نشست ساماندهی، شیب بندی و حفاظت از محوطه نقش رستم برگزار شد

 پایش چهار ماهه و گزارش کاوش و ساماندهی محوطه نقش رستم در نشست علمی مشترک اساتید زمین شناسی دانشگاه شیراز و گروه باستان شناسی پایگاه میراث جهانی تخت جمشید مورد بررسی قرار گرفت.

در این نشست رئیس گروه زمین شناسی دانشگاه شیراز دکتر فقیه بیان داشتند؛ پس از اسکن زمین و مطالعات جی پی آر، ژئوفیزیک و ژئوالکتریک انجام شده در نقش رستم می توان گفت فرونشست مربوط به دشت و در بستر خاک دشت اتفاق افتاده است و خوشبختانه آثار نقش رستم به ویژه آرامگاه پادشاهان هخامنشی و نقش برجسته های ساسانی در دل صخره کنده شده است و فرونشست هیچ تاثیری بر آنها ندارد. صخره کوهستان تا کیلومترها بهم پیوسته است و همه آثار صخره ای نقش رستم از خطر فرونشست مصون هستند و تنها دل نگرانی برای بنای سنگی منسوب به کعبه زرتشت است.

وی افزود: این بنا و باروی خشتی نقش رستم هر دو دارای ویژگی های معماری فوق العاده ای هستند که تاکنون فرونشست نتوانسته است خللی به آنها وارد نماید. زیرا باروی نقش رستم دارای 10 متر ضخامت بوده است و تمام از خشت است و تنها آسیب هایی که به باروی خشتی نقش رستم وارد شده است فروشست های ناشی از بارندگی است. در خصوص بنای منسوب به بن خانگ سازه های سنگی آن چنان محکم از سنگ های یکپارچه ساخته شده است که طی 25 قرن از تمام زلزله ها مصون مانده است.

در ادامه دکتر عسکری سرپرست برنامه ساماندهی این محوطه به بررسی و تحلیل میزان استحکام بنای کعبه زرتشت یا بن خانگ پرداختند و بیان داشتند  در زمان کاوش های باستان شناسی یکصد سال پیش هیات امریکائی مشخص شد این بنا سالم ترین بنایی است که از روزگار هخامنشی تا کنون بجای مانده و از زیر خاک نمایان شده است.  وی اشاره کردند؛ هخامنشیان این بنا را در برابر خطرات زلزله و هر گزند دیگر کاملا ایمن ساخته اند و به دلیل اهمیت مذهبی این بنا، سازه معماری  و مصالح سنگی بکار رفته در ساخت آن یکی از شاهکارهای معماری دوره باستان است. در خصوص ایمنی زمین و سطح زیرین این بنا مطالعات ادامه دارد و به محض تامین اعتبار مطالعات ژئوتکنیک بستر بنای کعبه زرتشت انجام می شود و مقاوم سازی زمین  برای این بنا در اولویت است. 

در ادامه این نشست علمی دکتر عسکری چاوردی به تشریح جزئیات طرح ساماندهی محوطه پرداختند که طی چهار ماه مطالعات میدانی با مجوز از پژوهشگاه میراث فرهنگی انجام شد. در این مدت خوشبختانه بخشی از سیستم های انتقال و هدایت آب نقش رستم احیاء شد، در بخش شرقی محوطه حوضچه آرامش آب جهت جلوگیری از ریزش سنگ از بستر بالای کوهستان در زمان بارندگی ساماندهی شد، در بخش غربی محوطه سیستم انتقال آب کوهستان به مخزن لایروبی شد تا بخشی از آبهای کوهستان در فصل بارندگی به این مخزن انتقال و هدایت شوند.

در بخش مرکزی بدلیل اینکه اریک اشمیت در حدود 90 سال پیش گمانه کاوشی بزرگی به ابعاد 80 در 100 متر در پیرامون کعبه زرتشت ایجاد کرده بود و بخشی از آن را مجدد با خاک دست ریز پر کرده است، بین بستر اصلی خاک و خاک پرشده در گمانه کاوش اختلاف تراکم ایجاد شده بود که هرساله در اثر فرورفتن آب به درون ترانشه کاوش، آن شکاف از زیر سطح پر از آب می شده است و به همین دلیل در برنامه امسال تصمیم گرفته شد این شکاف ها پاکسازی شوند تا میزان عمق شکاف های سالهای گذشته شناسائی شوند.

 به نظر می رسد بر اساس مطالعات حاصل از  چهارماه  کار میدانی مشکل اصلی نقش رستم در بخش مرکزی و پیرامون کعبه زرتشت است که خوشبختانه با شناسائی عمق شکاف ها و امتداد برش افقی متوجه شدیم تمام این شکاف ها به محدوده های کاوش های باستان شناسی هیات امریکائی مربوط است که در آن زمان چاله های بزرگ و عمیقی در این قسمت ایجاد کرده بودند و لذا برای جلوگیری از نفوذ باران به درون این چاله ها باید در زمان بارندگی آبهای سطحی به سرعت از سطح محوطه خارج شوند. به همین دلیل، در این مرحله برنامه شیب بندی سطح محوطه، زهکشی و برنامه هدایت آبهای سطحی به بیرون از سطح محوطه مد نظر قرار دارد.

شکاف باز شده سطح محوطه در انباشت خاک های سطحی چند ساله اخیر پاکسازی شد تا بتوانیم پهنا و عمق شکاف های سطح الارضی محوطه را شناسائی کنیم. بیشتر شکاف ها در همان محدوده ترانشه امریکائی ها به صورت سطحی پاکسازی شدند و در بخش مرکزی شکاف های عمیق در امتداد گمانه کاوش اریک اشمیت به طرف پائین ادامه پیدا می کند که با استحکام بخشی دیوار دور تا دور پیرامون بنای کعبه زرتشت مساله رانش خاک در این قسمت حل خواهد شد. 

در حال حاضر بخاطر حضور گردشگر  در محوطه نقش رستم  تلاش شده است عبور گردشگران تسهیل شود زیرا محدودیت هایی برای بازدید فراهم شده است که به زودی با اتمام شیب بندی و ایجاد مسیرهای انتقال آب به بیرون از محوطه، بازدید گردشگران به حالت عادی باز می گردد. عکسبرداری های متعددی در زمان انجام مطالعات میدانی و ساماندهی محوطه از طرف بازدیدکنندگان و برخی افراد انجام شده است که در اصول اخلاقی و حرفه ای هیچ فردی بدون کسب مجوز اجازه عکسبرداری از محدوده کاوش در زمان انجام مطالعات ندارد، بعضا همین عکس ها مراتب نگرانی فراهم کرده است که این موضوع بدلیل عدم اطلاع افراد از قانون عکاسی در محوطه های باستانی در زمان کاوش است و لذا بازتاب و انتشار این عکس ها در خبرگزاری ها بدون اجازه از سرپرست برنامه مطالعات ممنوع است. 

اسکن زمین تا عمق 15 متر با استفاده از دستگاه جی پی آر در نقش رستم( گروه زمین شناسی دانشگاه شیراز، تیرماه 1403)
 

تماشاخانه

کشتی عجیبی که از ضایعاتی شدن نجات پیدا کرد و می‌چرخد/ هم افقی حرکت می‌کند و هم عمودی ! (فیلم)

نوشیدنی‌هایی که به خواب راحت کمک می‌کنند / آسان درست می‌شوند و معجزه می‌کنند (فیلم)

فیلم های دیگر