صف آرایی متفاوت سهامداران در بورس/ تیک آفی دیگر در راه است؟!

  ارزش معاملات کل هفته در دو بازار بورس و فرابورس برابر با 967 میلیارد تومان بود و ارزش معاملات خرد هم ( بدون معاملات بلوکی و اوراق مشارکت ) در بازار بورس و فرابورس برابر با 496 میلیارد تومان رقم خورد.

  اما هر چند 4 روز اول هفته برای بورس تهران با رنگ قرمز شاخص سپری شد ولی در آخرین روز معاملاتی هفته یعنی چهارشنبه دماسنج بازار سهام سیر صعودی به خود گرفت و رشد کرد و قیمت سهام شرکت های بزرگ با رنگ سبزی که در سامانه معاملاتی نشان داده شده بود،مثبت بود.

مهمترین دلیل صعود بازار سهام حضور فابیوس وزیر امور خارجه فرانسه به همراه هیات های تجاری فرانسوی در ایران بود.این حضور پس از 12 سال در ایران اتفاق افتاد و به زعم بسیاری از اقتصاددانان نقطه آغازی برای رشد اقتصادی کشور است،چرا که فرانسه یکی از قطب های اقتصادی موفق دنیاست که ارتباط تجاری با آن می تواند به منزله پایان مشکلات در صنایع مهمی مثل حمل و نقل به ویژه حمل و نقل هوایی،خودروسازی،دارو و ... باشد.

  کارشناسان معتقدند که در این رفت و آمد ها ، قرارداد ها و توافقات خوبی در عرصه اقتصادی و در صنایعی همچون خودرو ، پتروشیمی ، تجهیزاتی و حمل و نقلی تدوین و تنظیم خواهد شد و در این بین بزرگترین کمپانی ها و برند های دنیا در حال رقابت و رایزنی برای انعقاد قرارداد و جوینت ونچر در جهت تولید مشترک محصولات با شرکت های بزرگ و صاحب نام ایرانی هستند.

  همین رفت و آمد ها علاوه بر سیگنال مثبت ، رشد برخی از صنایع از منظر رشد فعالیت اقتصادی و فعال شدن پتانسیل های خفته را تضمین می نماید.

در این شرایط عده ای از فعالان معتقدند که در سرمایه گذاری های بلند مدتی برای کسب سود های بزرگتر ، خرید در این قیمت ها و یا 10 درصد پائین تر و بالاتر خیلی اهمیت ندارد و از همین روی خبر های اقتصادی و برخی از رفت و آمد ها که نشان از باز شدن دروازه های کشور و روی خوش کشور های غربی به ایران دارد ، در رفتار بازار موثر خواهد بود. اما درست در نقطه مقابل عده دیگری از فعالان که طی رکود نزدیک به 2 ساله بورس تهران متحمل زیان های سنگینی شده اند ، تفکر و تحلیل دیگری دارند و معتقدند که بازار همچنان در بحران به سر می برد و دلیل این موضوع را گزارش های بسیار ضعیف شرکت ها در دوره 3 ماهه و البته وضعیت بازار های جهانی می شمارند.

 لازم به گفتن است که پیش بینی سود شرکت ها طی ماه های اخیر با کاهش 22 هزار میلیارد ریالی مواجه شده و در کارنامه بهاری بورس تهران که بیشتر رنگ پائیزی داشت ، نزدیک به 20 صنعت بزرگ بازار با کاهش سود و تعدیل های جدی مواجه شدند و در سایر صنایع هم اتفاق مثبت قابل توجهی رخ نداد.از سوی دیگر میزان سود تقسیمی شرکت های بورسی در تیر ماه امسال به پایین ترین سطح خود طی چند سال اخیر رسیده و این امر نیز از اوج بحران و کاغذی بودن سود بسیاری از شرکت ها حکایت دارد. ضمن این که مسئولین بازار طی روزهای اخیر تلاش های ستودنی و قابل ملاحظه ای در روند بازگشایی نماد های متوقف شده (برای برگزاری مجامع و یا گزارش های میان دوره ای ) داشتند تا اثرات منفی این بازگشت ها کمترین تاثیر را در روند معاملاتی و حرکتی بورس تهران ایجاد کند.ضمن این که هنوز هم نماد های بزرگی همچون فولاد مبارکه ، فولاد خراسان ، فولاد خوزستان، بانک ملت و 6 نماد حاشیه ساز پالایشی در توقف به سر می برند و بازگشایی هر یک از این نماد ها در شرایط نامناسب ، بحران دیگری در وضعیت معاملات بورس تهران را به دنبال خواهد داشت.

  کارشناسان معتقدند که دوران پساتحریم ، راهکارها و سیاست های مقطعی فعلی، تغییرات عمیقی در بستر اقتصادی کشور نداشته و یک مرحله جراحی در ساختار اقتصادی کشور ضروری است. لذا طبیعتا در دوران جراحی و نقاهت پس از آن نمی توان انتظار بزرگی از ویترین اقتصادی کشور که همانا شاخص بازار سرمایه باشد ، داشت. ضمن این که وضعیت بازار های جهانی هم باری دیگر پیچیده شده و اگرچه سیگنال هایی مبنی بر رشد مقطعی در آن یافت می شود اما در شرایط فعلی هر رشد قیمتی در این بازار ها ، صرفا استراحتی جهت جذب انرژی مجدد برای ادامه سیکل نزولی شکل گرفته خواهد بود. لذا ضروری است که سرمایه گذاران علاوه بر توجه به نیمه پر لیوان ، فضای خالی و دلایل عدم پر بودن لیوان را به دقت مدنظر قرار داده و به طور جد از رفتار های هیجانی پرهیز کنند.

صف آرایی سهامداران در بورس

  اما شرایط ذکر شده سبب شده که چند گروه سهامدارای در بازار سرمایه ایران تشکیل شوند:

  اولین گروه سهامداران وفادار بازار سرمایه هستند.کسانی که در سال 92 سهم نفروختند و حتی در روزهای سخت سال 93 و 94 حاضر نشدند با فروش سهام در افت بازار شریک باشند،آن ها برای جبران زیان خود سهام حاضر در پرتفولیوی خود را در قیمت های پائین(30 تا 60 درصد پائین تر از قیمت های سال 92)اضافه کردند.آن ها هر پول مازاد بر نیازی که به دست می آورند را به بورس می آورند و منتظر رشد اساسی بورس تهران هستند.این گروه از سرمایه گذاران که به درستی و با تحلیل وارد بازار سهام شده اند،به اصطلاح اهالی بازار سرمایه خودمان ،سهامداری می کنند؛برخی متاسفانه آن ها را سهامداران پیرمردی خطاب می کنند در حالی که مطالعه روند 10 سال گذشته بازار سهام نشان می دهد کسانی که در بورس بلند مدت سرمایه گذاری کرده اند ظرف 10 سال دارایی هایشان دست کم 50 برابر شده است.

   دومین گروه که البته بیشترین فعالیت را در روزهای منفی دارند.نوسان گیران هستند.آن ها صبح سهام می خرند و همان روز می فروشند به امید کسب 5 درصد سود.آن ها اعتقادی به سرمایه گذاری بلند مدتی که پول را وارد چرخه تولید می کنند ندارند چون فقط به فکر سودند.البته این گروه از سرمایه گذاران را ملامتی نیست چون وضعیت نابسامان اقتصاد و بازار سهام آن ها را به این سمت و سو کشانده و در دنیا هم نوسان گیری رواج دارد و هست.اما هیچ گاه یک غیرحرفه ای نمی تواند یک نوسان گیر خوب باشد و در بازار های رو به بالایی مثل ایران که هر لجظه آماده یک تیک آف طولانی مدت است عملا عملیات نوسان گیری که بیشتر معطوف سهام های کوچک است،دیگر براحتی امکان پذیر نیست.اما این گروه همچنان فعالیت های چشمگیری در بازار سهام دارد.

  گروه سوم سهامدارانی هستند که گاهی در بورس تهران هستند و گاهی نیستند.آن ها را اصطلاحا میان مدت می خوانند.آن ها سرمایه مازاد خود را در زمان های خاص وارد بازار سرمایه می کنند ،3 تا 4 ماه نگاه می دارند و بعد از آن از بازار می روند.این گروه کمتر حرفه ای هستند و با مطالعه اخبار صعود بازار سهام وارد بازار می شوند و با شناسایی سود یا زیان از بورس خارج می شوند.

در حال حاضر این سه گروه از حقیقی ها در بازار سرمایه هستند و در کنار حقوقی ها به عنوان بازیگران عمده بازار ، سهم معامله می کنند.گروه سوم البته اخیرا تحرکات بیشتری در بازار داشته و این موضوع نشان می دهد که افراد نیمه حرفه ای احساس می کنند که الان وقت سرمایه گذاری در بورس است.مابقی گروه های سهامداری مثل غیر حرفه ای ها و سفته بازان حرفه ای در بازار فعلی حضور پررنگی ندارند.دلیل عدم حضور غیر حرفه ای ها که مشخص است و این که بعد از حضور دیرهنگام آن ها در سال 92 و بعد از آن زیان سنگینی که متحمل شده اند عملا تا حضور مجدد آن ها در بورس و اعتماد سازی لازم زمان زیادی لازم است.اما سفته بازان به دلیل عدم تاثیرپذیری بازار از اخبار و شایعات کمتر توانسته اند در چند ماه گذشته در بورس موفق شوند و دلیل دیگر عدم توفیق آن ها این بوده که تنها سهم های کوچک درگیر سفته بازی شده اند و برخی از این سهم های کوچک به دلیل حساسیت ناظر با توقف نماد هم مواجه شده اند.در این میان افرادی هستند که ورودهای بی مطالعه و خروج های هیجانی از بازار سهام دارند و البته آن ها هیچگاه در بورس موفق نبوده اند.

  اما درباره سه گروه حاضر در بازار سهام باید گفت که طبق گفته های همه اقتصاددانان که گفته اند وقت خرید سهام است،اگر در بورس بمانند و همچنان سهم بخرند قطعا تا 6 ماه آینده پشیمان نمی شوند و احتمالا به ثروت نزدیک ترند.

  در این زمینه حسین عبده تبریزی عضو شورای عالی بورس با بررسی وضعیت بازارسرمایه در دولت قبل و اعلام دستیبابی دولت به ۶ میلیارد دلار ، روند مثبت شاخص بورس در ۵ -۶ هفته آینده را پیش بینی کرد و گفت:نگران جهش شارپی و بزرگ شاخص هستم.

  حسین عبده تبریزی هفته گذشته در جمع شماری از اهالی بازار سهام گفت: در حالی اقتصاد ایران در وضعیت فوق العاده ای قرار دارد که نباید وضعیت فعلی بورس را با سال های 86 یا 90 مقایسه کرد،چرا که با توجه به تغییرات ساختاری سال‌های گذشته امکان مقایسه وجود ندارد و این کار درستی نیست .وی افزود: وقتی دولت یازدهم از راه رسید شاخص بورس وضعیت فریبنده‌ای داشت. ‌اما با مقایسه شاخص بورس بین سال‌های 83 الی 92 و با کاستن نرخ تورم ، وضعیت اقتصادی بحرانی کشور نسبت به سال 83 به خوبی نمایان می‌شود. در این میان هر چند شاخص از شهریور سال 92 جهش بزرگی داشت اما وضعیت فعلی بورس حاصل همان رشد شارپی است که مجبور به اصلاح شده است .مشاور وزیر راه و شهرسازی درباره عملکرد اقتصادی دولت یازدهم گفت: این دولت جرات کرد جراحی در اقتصاد انجام بدهد و تورم را تک رقمی کند. هرچند تورم در کشور یک جریان پوششی است و همان نقشی را دارد که یارانه دارد و یا وام‌های گزاف در یونان دارد. در واقع تورم،‌ واقعیت را پوشش می‌دهد و اعداد آن غیر واقعی است. مهار تورم همان نقشی را ایفا می کند که وقتی منابع ارزی بزرگ وارد کشور می‌شود، اقتصاد را رها می‌‌کنیم و از این موضوع خوشحال می‌شویم.

عبده تبریزی خاطر‌نشان کرد: هنگامی که تورم کم می‌شود، معضلات دیگر نمایان می‌شوند و مشخص می‌شود که چرا بانک‌ها تنگنای مالی داشتند؟ چرا سیمان افزایش تولید دارد؟ چرا تولیدات آهن فروش نمی رود؟ این سوالات مطرح می‌شود و متاسفانه این معضلات را به بازار سرمایه و حجم مبنا و دامنه نوسان 5 درصدی و مدیران بازار وصل می‌کنیم. در حالی که مشخص است تمام این موارد تنها 10 درصد در افت و خیز بازار موثر است. واقعیت دیگری در حال حاضر به بازار فشار می آورد و بازار طبق منطق اقتصادی جلو می‌رود.

وی افزود: در حال حاضر معضلاتی مانند تنگنای مالی، کمبود بودجه برای ارائه تسهیلات به بورس فشار می‌آورد و این که هنوز خارجی ها وارد این بازار نشده اند و راه رونق را بسته‌است. در این شرایط به توافق تاریخی ایران و 1+5 می‌رسیم. هر چند این توافق تجربه تاریخی ارزشمندی است و افراد زیادی در انتظار معجزه از این دستاورد در بازار سرمایه بودند، ‌اما مشاهده می‌شود بازار نسبت به این اتفاق عکس العمل مثبتی نشان نمی‌دهد و عوامل منفی زیادی پشت سر یکدیگر وارد گود بورس می‌شوند.

این عضو شورای عالی بورس افزود: یکی از این دلایل این است که بانک مرکزی سود 10 هزار میلیارد تومانی سال گذشته را به هزار و 600 میلیارد تومان کاهش می‌دهد. این موضوع نشان می‌دهد سود های موهوم در اقتصاد ایران توزیع شده‌است. البته این موضوع فقط مساله سهامداران نیست، بلکه نشان دهنده این است که سپرده گذاران هم سود موهوم کسب کردند. این موضوع از نظر نحوه نظارت باید متفاوت باشد که فشار به سود سهم نمی‌آمد. اما به رغم تمام این موضوعات منفی از جمله بهره مالکانه و قیمت و خوراک و ... ،‌ اعتقاد من این است 5 الی 6 هفته آینده بازار حرکت می‌کند و نگران این هستم که دوباره جهش بزرگی داشته‌باشد.

معرفی مقصران بورس منفی

گذر از آثار روانی هیاهوی مذاکرات هسته ای بر بازار سرمایه به مرور توجه فعالان بورس را به واقعیت های خرد و کلان اقتصاد کشور معطوف کرده است. 13 سال مذاکره پیاپی از منظر برخی منشا تقریبا تمامی ناهماهنگی ها و نابسامانی های اقتصادی بوده و از منظر برخی فشارهای روانی این مذاکرات و شوک های ناشی از آن همه نگرانی ها نبوده بلکه سوء مدیریت کلان کشور و اقتصاد ضمن استفاده از افراد غیر حرفه ای و بهره بردن از فرمول های خلق الساعه در سیاست سازی های اقتصادی هم در عرصه کلان و هم در سطح بنگاه های اقتصادی خروارها سنگ ندانم کاری را به چاه سرازیر کرد.به طوری که تلاش های زیر بنایی و البته دیر بازده دولت یازدهم در برون آوردن این سنگ ها همچنان ادامه دارد و البته توقعات بخش های ذی نفع از اقتصاد و ظرفیت های آن را آن طور که باید نتوانسته برآورده کند.

به هر حال از روز اعلام رسمی توافق هسته ای در سه شنبه 23 تیرماه تا روز چهارشنبه گذشته (صرف نظر از رشد چهارشنبه)بازار سرمایه با افت 4.3 درصدی همراه شده است.این کاهش در حالی اتفاق افتاد که انتظار عمومی فعالان بازار برای جهش حداقل 25 تا 30 درصدی بازار در پی اعلام نهایی این اتفاق وجود داشت،بماند که بورس تهران در 19 ماه گذشته افتی بیش از 30 درصدی را تجربه کرده است.

پایگاه اطلاع رسانی و تحلیلی بورس 24 در یک بررسی و گفت و گو با 20 فعال ارشد بازار به دنبال مقصر بوده است.دلایل مهمی برای این اتفاق مورد توجه قرار گرفته است.دلایلی که عمدتا ورای مسایل روانی ناشی از مذاکرات هسته ای و حواشی کهنه و نو آن ، تقریبا در یک سال گذشته توامان با نگرانی دیپلماتیک اعداد و ارقام بازار سهام را درنوردیده است،از جمله چالش بر سر نرخ بهره مالکانه 30 درصدی معادن ، تداوم نگرانی ها و گمانه زنی ها بر سر نرخ خوراک گازی پتروشیمی ها و ... . مورد دیگر فروش گسترده حقوقی ها در بازار است که البته در هفته گذشته اظهار نظرهای مختلفی در این خصوص صورت گرفت و واکنش های صریحی در رد شائبه هر گونه دستکاری بازار و جهت دهی آن در راستای کم اثر کردن موفقیت های دستگاه دیپلماسی کشور ، از سوی مقامات بازار مطرح شد. در روزهای بعد البته فروش معنی دار توسط برخی حقوقی ها و جابجایی سهام بلوکی بین آن ها به نیاز شدید برای تامین نقدینگی های لازم ترجمه شد.

تبعات افزایشی 3 برابری نرخ ارز، تداوم رکود در بخش های واقعی اقتصاد،عدم شفافیت اطلاعاتی نمادهای پالایشگاهی، جذابیت در نرخ های بازدهی بدون ریسک بازار پول به عنوان رقیب جدی بازار سرمایه ،دخالت های بی مورد در بازار سرمایه ،سیاست های انقباضی در مجموعه دولت و بانک مرکزی ،دید کوتاه مدت سرمایه گذاری در معاملات سهام و انتقاد از اولویت نداشتن بازار سرمایه برای مجلس و دولت از مهمترین بحث هایی است که در این گزارش مورد توجه قرار گرفته است.دراین راستا با فعالان بازار سرمایه از جمله علیرضا عسگری مارانی ، مدیر عامل سرمایه گذاری ملی گفت و گو شده است. وی علاوه بر موارد فوق ، عوامل دیگری را نیز اعلام کرد.این که اصولا دولت بیشتر از بازار پول حمایت می کند تا بازار سرمایه .این که دولت به عنوان نهاد ناظر در برخی بخش ها از جمله مخابرات ،بانک مرکزی،سازمان بورس،وزارت نیرو ،وزارت نفت و غیره زیاده خواهی می کند.این که دولت به اندازه کافی اعتقادی به اصل 44 ندارد.این که دولت در راستای اجرای همین اصل 44 توان خود را صرف بنگاهداری می کند.این که دولت بدهی های خود به بخش خصوصی را نمی پردازد.این که کاهش بهای کالاهای پایه و استراتژیک از جمله نفت ، مواد معدنی و فلزات به کمک ریزش های بورس آمده ، این که فشارهای مالیاتی دولت بر بنگاه ها با برخی عوارض از جمله عوارض محیط زیست بر بنگاه ها هم همراه شده ،این که دولت به جای سیاست های انقباضی درقالب انظباط مالی فشارهای غیر قابل تحملی بر بنگاه ها وارد می کند و درنهایت این که جریان فروش های نقدی در بنگاه ها جای خود را به جریان مطالبات بلند مدت و فروش های نسیه 6 ماهه داده ،از جمله مواردی است که مارانی بر دلایل این گزارش اضافه کرده است.

در این گزارش همچنین از اظهار نظرهای غلامرضا سلیمانی امیری،مدیر عامل سرمایه گذاری غدیر،حجت الله صیدی ، مدیر عامل سرمایه گذاری خوارزمی ،محمد علی احمد زاداصل ،مدیر عامل سرمایه گذاری صنایع بهشهر،فواد فتح الهی،مدیر عامل سرمایه گذاری توسعه ملی،بهزاد گلکار ،مدیر عامل هلدینگ مالی سینا،بابک حقیقی مهمانداری ،مدیر عامل کارگزاری آبان،علی محمد بد، مدیر عامل هلدینگ سیمانی غدیر،حمید رضا بهزادی پور ،مدیر عامل سرمایه گذاری امید،علیرضا کدیور، معاون تامین مالی تامین سرمایه نوین ،حسینعلی زادمهر ،مدیر سرمایه گذاری گسترش نفت و گاز پارسان،غلامحسین دوانی ،عضو انجمن حسابداران خبره و کارشناس بازار سهام ،محمود رضا خواجه نصیری، مدیر عامل تامین سرمایه آرمان،شاهین شایان آرانی کارشناس بازار سرمایه ،نصر الله برزنی مدیر عامل کارگزاری اقتصاد نوین،علی گشاده فکر مدیر عامل کارگزاری سرمایه و دانش ،ابوالفضل شهر آبادی،معاون تامین سرمایه لوتوس پارسیان،محمد رضا صادقی مقدم مدیر عامل شرکت مدیریت سرمایه گذاری ملی ،فردین آقا بزرگی مدیر عامل کارگزاری بانک آینده و سعید مستشار مسوول سابق روابط عمومی بورس و مدیر فعلی گروه اقتصادی آرمان استفاده شده است.در لابلای این اظهارنظر ها کدیور از کم شدن فاصله نرخ دلار بازار آزاد با دلار مبادله ای سخن گفت که دلیلی برای از میان برداشتن رانتی جذاب در سود دهی به شرکت های زیادی بوده است. حسینعلی زادمهر از عدم امنیت سرمایه گذاری در بازار سهام گلایه داشت .حجت الله صیدی از نبود برنامه مدون برای روزهای پس از تحریم سخن گفت.شایان آرانی از سیاست های غلط دولت گذشته انتقاد دیگری داشت و برخی دیگر معتقد بودند که باید به بازار مجال داد تا راه خود را برود.در بررسی نهایی از میان دلایل مطرح شده 4 عامل افزایش نرخ بهره مالکانه و نرخ خوراک گازی پتروشیمی ها ،فروش گسترده حقوقی ها ،تداوم رکود در بخش های واقعی اقتصاد و سیاست های انقباضی دولت و بانک مرکزی به عنوان مهترین دلایل افت بازار سهام پس از اعلام نهایی توافق هسته ای اعلام شده است.

^{*کارشناس بازار سرمایه}