مستند "کایه دو فیلم" و قصۀ سه تفنگدار "مجله فیلم"

  عصر ایران؛ رضا صائمی-  خداحافظی عباس یاری با مجله فیلم امروز و جدایی او از هوشنگ گلمکانی، گرچه تلخ بود اما همکاری سه منتقد و روزنامه نگار سینمایی را در طی ۴ دهه تداعی کرد. 

  اگر قصه این پیوست و گسست برای شما هم جالب است توصیه می کنم به تماشای مستند «کایه دو فیلم» بنشینید که میلاد ثابت کار ساخته است. 

  مجله فیلم به دلیل وجاهت و اعتباری که نزد سینماگران و سینمادوستان یافته، به‌تدریج به یک کاراکتر و شخصیت سینمایی بدل شده که رمزگشایی از این هویت کاغذی-سینمایی شبیه به مستندهای پرتره است که ابعاد یک شخصیت را بازنمایی می‌کند. 

  گزافه نیست که بگویم مجله فیلم چه در ساحت سینما و چه در عرصه مطبوعات جایگاهی یافته و به گونه‌ای هویتمند شده که فراتر از هویت گردانندگان و نویسندگانش، موجودیت یافته است. 

  در سیر این روایت بصری- تحلیلی می‌توان دو عنصر و مولفه مهم را از «کایه دو فیلم» استخراج کرد که به موازات هم پیش می‌رود. 

  دو عنصر هویتمند که در یک درهم‌تنیدگی نظام‌مند به پردازش سوژه کمک می‌کند. یکی همکاری سه شخصیت معروف مجله فیلم یعنی هوشنگ گلمکانی، مسعود محرابی و عباس یاری که سی و اندی سال با وجود تفاوت‌های فکری و شخصیتی در کنار هم بودند و با وجود فرازونشیب‌هایی که در مسیر انتشار مجله بود، همواره چراغ آن را روشن نگه داشتند. 

 این همکاری در جامعه‌ای که اساسا کار گروهی و تداوم آن بیشتر به یک رویا می‌ماند، چیزی شبیه به یک معجزه است  و دوم، دوام و تداوم حیات یک نشریه برای بیش از سه دهه که این دومی حتی در بسیاری از کشورهای توسعه‌یافته هم کم اتفاق می‌افتد، به‌ویژه در ارتباط با نشریات تخصصی. 

  آن‌چه فراتر از این دو شگفت‌انگیز است، حفظ محبوبیت و اعتبار مجله طی این سه دهه است. اگرچه برخی معتقدند که دست‌کم در یک دهه اخیر، مجله فیلم جذابیت گذشته را ندارد، یا مثلا تاثیرگذاری و قدرت جریان‌سازی خود را از دست داده است، اما هنوز مجله فیلم در بزنگاه‌های سینمایی تاثیرات خود را می‌گذارد، یا دست‌کم اعتبار و جایگاهش آن‌قدر کاهش نیافته که رو به فراموشی باشد.

 در بخش‌های پایانی مستند درباره نقش تکنولوژی‌های نوین ارتباطی و رسانه‌های اینترنتی صحبت می‌شود و این‌که با وجود رسانه‌های الکترونیکی، حیات نشریات مکتوب و کاغذی به خطر افتاده و مجله فیلم نیز از این تهدید، مصون نیست، اما بااین‌حال هم‌چنان این مجله جایگاه معتبر خود را حفظ کرده است. 

  شاید بخشی از این اعتبار به رابطه عاطفی و حس نوستالژیکی که بین علاقه‌مندان این نشریه با عنوان مجله فیلم وجود دارد، برمی‌گردد، که توانسته موقعیت و جایگاه خود را در بین مخاطبان حفظ کند.

  البته مرگ نابهنگام مسعود نحرابی در سال ۹۹ یک شوک به این مجله و گرداندگان و علاقمندان آن ایجاد کرد و به دلیل اختلافاتی که با پسر محرابی که وارث او بود این مجله به دو راهی رسید. او مجله فیلم را با رویکردی تازه ادامه داد و عباس یاری و هوشنگ گلمکانی مجله «فیلم امروز» را راه انداختند. 

  «کایه دو فیلم» از روایتی تاریخی- تحلیلی برخوردار است که در یک فرایند زمان‌مند از شکل‌گیری مجله فیلم شروع می‌کند و تا ۳۵ سال بعد از آن را در نسبت با وقایع اجتماعی- سیاسی از یک سو و رخدادهای سینمایی از سوی دیگر به تصویر می‌کشد.

  در خلال این روایت برخی منتقدان و سینماگران ازجمله امید روحانی،کیومرث پوراحمد، رسول صدرعاملی، فریدون جیرانی، فرهاد توحیدی و… درباره سیر تحول این مجله در بستر رخدادهای اجتماعی سخن می‌گویند. 

  در پس این روایت و به موازات آن، تصویری از مدیریت سینما از یک سو و سیاست‌های سینمایی و مطبوعاتی از سوی دیگر مورد واکاوی قرار می‌گیرد که به درک بهتر سوژه یعنی راز ماندگاری مجله فیلم کمک می‌کند. 

  ضمن این‌که گردانندگان نشریه نیز به قبض و بسط‌های فرمی و محتوایی مجله و ایده‌پردازی‌های مختلفی که در طول این ۳۵ سال شکل گرفته، می‌پردازند و از این حیث می‌توان آن را یک مورد مطالعاتی رسانه دانست که تماشای این اثر را برای دانشجویان روزنامه‌نگاری به یک پانل درسی بدل می‌کند و می‌تواند به‌عنوان یک کلاس عملی روزنامه‌نگاری در دانشکده‌های روزنامه‌نگاری به نمایش گذاشته شود. 

  بخشی از مستند نیز به تاثیرگذاری این نشریه می‌پردازد؛ از یک سو به جریان‌سازی‌های سینمایی یا تاثیراتی که بر مخاطبان در درک فیلم می‌گذارد، و از سوی دیگر به شناختی که سینماگران با خواندن مجله از نقاط ضعف و قوت خود به دست می‌آورند. این‌که مثلا مجله فیلم مبدع و مروج بسیاری از واژه‌ها و اصطلاحات سینمایی بوده و به نوعی در شکل‌گیری فرهنگ و ادبیات سینمایی نقش داشته، و از سوی دیگر در شکل‌گیری جریان روشن‌فکری سینما و سینمای اندیشه و انتقادی موثر بوده، که درنهایت، توجه جدی به سینما و توجه به سینمای جدی را ترویج کرده است.
 
«کایه دو فیلم» به نوعی روایت رنج و سرمستی همه کسانی است که برای سینما قلم و قدم برداشته‌اند و با پیوند نقد و اندیشه با سینما، در تثبیت و تعمیق هنر هفتم در ایران موثر بوده‌اند.

بیشتر بخوانید:

به یاد مسعود مهرابی؛ او که سینمای «دیدنی» را «خواندنی» کرد

تماشاخانه

سوری‌های پناهنده به لبنان به سوریه برمی‌گردند (فیلم)

گنج‌یاب‌ها آتشدان مرکزی محوطه تاریخی هراسکان را تخریب کردند/ زور وزارت میراث فرهنگی به این افراد نمی‌رسد؟ (فیلم)

فیلم های دیگر