانو؛ تفاوت آن با پونه و ۶ خاصیت آن برای سلامتی

نام دیگر پونه کوهی اورگانوست و آشپزها از برگ‌های خشک یا تازه این گیاه استفاده می‌کنند. اورگانو عضو خانواده نعنا و بومی منطقه مدیترانه است و در اکثر نواحی نیم‌کره شمالی به‌خوبی رشد می‌کند.

به گزارش چطور، کلمه اورگانو ریشه در ۲ لغت یونانی دارد: «oros» به‌معنی «کوهستان» و «ganos» به‌معنی «روشنایی» یا «لذت». بنابراین می‌توانید حدس بزنید که این گیاه کجا بیشتر رشد می‌کند؛ در دامنه‌های کوهستان تا از نور کامل خورشید بهره ببرد.

البته می‌توانید پونه کوهی را در نواحی سردسیر نیز سالی یک مرتبه برداشت کنید. همچنین اگر زمستان‌های محل زندگی‌تان زیاد سرد نباشد، این گیاه ممکن است چرخه زندگی بیشتر از ۲ سال نیز داشته باشد. اورگانو چاشنی اصلی غذاهای ایتالیایی است، به‌ویژه غذاهای مدیترانه‌ای جنوب ایتالیا.

فرق پونه با پونه کوهی

فرق پونه و پونه کوهی در شکل و طعم این دو گیاه است. برگ‌های پونه کوهی بیضوی‌شکل هستند و لبه‌های صاف دارند. در حالی‌ که برگ‌های پونه باریک‌تر و بیشتر به‌شکل بادام هستند و لبه‌های دندانه‌دار دارند. همچنین ظاهر برگ‌های پونه چروکیده‌تر است. از طرفی مزه پونه کوهی گرم، خوش‌طعم و اندکی کافورمانند و شبیه به لیمو و فلفل است، اما طعم پونه خنک‌تر و شیرین‌تر است.

خواص پونه کوهی

اورگانو مانند سایر گیاهان دارویی برگ‌سبز مقدار زیادی ویتامین K1 دارد. این گیاه همچنین حاوی مقادیر اندکی از سایر ویتامین‌ها و مواد معدنی است از جمله ویتامین A،C،E و ویتامین‌های B مانند B6 و فولات و مواد معدنی مانند کلسیم، آهن و پتاسیم. پونه کوهی تازه حاوی کلروفیل نیز هست و اگر پس از مصرف این گیاه آفتاب بگیرید، به تولید طبیعی کوکیوتن (CoQ10) کمک می‌کنید. این ترکیب مهم از رشد سلول و تولید انرژی پشتیبانی می‌کند و جلوی آسیب به سلول‌ها را نیز می‌گیرد.

ترکیبات ترپن‌ها در اورگانو

پونه کوهی مانند بسیاری از گیاهان خوراکی بوی قوی و برگ‌هایی با طعم تندوتیز دارد تا موجوداتی مانند شته‌ها و کنه‌ها نتوانند آن را بجوند یا این گیاه آلوده به بیماری‌های قارچی نشود. مواد شیمیایی تولیدکننده عطر و بوی این گیاه ترپن‌ها نام دارند که در بسیاری از گیاهانی که ما از آنها برای تولید روغن استفاده می‌کنیم، دیده می‌شوند.

روغن اورگانو که از ساقه‌ها و برگ‌های تازه این گیاه گرفته می‌شود، منبعی سرشار از بعضی از ترپن‌های بسیار قدرتمند است. ۲ ترپن مهم که این روغن ضروری را تشکیل می‌دهند، عبارت‌اند از کارواکرول و تیمول که به‌همراه یکدیگر فواید سلامتی شایانی دارند. طبق تحقیقات، این دو ترکیب خواص ضدمیکروبی، ضدالتهابی، آنتی‌اکسیدانی و ضدتومور دارند.

اما چطور ممکن است ترکیبی شیمیایی که گیاه برای جلوگیری از حمله آفت‌ها تولید می‌کند، برای بدن انسان مفید باشد؟ علت آن را باید پدیده‌ای به‌اسم هورمسیس بدانیم که طبق آن ماده‌ای می‌تواند در دوزهای بالا آسیب‌زننده و در مقادیر اندک مفید باشد. این‌طور فرض شده است که ترکیبات داخل اورگانو اندکی به بدن انسان استرس وارد می‌کنند اما از طرفی آن را برای مواردی مانند ترمیم سلول‌ها تحریک می‌کنند.

فواید اورگانو برای سلامت انسان

این گیاه از گذشته به‌علت کمک به سیستم ایمنی و توانایی حفاظت از بدن در برابر بیماری‌های گوناگون، همچون داروی گیاهی خوراکی استفاده می‌شده است. البته تقریبا تمام تحقیقات انجام‌شده درباره خاصیت پونه کوهی روغن یا عصاره این گیاه را بررسی کرده‌اند نه نمونه خشک‌شده یا تازه آن. بنابراین اگر دچار عارضه‌ای هستید که با روغن یا عصاره اورگانو قابل‌درمان است، پیش از استفاده از آن با پزشک خود مشورت کنید. در ادامه، برخی از خواص ادویه اورگانو و خود گیاهش را بررسی می‌کنیم.

۱. خواص پونه کوهی برای زنان

یائسگی و عادت ماهیانه اغلب علائم مشابهی دارند از جمله تغییرات هورمونی و دردهای عضلانی. چای اورگانو اسپاسم‌های عضلانی را آرام می‌کند و می‌تواند گرفتگی‌های رحم و لگن را کاهش دهد که برخی زنان قبل از پریود دچارش می‌شوند.

۲. خواص ضدویروسی

بر اساس تحقیقی در سال ۲۰۱۴ درباره خواص پونه کوهی، کارواکرول (یکی از ترپن‌های موجود در این گیاه) برای کاهش عفونت ناشی از نوعی نوروویروس انسانی رشدیافته در محیط کشت سلولی آزمایشگاهی، مؤثر بوده است. همچنین در سال ۲۰۲۰، تیمی از محققان فلوریدا کشف کردند که کارواکرول می‌تواند جلوی ورود ویروس HIV به سلول‌های سالم را بگیرد. بنابراین به‌ نظر می‌رسد که روغن اورگانو خواص ضدویروسی دارد.

۳. خاصیت انگل‌کشی

کریپتوسپوریدیوم انگلی با قدرت عفونی زیاد است که در روده انسان‌ها و حیوانات زندگی می‌کند و از طریق آب نوشیدنی، استخرهای شنا و جکوزی منتقل می‌شود. مبتلاشدن به این انگل می‌تواند خطراتی مانند اسهال پایدار به‌ همراه داشته باشد، بیماری شایعی در کودکانی که در محله‌های فقیر و آلوده زندگی می‌کنند. مشخص شده است که روغن اروگانو و همچنین عصاره خالص کارواکرول استخراج‌شده از این گیاه جلوی عفونت‌زایی کریپتوسپوریدیوم را می‌گیرند. نویسندگان تحقیقی در سال ۲۰۱۸، بیان کردند که روغن اورگانو می‌تواند درمان خوراکی مؤثری برای کودکان مبتلا به این انگل باشد.

توکسوپلاسما گوندی انگل خطرناک دیگری است که می‌تواند از طریق مدفوع گربه به انسان منتقل شود و باعث بیماری توکسوپلاسموزیس شود. نوزادان مادران بارداری که در معرض این انگل قرار می‌گیرند، با ناتوانی‌های رشدی شدید به دنیا می‌آیند. این مسئله مشکل بزرگی است، چون حتی موثرترین درمان‌های پزشکی برای آن احتمال شکست زیادی دارند و هیچ‌کدام برای درمان عفونت افراد فاقد علائم بیماری توکسوپلاسموزیس نتیجه‌بخش نیستند. البته طبق تحقیقی در سال ۲۰۲۱، کارواکرول می‌تواند با تغییر شکل توکسوپلاسما گوندی و جلوگیری از توانایی حرکت آن جلوی تکثیر این انگل را بگیرد.

۴. خواص ضدباکتری

محققان متوجه شده‌اند که روغن اورگانو می‌تواند جلوی آسیب باکتری‌های مخرب به دستگاه گوارش، شش‌ها و پوست انسان را بگیرد. همچنین این روغن ممکن است راه‌حلی برای یکی از مشکلات بزرگ در پزشکی مدرن و سلامت عموم باشد، یعنی مشکل مقاومت باکتری‌ها به چندین داروی ضدباکتری.

استفاده گسترده از داروهای ضدباکتری در بیمارستان‌ها و کشاورزی صنعتی منجر به ایجاد میکروب‌هایی شده است که می‌توانند پس از مواجه‌شدن با داروهای ضدباکتری، زنده بمانند. بر اساس تحقیقی در سال ۲۰۱۸، روغن پونه کوهی می‌تواند بعضی از باکتری‌های مقاوم به داروهای ضدباکتری و همچنین زخم‌های سوختگی درجه‌سوم را غیرفعال کند.

به‌ویژه باید از عفونتی باکتریایی به‌اسم بیماری لایم نام ببریم که در بسیاری از مبتلایان در برابر درمان‌های ضدباکتری مقاومت می‌کند. تقریبا ۲۰درصد بیمارانی که درمان ضدباکتری استاندارد برای این بیماری را کامل کرده‌اند، گاهی تا چندین دهه همچنان با علائم مزمن آن درگیر بوده‌اند.

بر اساس یکی از نظریه‌ها، بعضی از باکتری‌های لایم به داروها حمله یا در برابر آنها مقاومت می‌کنند و می‌توانند در بدن باقی بمانند و مشکل‌ساز شوند. طبق تحقیق منتشرشده در مجله پزشکی «Frontiers in Medicine»، چندین روغن ضروری گرفته‌شده از گیاهان دارویی از جمله اورگانو، باکتری لایم را بهتر از داروهای ضدباکتری فعلی از بین بردند.

نویسندگان این تحقیق ادعا می‌کنند که ۳ تا از مؤثرترین روغن‌های گرفته‌شده از اورگانو، چوب دارچین و میخک تمام سلول‌های مقاوم به درمان را کامل و بدون اثری از رشد مجدد کشتند.

۵. خواص آنتی‌اکسیدانی

با آنکه خود پونه کوهی آنتی‌ اکسیدان نیست، چنین خواصی دارد. تحقیقات آزمایشگاهی در سال‌های ۲۰۱۶ و ۲۰۱۷ فعالیت آنتی‌اکسیدانی چشمگیر عصاره اورگانو را اندازه گرفتند. همچنین در سال ۲۰۱۷ در چین تحقیقی انجام شد که نشان داد روغن گرفته‌شده از برگ‌ها و گل‌های پونه کوهی بیش از روغن استخراج‌شده از ساقه‌ها یا ریشه‌های این گیاه قدرت آنتی‌اکسیدانی دارد.

۶. اورگانو و سرطان

طبق یافته‌های بسیاری از تحقیقات، کارواکرول و تیمول می‌توانند جلوی پیشرفت سرطان را بگیرند. این دو ترکیب از طریق مکانیسم‌های متعددی این کار را انجام می‌دهند از جمله آپوپتوز القاشده، سمیت سلولی، توقف چرخه سلولی، جلوگیری از متاستاز و مسدودکردن مسیرهای سیگنال‌دهی مانند mTOR که تومورها را تحریک به رشد می‌کنند.

استفاده از پونه کوهی خشک و تازه در آشپزی

حتی اگر خواص پزشکی اورگانو را نادیده بگیریم، این گیاه چاشنی بی‌نظیری برای غذاهای شماست و به این شکل نیز می‌توانید از فواید آن بهره ببرید. اما می‌دانید باید از پونه کوهی خشک استفاده کنید یا تازه؟

پونه خشک‌شده به‌علت بافت متراکم‌تر خود طعم بیشتری به غذاها می‌دهد. اگر می‌خواهید از گیاه تازه استفاده کنید، مقدار آن را ۳ برابر کنید. اگر در دستور آشپزی‌تان ۱ قاشق چای‌خوری اورگانو خشک‌شده نوشته شده است، می‌توانید به‌جای آن از ۱ قاشق غذاخوری برگ پونه کوهی تازه استفاده کنید.

بااین‌حال پونه کوهی خشک‌شده مواد مغذی کمتری از نمونه تازه آن دارد. ویتامین A و ویتامین C موجود در این گیاه به‌علت قرارگرفتن در معرض نور خورشید و حرارت از بین‌ می‌روند. البته شما می‌توانید خودتان پونه کوهی را در هوای آزاد و به‌دور از گرما و آفتاب خشک کنید.

کلروفیل ترکیب دیگری است که پس از خشک‌کردن اورگانو از بین می‌رود. برخلاف آنچه در کلاس‌های زیست‌شناسی خوانده‌اید، بدن انسان‌ نیز می‌تواند با خوردن گیاهان سبز و رفتن زیر نور خورشید فرایند شگفت‌انگیز فتوسنتز را انجام دهد. به‌ همین دلیل پونه کوهی تازه در مقایسه با نوع خشک آن، ممکن است سالم‌تر باشد.

شاید بهتر باشد از هر دو نوع استفاده کنید. چون اورگانو خشک‌شده طعم تیزتری دارد و می‌توانید آن را در اوایل آشپزی به غذای خود اضافه کنید تا مزه آن به غذا نفوذ کند. پونه کوهی تازه را هم در انتهای آشپزی به غذایتان اضافه کنید تا مواد مغذی و طعم خود را حفظ کند.

طرز تهیه پودر اورگانو

• برگ‌های پونه کوهی را چند بار با آب معمولی بشویید و آنها را به‌مدت ۱ هفته زیر نور خورشید یا باد پنکه خشک کنید. همچنین می‌توانید از مایکروویو استفاده کنید.
• زمانی که برگ‌ها کاملا خشک شدند، آماده استفاده‌اند.
• برگ‌ها را در مخلوط‌کن قرار دهید تا پودر شوند.
• به این پودر مقداری نمک، فلفل سیاه، پودر سیر، پودر چیلی، پودر برگ‌ بو و ریحان خشک‌شده اضافه و به‌خوبی ترکیب کنید.
• پودر نهایی را در ظرف دربسته که هوا به آن نفوذ نکند نگهداری و تا ۲ ماه استفاده کنید.

جمع‌بندی

پونه کوهی که نام دیگر آن اورگانو است، به دلایلی مانند داشتن مواد مغذی فراوان، محتوای کلروفیل و ترپن‌ها فواید متعددی برای بدن دارد. طبق تحقیقات، روغن ضروری و عصاره اورگانو به سیستم ایمنی بدن برای مقابله با عفونت‌های مختلف میکروبی کمک می‌کنند و در مبارزه با سرطان نیز موثرند. همچنین می‌توانید پونه کوهی تازه یا خشک‌شده را در آشپزی استفاده کنید.

بیشتر بخوانید:

مرزنجوش؛ خواص، مضرات و طریقه مصرف این گیاه معطر

۶ فایده شگفت‌انگیز این گیاه معطر؛ از کاهش عفونت تا نابودی سرطان

تماشاخانه

قسمت دوم : از کشف مقبره یک زمین‌دار تا زرهی از قرن هفدهم و یافته‌های جدید از دروازه ایشتار در بابل (فیلم)

چشم من باش..! راهکاری برای گشودن جهانی تازه برای آن‌هایی که نمی‌توانند ببینند / حالا می‌توانید چشم دیگران باشید (فیلم)

فیلم های دیگر