اسکوربوت یا کمبود ویتامین C؛ بیماری قرون گذشته درحال بازگشت است

اسکوربوت یا اسکوروی اغلب به‌عنوان بیماری تاریخی درنظر گرفته می‌شود و یادآور تصاویری از ملوانان در سفرهای دریایی طولانی است که دچار کمبود میوه و سبزیجات تازه هستند. بااین‌حال، پزشکان در کشورهای توسعه‌یافته اخیرا درمان مواردی از اسکوربوت را گزارش کرده‌اند.

به گزارش زومیت، بیماری اسکوربوت دراثر کمبود شدید ویتامین سی (اسید اسکوربیک) به‌وجود می‌آید. اسید اسکوربیک ترکیبی آلی است که بدن برای تولید کلاژن بدان نیاز دارد و به حفظ سلامت پوست، عروق خونی، استخوان‌ها و بافت‌های همبند کمک می‌کند.

بدون ویتامین سی کافی، بدن نمی‌تواند به خوبی بافت‌ها را ترمیم کند، زخم‌ها را التیام دهد یا با عفونت‌ها مبارزه کند. این امر می‌تواند به طیف وسیعی از علائم ازجمله موارد زیر منجر شود:

• خستگی و ضعف
• تورم و خونریزی لثه‌ها یا لق شدن دندان‌ها
• درد و حساسیت مفاصل و عضلات
• کبود شدن به آسانی
• خشکی، زبری یا تغییر رنگ پوست (لکه‌های قرمز یا بنفش به دلیل خونریزی زیر پوست)
• افزایش مدت زمان بهبودی بریدگی‌ها و زخم‌ها
• کم‌خونی (کمبود گلبول‌های قرمز خون که منجر به خستگی و ضعف بیشتر می‌شود)
• افزایش حساسیت به عفونت‌ها

اسکوروی از قرن ۱۵ تا ۱۸ رایج بود. در آن زمان، دریانوردان و سایر کاوشگران با جیره‌های غذایی محدود زندگی می‌کردند یا برای مدت‌های طولانی بدون غذای تازه می‌ماندند. ممکن است برخی از این نقاط عطف در تاریخ این بیماری را شنیده باشید:

در سال‌های ۱۴۹۷ تا ۱۴۹۹، خدمه واسکو دو گاما (جهانگرد و کاشف پرتغالی که برای اولین بار از راه دریا از اروپا به هند رفت) در طول سفر خود در اقیانوس هند به شدت از اسکوروی رنج می‌بردند و تعداد زیادی از آن‌ها براثر این بیماری جان باختند.

از قرن ۱۶ تا ۱۸: اسکوروی در میان نیروهای دریایی و کاوشگران اروپایی شیوع بالایی داشت و شخصیت‌های معروفی مانند فردیناند ماژلان و سر فرانسیس دریک دچار آن شدند. این بیماری به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین تهدیدها برای سلامتی دریانوردان در طول سفرهای طولانی به شمار می‌رفت.

در سال ۱۷۴۷، جیمز لیند جراح بریتانیایی نیروی دریایی یکی از نخستین افرادی بود که یکی از اولین کارآزمایی‌های بالینی را انجام داد و نشان داد مرکبات می‌توانند از اسکوربوت پیشگیری و آن را درمان کنند. گرچه چندین دهه طول کشید تا یافته‌های او به‌طور گسترده به کار گرفته شود.

در سال ۱۷۹۵، نیروی دریایی سلطنتی بریتانیا رسما روش تامین آب لیمو را برای دریانوردان اتخاذ کرد که به‌طور چشمگیری تعداد موارد اسکوربوت را کاهش داد.

در گزارش موردی جدید، پزشکان در استرالیای غربی درمان مرد میانسال مبتلا به این بیماری را شرح دادند. در گزارش موردی دیگری، پزشکان در کانادا از درمان زنی ۶۵ ساله مبتلا به بیماری مذکور خبر دادند.

هر دو بیمار با ضعف پا و آسیب پوستی به پزشک مراجعه کردند، اما پزشکان در ابتدا احتمال ابتلای آن‌ها به اسکوربوت را درنظر نگرفتند. پزشکان فرض کردند که ویتامین سی فراوانی در رژیم غذایی مدرن وجود دارد، بنابراین نباید کمبود آن رخ دهد. در هر دو مورد، درمان با دوزهای بالای ویتامین سی (هزار میلی‌گرم در روز به مدت حداقل هفت روز) به بهبود علائم و درنهایت بهبودی کامل منجر شد.

بررسی سال گذشته‌ی بیمارستان بزرگی در نیو ساوت ولز نشان داد کمبود ویتامین سی شایع است. بیش از ۵۰ درصد از بیماران که سطح ویتامین سی آن‌ها آزمایش شد، دچار کمبود متوسط (۲۹٫۹ درصد) یا کمبود قابل‌توجه (۲۴٫۵ درصد) بودند. کمبود در میان بیماران ساکن مناطق روستایی و مناطق فقیرتر شایع‌تر بود.

متأسفانه، تأمین و مصرف غذاهای مغذی با ویتامین C کافی هنوز برای برخی افراد یک مشکل است. عواملی که خطر کمبود ویتامین C را افزایش می‌دهند، شامل موارد زیر می‌شود:

رژیم غذایی ضعیف: افرادی که به دلایلی همچون ناامنی غذایی یا انتخاب‌های غذایی رژیم غذایی محدود دارند، ممکن است ویتامین سی کافی دریافت نکنند. این افراد شامل کسانی می‌شود که به شدت بر غذاهای فرآوری‌شده و فاقد مواد مغذی متکی هستند و محصولات غذایی تازه به اندازه کافی مصرف نمی‌کنند.

بیابان‌های مواد غذایی: در مناطقی که دسترسی به میوه‌ها و سبزیجات تازه و مقرون‌به‌صرفه محدود است (که اغلب به‌عنوان بیابان‌های غذایی شناخته می‌شود)، افراد ممکن است دچار کمبود ویتامین سی شوند. در برخی از مناطق کشورهای درحال توسعه مانند هند، عدم دسترسی به مواد غذایی تازه یکی از عوامل خطر ابتلا به اسکوربوت است.

بحران هزینه‌های زندگی: با افزایش شمار افرادی که قادر به خرید محصولات تازه نیستند، افرادی که مصرف میوه‌ها و سبزیجات را محدود می‌کنند، ممکن است دچار کمبود مواد مغذی، ازجمله اسکوروی شوند.

رویه‌های کاهش وزن و داروها: مصرف محدود مواد غذایی به دلیل جراحی کاهش وزن یا داروهای کاهش وزن ممکن است به کمبود مواد مغذی منجر شود.

بیماری‌های روانی و اختلالات خوردن: مشکلات سلامت روان همچون افسردگی و بی‌اشتهایی عصبی می‌تواند به رژیم‌های غذایی به شدت محدود منجر شود و خطر ابتلا به اسکوربوت را افزایش دهد.

انزوا: افراد سالخورده خصوصا کسانی که به تنهایی یا در خانه‌های سالمندان زندگی می‌کنند، ممکن است در تهیه‌ی وعده‌های غذایی متعادل دارای مقدار کافی از ویتامین سی مشکل داشته باشند.

شرایط پزشکی خاص: افراد مبتلا به اختلالات گوارشی، مشکلات سوء جذب یا کسانی که به دلایلی همچون آلرژی شدید یا عدم تحمل، از رژیم‌های غذایی بسیار محدودی استفاده می‌کنند، چنانچه نتوانند مقدار کافی ویتامین سی مصرف یا جذب کنند، ممکن است دچار اسکوربوت شوند.

توصیه می‌شود که بزرگسالان روزانه ۴۵ میلی‌گرم ویتامین سی مصرف کنند (در صورت بارداری یا شیردهی به مقدار بیشتری نیاز است). این مقدار ویتامین سی در نصف پرتقال یا نصف فنجان توت فرنگی یافت می شود.

وقتی ویتامین سی بیشتر از حد مورد نیاز مصرف شود، مقادیر اضافی آن ازطریق ادرار از بدن خارج می‌شود.

علائم اسکوروی ممکن است به‌زودی و یک ماه پس از مصرف روزانه کمتر از ۱۰ میلی‌گرم ویتامین C ظاهر شود. خوردن غذاهای غنی از ویتامین C مانند پرتقال، توت فرنگی، کیوی، آلو، آناناس، انبه، فلفل دلمه‌ای، کلم بروکلی و کلم بروکسل می‌تواند علائم کمبود ویتامین C را ظرف چند هفته برطرف کند.

در صورتی که مصرف ویتامین سی به دلایلی ازطریق رژیم غذایی محدود شود،این ویتامین همچنین به‌صورت مکمل در دسترس است. مکمل‌های ویتامین سی معمولا حاوی ۱۰۰۰ میلی‌گرم ویتامین C در هر قرص هستند و حداکثر مقدار توصیه‌شده برای مصرف روزانه ویتامین سی ۲۰۰۰ میلی‌گرم است.