عصر ایران - تنگی مجرای خروجی ادرار را تنگی مه آ می نامند. این ناهنجاری به باریک شدن محل خروج ادرار اطلاق می شود. معمولا اکتسابی بوده ولی می تواند مادرزادی نیز باشد. تنگی مه آ اغلب در کودکان ختنه شده دیده می شود و یکی از علل موارد شایع مراجعه به مطب ها می باشد.
9 تا 10 صد ازکودکان به دنبال ختنه دچار تنگی مه آ یا مجرای خروجی ادرار می شوند. در کودکان ختنه نشده تنگی مجرای ادراری خیلی کمتر دیده می شود. در پسران و حتی در دختران نیز به ندرت تنگی مجرای ادراری به صورت مادر زادی وجود دارد.
انجام عمل جراحی ختنه در شیرخواران زیر یک سال شیوع عفونت ادراری را 10 برابر کاهش می‌دهد. شانس ابتلا به سرطان آلت تناسلی در مردان ختنه شده کمتر است. همچنین سرطان دهانه رحم در همسران مردان ختنه شده کمتر دیده می‌شود.
بهترین زمان ختنه بعد از دوره نوزادی است (یک‌ماهگی). انجام ختنه در دوره نوزادی به علت احتمال وجود بیماری‌های ناشناخته به‌ویژه خونی و خطرناک بودن عفونت توصیه نمی‌شود. بهترین تکنیک، ختنه به روش جراحی است و این روش به‌عنوان استاندارد طلایی شناخته‌شده است و بقیه روش‌ها برحسب دوری و نزدیکی به این تکنیک مورد ارزیابی و سنجش قرار می‌گیرند.
علت تنگی مه آ:
با برداشتن پره پوس یا پوست اضافی، گلنس (سر آلت) و نوک مه آ در معرض پوشک قرار گرفته و با اصطکاکی که ایجاد می کند، به مرورسبب تنگی مه آ می شود. این اصطکاک در طولانی مدت به همراه در معرض مدفوع و ادرار شیر خوار قرار گرفتن، سبب فیبروز، سوختگی و باریک شدن مجرا می شود. به دنبال ترمیم هایپوسپادیاس (نابجایی مجرای ادراری) و بالانایتیس (التهاب گلنس) و گذاشتن طولانی مدت کاتتریا لوله ادراری نیز تنگی مجرا ایجاد می شود.
آمونیاک ادرار و خیسی پوشک باعث درماتیت (التهاب پوستی) آمونیاکی گردیده و التهاب ایجاد شده منجر به تنگی مه آ می شود. البته اشکال درتکنیک جراحی ختنه هم می تواند باعث تنگی مه آ شود. شریان فرنولوم (شریان تغذیه کننده ی نوک مجرای ادراری) نباید در عمل ختنه قطع شود. ایسکمی یا محدود شدن خون رسانی به نوک مجرا در اثر قطع شریان فرنولوم، منجر به تنگی مه آ می گردد. تصلب و سفتی نوک مجرای ادراری ثانویه به balanitis xerotica obliterans که یک نوع التهاب نوک مجرای ادراری است می تواند سبب تنگی مه آ شود.
از علل دیگر تنگی مه آ می توان تروما یا آسیب رسیدن به مجرای ادراری را نام برد. مهم ترین تشخیص افتراقی این بیماری، عفونت ادراری است.
علائم بالینی:
علائم بالینی شامل درد موقع ادرار کردن، تیز، باریک و با پرش زیاد ادرار کردن، سوزش مه آ ودر مواردی وجود قطره خون در لباس زیر، تکرر ادرار و طولانی شدن زمان تخلیه ادرار و باقی ماندن ادراردر مثانه بعد از تخلیه ادرار است.
درمعاینه فیزیکی تنگی محل خروجی در قسمت پایین مجرا قابل مشاهده است. هنگام معاینه و بررسی، کاتتر یا لوله شمار 5 فرنچ در شیر خوران زیر یک سال و کاتتر شماره 8 فرنچ در بچه های 1تا 6 سال باید به راحتی وارد مجرای ادراری شود.
درمان:
تنگی مه آ با توجه به همه گیر بودن عمل ختنه در کشور ما شیوع نسبتا بالایی دارد برای پیشگیری از تنگی، باید ختنه حتما توسط یک فرد مجرب انجام شود از قطع کردن شریان فرنولوم که مسئول خون رسانی مجرای خروجی ادرار است، باید اجتناب شود. تا وقتی که کودک در پوشک است برای اجتناب از التهاب، هنگام تعویض پوشک، باید نوک مجرا چرب شود.
درمان آن مه آتومی است که یک جراحی سرپایی بوده و انجام آن در مطب و یا دی کلینیک امکان پذیر است. در این تکنیک مجرا برش داده شده و به سایز و اندازه نرمال رسانده می شود.
از اتساع و یا بوژی و همچنین میل زدن باید اجتناب شود که این روش دیگر در درمان تنگی مه آ جایی ندارد. بعد از عمل جراحی لازم است که تا 2 هفته روزانه 2 مرتبه با پمادهای موضعی مثل وازلین بهداشتی نوک مجرا چرب شود. بعد از آن نیز تا 2 هفته ی دیگر روزانه یک بار با پماد چرب شود. عوارض این عمل بسیار نادر است و شامل خونریزی، عود تنگی و عفونت می باشد. با توجه به عوارض ایجاد شده در بیماران مبتلا به تنگی مه آ، بهتر است که در صورت تنگی مه آ اقدام سریع برای رفع تنگی انجام شود.
دکتر جواد غروبی
فوق تخصص جراحی اطفال و دانشیار دانشگاه شهید بهشتی