صفحه نخست

عصرايران دو

فیلم

ورزشی

بین الملل

فرهنگ و هنر

علم و دانش

گوناگون

صفحات داخلی

کد خبر ۳۷۷۵۲۷
تعداد نظرات: ۴۰ نظر
تاریخ انتشار: ۱۱:۰۹ - ۳۰ دی ۱۳۹۳ - 20 January 2015

بیست و سومین سالمرگ بازرگان/ مردي كه يك عمر براي اعتدال ناليد

دكتر علي شريعتي در وصف دكتر محمد مصدق گفته بود "مردي كه يك عمر براي آزادي ناليد". درباره بازرگان هم چه بسا بتوان گفت " مردي كه يك عمر براي اعتدال ناليد."

عصر ايران؛ مهرداد خدير - 23 سال پيش و در شامگاه جمعه سي اُم دي ماه 1373 خورشيدي و در حالي كه همه جا صحبت از بازي پُر برخورد و حاشيه ساز دو تيم فوتبال پرسپوليس و استقلال در عصر همان روز دلگير زمستاني بود - و البته هنوز اصطلاح " دربي" رايج نشده بود-  گوينده اخبار تلويزيون خبر درگذشت مهندس مهدي بازرگان نخست وزير دولت موقت انقلاب اسلامي را با لحني سرد قرائت كرد.

در خبر تاكيد شده بود: مهدي بازرگان در زوريخ سوييس درگذشت بي آن كه اشاره كند تنها يك هفته قبل و به قصد درمان به اين كشور سفر كرده بود و قبل از شروع درمان در بيمارستان مورد نظر چشم از جهان فرو بست. (او قبل از آن سفر بي بازگشت، مدتي در بيمارستان دي تهران بستري بود.)

شايد مي خواستند شنونده گمان كند بازرگان پس از اتمام نخست وزيري و نمايندگي مجلس شوراي اسلامي سال هاي بازنشستگي را مانند سيد محمد علي جمال زاده درکنار دریاچه لمان، لمیده بوده و در آرامش و آسايش در سوييس مي گذرانده و انگار نه انگار كه در تمام 10 سال پس از اتمام نمايندگي در ايران زندگي مي كرد و تنها يك بار به آلمان سفر كرد و بازگشت و هيچ گاه جلاي وطن نكرد و به اپوزسيون خارج نشين نيز نپيوست.

لحن تلويزيون البته پس از آگاهي از پيام تسليت مقام معظم رهبري به مرحوم سحابي تعديل شد و مراسم تشييع جنازه و تدفين و ترحيم نيز به ترتيب در خيابان ميرداماد تهران و آرامگاه بيات قم و حسينيه ارشاد با آرامش و شكوه برگزار شد و تا چند سال قبل امكان برگزاري مراسم سالگرد در حسینیه ارشاد هم فراهم بود.

مهدي بازرگان در سال 1286 خورشيدي يك سال پس از صدور فرمان مشروطه به دنيا آمد و در دوران رضا خاني در زمره اولين گروه محصلان اعزامي به اروپا بود و در بازگشت نيز ابتدا به ساكن وارد عرصه سياست نشد و اتفاقا چون صبغه دانشگاهي او مي چربيد از جانب دكتر محمد مصدق ماموريت يافت رياست هيات خلع يد از شركت نفت ايران و انگليس و واگذاري همه امور به ايراني ها را بر عهده گيرد و اين مهم را با شايستگي انجام داد و دفتري كه 64 سال پيش در پالايشگاه آبادان از انگليسي ها تحويل گرفت همچنان موجود و خاطره انگيز است.

نقل وجوه متعدد و متنوع وحتي اكتفا به بيان زندگي نامه سياسي بازرگان در يك گفتار مناسبتي نمي گنجد و قصد نقد كارنامه او نيز در ميان نيست.

اما همين قدر مي توان گفت كه او بازرگان زاده و فرزند يك تاجر مشهور (حاج عباسعلي بازرگان) بود و از اين رو نيز نام خانوادگي شان بازرگان؛ اما هرگز روحيه تجاري و اقتصادي نداشت و در هر پروژه صنعتي و توليدي به منفعت مشترك و منافع عمومي بيشتر بها داد تا منافع شخصي.

به تعبير سخنران مراسم ترحيم در حسينيه ارشاد به نام، بازرگان بود و به صفت، نه. هر چند كه با بازرگانان نيز نشست و برخاست داشت و اقتصاد دولتي را برنمي تافت.

وارد سياست شد اما هيچ گاه جامه سياستمداران حرفه اي را نپوشيد كه لازمه آن پرهيز از صراحت و قدري زد و بند بود و حتي متهم شد كه گاه از او رفتارها و گفتارهايي سر مي زند كه سياستمدارانه نيست و به نامه اي اشاره مي كنند كه در سال 1358 بعد از اشغال سفارت آمريكا در تهران به محمد رضا پهلوي نوشت كه در آن از شاه خواسته بود به ايران بازگردد تا غائله گروگان گیری بخوابد!

به زندان رژيم شاه افتاد و سال ها هم در زندان به سر برد اما هيچ گاه به يك انقلابي به مفهوم مصطلح تبديل نشد و روحيه آشتي جويانه و خير خواهانه را فرو نگذاشت حال آن كه زندان، مردان و زنان سياست را راديكال مي كند.

در همان زندان و در سال 1344 بود كه سخني ماندگار بر زبان آورد:" ما آخرين گروهي هستيم كه با زبان قانون با شما سخن مي گوييم." پيش بيني او محقق شد زيرا ديگران راه هاي مبارزه مسالمت آميز را بي ثمر دانستند و برخي سلاح در دست گرفتند.

از دل حزب متبوع او يك سازمان مسلح متولد شد و خود نيز " چريك پير" لقب گرفت اما هيچ گاه بر هيچ رفتار مسلحانه اي مُهر تاييد نزد.

يك عمر خواننده و انيس قرآن بود و به تفسير قرآن هم مي پرداخت اما در ديدگاه هاي مذهبي نظر آيت الله مطهري را ارجح مي دانست با اين كه دوستي او با آيت الله طالقاني عميق تر بود و ابايي نداشت كه چند ماه پس از درگذشت دكتر علي شريعتي همراه مطهري نامه اي را امضا كند كه پاره اي از آراي شريعتي را برنمي تافت و هر چند ديگران گفتند امضاي خود را پس گرفته اما خود چنين نگفت.

روشنفكر بود اما با مراجع تقليد رابطه نزديكي داشت چندان كه قبول مسووليت دولت موقت را به كسب از تكليف از آيت الله مرعشي نجفي نيز موكول كرد كه هر چند نسبت خانوادگي نزديكي با او داشت اما گويا به خاطر تقليد شرعي هم بود.

بازرگان از فرنگ بازگشته بود بي آن كه فرنگي شده باشد. او يك ايراني تمام عيار بود و در عين پايداري بر اصول، سخت مداراجو. هم اهل نماز و عبادت و هم دوستدار آزادي. هم طرفدار اقتصاد آزاد و هم منتقد سود جويي افراطي فردي و نگاه دنيوي.

روشنفكران سكولار از وصيت نامه او ناخرسندند و باور نمي كنند نوشته بازرگان باشد آن قدر كه سويه اُخروي دارد.

اين روزها كه اعتدال، سكه رايج شده مي توان از او به عنوان پيشگام اعتدال ياد كرد و رييس جمهور روحاني نيز اگر چه نه با اين صفت اما به بهانه هاي ديگر از او ياد كرده چرا كه نيك مي داند نسب اعتدال به بازرگان مي رسد.

 اين روزها از صلح حديبيه نيز زياد صحبت مي شود و مي توان به ياد آورد كه او نيز همواره پيشنهاد صلح مي داد.

از روزنامه نگار انتظار مي رود نقد را فرونگذارد اما در سالمرگ بازرگان و در دوراني كه بيش از هر زمان ديگر به اعتدال نياز داريم و آرايش سياسي از دوگانه هاي قبلي به اعتدال- افراط تغيير يافته نخواهيد به كارنامه سياسي او بپردازيم كه همه دست كم به انصاف او احترام مي گذارند ولو سليقه متفاوتي داشته باشند.

دكتر علي شريعتي در وصف دكتر محمد مصدق گفته بود "مردي كه يك عمر براي آزادي ناليد". درباره بازرگان هم چه بسا بتوان گفت " مردي كه يك عمر براي اعتدال ناليد."

حدس مي زنم دوستداران منش و روش و گويش بازرگان خرده بگيرند كه فعل " كوشيد" مناسب تر است تا " ناليد" اما اين گزاره را به سياق شريعتي درباره مصدق برساختم . ضمن اين كه  در " ناليد" خاصه در دوران تنهايي و عسرت، رنجي نهفته است كه چه بسا در " كوشيد" نباشد.
 
* این مقاله بازنشر مطلبی است که در بیستمین سالگرد در همین تارنما منتشر شده بود و از این رو عدد 20 در آغاز نوشتار به 23 تغییر یافته است.

 

ارسال به تلگرام
انتشار یافته: ۴۰
در انتظار بررسی: ۳۱۸
غیر قابل انتشار: ۰
خروس محله
۱۴:۱۰ - ۱۳۹۶/۱۰/۳۰
ایران بازرگان را درک نکرد و نفهمید.
ناشناس
۱۰:۲۷ - ۱۳۹۳/۱۱/۰۲
بزرگي از سلاله شايستگان و صالحان.روحش شاد
ناشناس
۱۸:۰۶ - ۱۳۹۳/۱۱/۰۱
خدارحمت شان کند.
ایرانی
۱۸:۰۱ - ۱۳۹۳/۱۱/۰۱
روحش شاد و یادش گرامی باد .
ناشناس
۱۳:۳۵ - ۱۳۹۳/۱۱/۰۱
مهندس بازرگان، مهندس و بازرگان نبود.
حمید
۱۲:۳۵ - ۱۳۹۳/۱۱/۰۱
روحشون شاد و یادش گرامی
مینو
۱۲:۰۷ - ۱۳۹۳/۱۱/۰۱
خدا رحمتش کند قصدش خدمت بود
احمئ
۱۱:۵۰ - ۱۳۹۳/۱۱/۰۱
او یک انسان مهذب و پاکیزه و دارای شرف سیاسی اعتدالی بود که با افراط گرای اول انقلاب بیگانه بود. خدایش بر او رحمت آرد
علیمیرزا
۱۰:۳۶ - ۱۳۹۳/۱۱/۰۱
خدارحمتش کند البته قایل به اعتدال او نیستم و معتقدم اهل تفریط بود
محمد
۱۰:۱۸ - ۱۳۹۳/۱۱/۰۱
همیشه تاریخ قاضی خوبی است
ناشناس
۱۰:۰۷ - ۱۳۹۳/۱۱/۰۱
با تشکر از نویسنده متن و آرزوی مغفرت
برای مرحوم مهندس بازرگان .روحش شاد
ناشناس
۰۹:۲۳ - ۱۳۹۳/۱۱/۰۱
ممنون.متن بسيار فاخري بود.
ناشناس
۰۹:۱۰ - ۱۳۹۳/۱۱/۰۱
خوب بود خوب ماند و خوب رفت
علي
۰۸:۳۱ - ۱۳۹۳/۱۱/۰۱
درود بر بازرگان و افكار بلندش . به اميد روزي كه همه ايرانيان مثل او بينديشند.
ناشناس
۰۸:۱۰ - ۱۳۹۳/۱۱/۰۱
آدم ساده ای یود که خیلی راحت گول خورد
یزدان
۲۲:۳۷ - ۱۳۹۳/۱۰/۳۰
بهترین اعتدال صداقت است که مرحوم روشن روان مهندس بازرگان همیشه برا ان واقف بودند
ناشناس
۱۱:۴۱ - ۱۳۹۳/۱۰/۳۰
روحشان شاد
هدایت
۱۱:۳۸ - ۱۳۹۳/۱۰/۳۰
درود مهرداد
معتدل بمانی ان شاالله
ناشناس
۱۱:۳۶ - ۱۳۹۳/۱۰/۳۰
عصر ایران ممنوووون
ناشناس
۱۱:۳۶ - ۱۳۹۳/۱۰/۳۰
بازرگان زاده در موقع فوت چقدر اموال داشت و نا اگاهان از انقلاب و رانتخواران چقد اموال دارند
ناشناس
۱۱:۳۵ - ۱۳۹۳/۱۰/۳۰
خدا پدر و مادتون را رحمت کند. چندین سال است کسی جرات نمیکرد از اینها یاد ی کند. کسانیکه خدمات بسیاری به ایران و ایرانی کردند و ناجوانمکردانه حذف شدند
ناشناس
۱۱:۳۴ - ۱۳۹۳/۱۰/۳۰
مردان درستكار را گذشت زمان پر رنگتر ميكند هر چند تلاش كنيم غباري بر روي آنان بكشيم
مجيد
۱۱:۳۴ - ۱۳۹۳/۱۰/۳۰
مهندس بازرگان مردي بود كه هر چه ميگذرد بيشتر اثارش مشخص ميشود روحش شاد كاش كمي هم بفكر بيفتيم او مردي بود بزرگ
ناشناس
۱۱:۲۹ - ۱۳۹۳/۱۰/۳۰
درود بر عصر ایران و درود بر روان پاک بازرگان
ناشناس
۱۱:۲۹ - ۱۳۹۳/۱۰/۳۰
احسنت ؛ مرحبا" بکم .
ان الذکری تنفع المومنین.
تقی
۱۱:۲۶ - ۱۳۹۳/۱۰/۳۰
کاش به سمت ریاست دانشکده فنی توسط وی در سال 32 هم اشاره می نمودید. خدایش بیامرزاد
ناشناس
۱۱:۲۴ - ۱۳۹۳/۱۰/۳۰
انقلابیون تندرو در ایران ظلم بزرگی به بازرگان و جانشین او سحابی کردن خدا از گناهشان بگذرد
ناشناس
۱۱:۲۴ - ۱۳۹۳/۱۰/۳۰
خدا مهندس مهدی بازرگان را رحمت کند
این مملکت در حق مهندس بازرگان خیلی جفا کرد
ناشناس
۱۱:۲۳ - ۱۳۹۳/۱۰/۳۰
آخه بازرگان چه ارتباطی با اعتدال داشت؟؟لیبرالها هیچ سنخیتی با میانه روی ندارند
پاسخ ها
ناشناس
| |
۱۱:۴۱ - ۱۳۹۳/۱۰/۳۰
پس حتما رادیکالها سردمدار میانه روی هستن؟؟؟!
ناشناس
| |
۰۸:۲۰ - ۱۳۹۳/۱۱/۰۱
میشه شما کلمه لیبرال رو معنی کنی ؟!!!!!
ناشناس
| |
۱۰:۳۵ - ۱۳۹۳/۱۱/۰۱
ناشناس عزيز ميدوني ليبرال يعني چي ؟ و اعتدال به چه معناست ؟
ناشناس
۱۱:۲۲ - ۱۳۹۳/۱۰/۳۰
وطن فروشی یعنی اعتدال امریکایی
پاسخ ها
ناشناس
| |
۱۱:۴۰ - ۱۳۹۳/۱۰/۳۰
اعتدال نمیتونه یک مفهوم منفی باشه از ویزگی های دین و رفتار پیامبران و معصومینه هر کسی اعتدال داشته باشه یعنی به دین نزدیکترشده
بهراد
| |
۰۸:۰۲ - ۱۳۹۳/۱۱/۰۱
شما بیکار نباش
منفی هاتو بشمار
مهدی
۱۱:۲۲ - ۱۳۹۳/۱۰/۳۰
این مملکت به مردای بزرگی مثل مرحوم بازرگان همیشه نیاز داشته و داره..
آدم هایی از جنس دانش و ایمان
روحش شاد و یادش گرامی و البته راهش پر رهرو باد
ناشناس
۱۱:۱۹ - ۱۳۹۳/۱۰/۳۰
اعتدال تنها راه ثبات و آرامش در ایران است .
پاسخ ها
ناشناس
| |
۱۱:۲۴ - ۱۳۹۳/۱۰/۳۰
البته بازرگان هیچ سنخیتی با میانه روی نداشت.
ناشناس
۱۱:۱۶ - ۱۳۹۳/۱۰/۳۰
خداوند ایشان و همرزمان ایشان را بیامرزد.
پاسخ ها
h
| |
۱۷:۵۹ - ۱۳۹۳/۱۱/۰۱
بازگشت به انسانیت ، انسان شناسی ، قدر شناسی از مفاخر شریف ایران و احترام به بزرگان تاریخ را بعد از هشت سال بداخلاقی و کم ادبی و عوام زدگی به مردم ایران تبریک می گویم
تعداد کاراکترهای مجاز:1200