فرونشست زمین، یکی از مخاطرات آینده گیلان

مسلم امانی در گفت وگو با ایسنا، با بیان اینکه ایران از نظر زمین ساختی بخشی از کمربند لرزه خیز و  فعال آلپ - هیمالیا است، اظهار کرد: استان گیلان در ایالت لرزه زمین ساخت البرز واقع شده است.

وی با بیان اینکه وجود گسل های جنبا و لرزه زا و ثبت زمین لرزه های تاریخی و دستگاهی فراوان(بیش از ۶۰۰ رخداد لرزه ای ثبت شده با بزرگای بیش از ۲.۵) در طول تاریخ در استان گیلان، بیانگر لرزه خیزی بالا و زمین ساخت جنبای آن است، افزود: رخداد دو زمین لرزه تاریخی مهم و تاثیرگذار، سه زمین لرزه دستگاهی با بزرگای بیش از شش، رخداد ۲۳ زمین لرزه با بزرگای بین پنج تا شش و همچنین ۱۳۱ زمین لرزه با بزرگای بین چهار تا پنج، نشان از لرزه خیزی بالای این استان دارد.

سرپرست اداره کل زمین شناسی و اکتشافات معدنی گیلان ادامه داد: از جمله زمین لرزه های تاریخی مهم رخ داده می توان به زمین لرزه ۱۵ آگوست ۱۴۸۵ میلادی منطقه دیلمستان(شرق و مرکز گیلان و مازندران) و زمین لرزه سوم فوریه ۱۶۷۸ میلادی لاهیجان اشاره کرد.

امانی، یکی از زمین لرزه های مهم و تاثیرگذار و ویرانگر در قرن اخیر که در استان گیلان رخ داده را زمین لرزه رودبار - منجیل با بزرگای ۷.۴ دانست و تصریح کرد: این زمین لرزه خسارت های جانی و مالی فراوانی را بر جای گذاشت و در اثر آن متاسفانه حدود ۴۰ هزار نفر از هموطنانمان را از دست دادیم.

وی در ادامه به گسل های فعال استان گیلان اشاره کرد و گفت: گسل های جنبای متعددی در استان گیلان قرار دارند که بیشتر آنها موازی روند اصلی رشته کوه البرز هستند. این تراکم در بخش های مرکزی گیلان به حداکثر خود می رسد که روند آنها تقریبا خاوری - باختری است.

سرپرست اداره کل زمین شناسی و اکتشافات معدنی گیلان، گسل های آستارا، لاهیجان، خزر، رودبار، منجیل(قزل اوزن) و جیرنده را از جمله گسل های مهم و فعال استان گیلان دانست و اضافه کرد: پتانسیل رخداد زمین لرزه همواره در مناطق دارای گسل های فعال و پیشینه لرزه‏ای وجود دارد.

وی با بیان اینکه اکثر مناطق مسکونی شهری و روستایی در حاشیه و نزدیکی گسل ها بنا شده اند، خاطرنشان کرد: توسعه مراکز شهری در مناطق لرزه خیز و رشد جمعیت متمرکز در آنها طی چند دهه گذشته، احتمال خسارات ناشی از زمین لرزه ‏ها را به صورت چشمگیری افزایش داده است.

امانی، ایمنی در مقابل مخاطرات طبیعی را یکی از مولفه های مهم توسعه پایدار دانست و عنوان کرد: مهمترین پارامترهای ایمنی در مقابل مخاطرات طبیعی به ویژه زمین لرزه‏ های بزرگ را می توان فاصله گرفتن منطقی از محل خطر، ساخت و ساز مقاوم و لزوم آموزش های لازم در هنگام مواجهه با خطرات به افراد جامعه در اینگونه گسترده ها برشمرد.

سرپرست اداره کل زمین شناسی و اکتشافات معدنی گیلان، زمین لغزش را از دیگر مخاطرات طبیعی دانست که خسارات جانی و مالی قابل ملاحظه‌ای در کشورهای مختلف و کشور ما ایران به دنبال داشته است و افزود: به سبب شرایط جغرافیایی، زمین ساخت جنبا، جنس نهشته های زمین شناسی موجود و همچنین شرایط اقلیمی و بارندگی های فراوان، زمین لغزش ها به عنوان یکی از بزرگترین مخاطرات طبیعی در گیلان به حساب می آیند که خسارات اقتصادی و آسیب های جانی و مالی فراوانی را در استان به بار آورده اند.

وی زمین لغزش های دشتگان، پیلدره، سندس، گله ورز، گلدیان، فتلک و طلابر را از جمله زمین لغزش های مهم استان گیلان دانست و تصریح کرد: رخداد بسیاری از زمین لغزش ها مرتبط با رخداد زمین لرزه هاست؛ به طوری که پس از رخداد زمین لرزه ویرانگر ۳۱ خرداد سال ۶۹ در رودبار - منجیل بیش از ۱۰۰ مورد حرکات دامنه‌ای به وقوع پیوست که از مهمترین آنها می توان به زمین لغزش فتلک و گلدیان اشاره کرد.

امانی، یکی از مهمترین مخاطراتی که جوامع بشری را تهدید می کند، افزایش جمعیت و کاهش شدید منابع آبی در سال‌های اخیر دانست و اظهار کرد: قرار گرفتن کشور ما در کمربند خشک جهانی سبب شده ایران معادل یک سوم متوسط جهانی بارش داشته باشد.

وی با بیان اینکه نقشه های پهنه بندی هواشناسی در سطح استان گیلان هم وجود مناطق دارای خشکسالی خفیف در محدوده شهرستان رشت و بخش های جنوبی و باختری استان را نشان می دهد، گفت: همچنین در شهرستان های رودسر، املش، لاهیجان، لنگرود، تالش، بندرانزلی و آستانه اشرفیه درجات ترسالی متوسط تا خفیف دیده می شود.

سرپرست اداره کل زمین شناسی و اکتشافات معدنی گیلان ادامه داد: بر مبنای نقشه پایش منابع آبی، استان گیلان در وضعیت تنش آبی شدید قرار دارد و برای مقابله با تنش آبی در استان باید بر روی الگوهای کشت استان، بهره برداری بهینه از منابع آب های زیرزمینی و مدیریت صحیح آنها اقدام شود.

امانی، با اشاره به ارتباط بحران آب با پدیده فرونشست زمین، یادآور شد: فرونشست شامل فروریزش یا نشست رو به پایین سطح زمین است که می‌تواند دارای جابجایی افقی باشد.

وی با بیان اینکه وضعیت استان گیلان به لحاظ فراوانی میزان بارندگی و برخورداری از آب‌های جاری در سطح کشور قابل ملاحظه است، تاکید کرد: متاسفانه کاهش میزان بارندگی ها طی سال‏های اخیر، عاملی برای تشدید اثرات خشکسالی و کاهش منابع آبی در استان گیلان(به ویژه بخش‏های جنوبی استان) بوده است.

سرپرست اداره کل زمین شناسی و اکتشافات معدنی گیلان ادامه داد: استان گیلان در فصول گرم سال، با مشکل کم ‏آبی به ویژه در بخش کشاورزی مواجه می شود؛ همچنین برداشت‏های بی رویه از چاه‏های مجاز و غیرمجاز، موجب کسری آب مخازن و اُفت سطح آب های زیرزمینی به ویژه در دشت‏های جنوبی، خاوری و باختری استان شده است.

وی با بیان اینکه اُفت بیشتر سطح آب‏های زیرزمینی در گستره استان، پدیده فرونشست را به دنبال خواهد داشت، اضافه کرد: ممکن است در سال های پیش رو این پدیده به یکی از مخاطرات مهم در استان تبدیل شود.

امانی، با اشاره به استراتژی های ضروری مدیریت بحران در کاهش مخاطرات، عنوان کرد: مجموعه ای از تلاش های هماهنگ جهت ایجاد آمادگی در قبال پاسخگویی و بازسازی نتایج حاصله از مخاطره را مدیریت بحران گویند که عموما در چهار فاز کاهش اثرات، ایجاد آمادگی، پاسخگویی و بهبود فعالیت می کند.

وی یکی از مسایل مهم در امر پیشگیری و کاهش مخاطرات زمین را انجام مطالعات پژوهشی و استفاده از داده های زمین شناسی دانست و خاطرنشان کرد: متاسفانه در قوانین سطح کشور جهت اجرای پروژه های زیربنایی، عمرانی، آمایش سرزمین، کاربری اراضی، طرح جامع شهری، طرح هادی محدوده روستایی، فعالتی های مهندسی و کاداستر معدنی، هیچ ارگانی را اعم از بخش دولتی و بخش خصوصی ملزم به استفاده از دانش و داده های مرتبط با علوم زمین نکرده است.

سرپرست اداره کل زمین شناسی و اکتشافات معدنی گیلان اظهار امیدواری کرد که استان گیلان به عنوان پایلوت در امر استفاده از دانش و داده های زمین شناسی جهت کاهش مخاطرات طبیعی پیشرو باشد تا بتوانیم در جهت مدیریت کاهش اثرات حاصل از مخاطرات زمین شناختی شاهد آسیب پذیری های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی در سطح استان نباشیم.