مخاطبان عصر ایران؛ محسن عزيزی (محقق و پژوهشگر اقتصاد سياسي و بين الملل)- چرا کشور بزرگ افغانستان با هواپیماهای نظامی پیشرفته و ارتش منسجم، اینچنین برق آسا به
تصرف طالبان درآمد؟
برخی معتقد هستند امریکایی ها باعث تسلیم افغانستان شدند اما قطعا امریکا حاضر نبوده و نیست ، دولتی که هزاران میلیارد دلار هزینه اش شده بود و می توانست الگوی جهانی موفقی باشد براحتی به دست طالبان بیفتد.
تا قبل از واقعه 11 سپتامبر و حمله القاعده به برج های تجارت جهانی؛ این گروه افراطی در افغانستان مسلط بودند بعد از این واقعه چون
بن لادن فرمانده القاعده، تحت حمایت طالبان بود امریکا تحت فشار افکار عمومی به افغانستان حمله و براحتی طالبان را شکست داد همچنان که حزب بعث به رهبری صدام در عراق نیز ، بلافاصله توسط امریکایی از بین رفت.
اما فرق طالبان با صدام و بعثی ها این بود که بخاطر فقر گسترده اکثر افغانی ها و سرمایه گذاری عربستان و پاکستان و امارات در اینجا؛ مدرسه های دینی زیادی همچنان پابرجا ماند که عقاید افراطی را رواج می دادند و البته تعدادی از
مردم افغانستان بخصوص پشتون ها ومناطق سنتی طرفدار این طالبان ماندند.
طالبان چون ارتش منظم و کلاسیک نداشته و بصورت پارتیزانی و چریکی می جنگیدند و در روستاها و مناطق دور دست و صعب العبور حضور داشتند هیچ گاه بطور کامل از بین نرفتند در حالیکه امریکایی ها میلیاردها دلار برای نابودی این فرقه در افغانستان هزینه نمودند اما طالبان از طریق تجارت مواد مخدر واسلحه و با استفاده از فقر گسترده افغان ها در مناطق مرزی، هزاران پیکارجوی افراطی را جذب نموده و اموزش دادند.
بعد از سال ها مبارزه و هزینه، امریکایی ها به این نتیجه رسیدند که امکان نابودی کامل طالبان نیست و به مرور نیز سیاست خارجی امریکا تحول یافته و اولویتش از خاورمیانه تغییر نموده و دیگر به مانند گذشته حاضر به حضور گسترده در خاورمیانه نبودند بصورتی که یکی از شعار های ریس جمهورهای اخیر امریکا، خروج نیروهایشان از افغانستان و عراق بود و از زمان ترامپ این خروج شروع شده بود.
در دوره جدید امریکا تمرکزش را از خاورمیانه برداشته است. زمانی حدود ۶۵ درصد نفت از خاورمیانه صادر می شد و بدون این نفت، صنعت غرب فلج می شد؛ امروزه اولا امریکا با فناوری استخراج نفت از ماسه ها نفت شیل، صادر کنننده عمده نفت شده است؛ دوما به دلیل گرمایش زمین و توافق پاریس، دنیا از سوخت فسیلی به سمت سوخت پاک بسرعت در حال تغییر است و تا یک دهه دیگر کل ماشین های تولیدی کشورهای پیشرفته برقی خواهند شد.
در بُعد داخلی هم دولت اشرف غنی، اشکالات زیادی داشته که مهمترین آن فساد گسترده مالی و اداری بوده و هست.
این فساد باعث شد تا بسیاری از مردم افغانستان خود را در برابر طالبان، تنها و بی دفاع ببینند. فساد، سیستم های تصمیم گیری، خصوصا تصمیم گیری در حلقه های امنیتی را فلج کرد و مانع شکل گیری و بسیج نیروهای مردمی شده و در سطحی ملی و بین المللی باعث دلسردی از دولت افغانستان شد.