عصر ایران

هورامان یا اورامان، روستایی پلکانی از توابع شهرستان سروآباد در استان کردستان است. روستای هورامان ‌تخت که از قدیمی‌ترین روستا‌های ایران محسوب می‌شود معماری ویژه این روستا یکی از دلایلی است که باید حتماً به آن سفر کرد و از نزدیک آن را دید. ویژگی بارز روستای هورامان ، معماری پلکانی آن است و خانه‌هایی که در شیب تند کوه، اغلب از سنگ و به‌صورت خشکه‌چین ساخته شده‌اند. در این ساختار از معماری روستایی که نمونه آشنای آن را در سفر به ماسوله می‌بینید، حیاط هر خانه بام خانه دیگری است. معماری روستای هورامان کردستان به‌صورت انفرادی و تک‌بنا تعریف نمی‌شود؛ بلکه در قالب توده‌ای، ارزشمند است.

بایَنگان یکی از شهر‌های غرب ایران، در شهرستان پاوه استان کرمانشاه است. منطقه‌ای با معماری پلکانی که مراسم دف‌نوازی در آن با حضور زنان و مردان در بام خانه‌ها و در مناسبت‌های مختلف نواخته می‌شود. آیین دف‌نوازان یکی از رسوم سنتی و فرهنگی هورامان است که با ثبت جهانی آن در ۵ مرداد ۱۴۰۰ در چین، هر ساله در یکی از مناطق اورامانات برپا می‌شود.

برداشت انار در استان کردستان از اواسط مهر ماه در باغات هورامان آغاز و بیش از یک هزار بهره بردار کردستانی از ۴۷۸ هکتار انارستان خود برداشت  و پیش بینی می‌شود امسال هفت هزار و ۴۰۰ تُن انار برداشت و روانه بازار مصرف شود. بهره برداران همه ساله از ۱۵ مهر تا اواخر آبان در شهرستان‌های سروآباد، کامیاران و بانه اقدام به برداشت این محصول می‌کنند که در سال جاری تعدادی از بهره برداران برداشت محصول را کمی زودتر آغاز کرده‌اند. بیشترین باغات انار در روستا‌های هورامان همچون  ژیوار، بلبر، سلین و ناو قرار دارد و بیش از یک هزار و ۱۰۰ بهره بردار در این شهرستان مشغول برداشت و فروش این محصول هستند. از مهم‌ترین ارقام انار در باغات شهرستان می‌توان به ملس، رباب و ارقام بومی منطقه هورامان "یارالی" یا "که وه هه نار"، هه جیجی یا دانه سیاو، "هه نار تشی" و "هه نار شیرین" (زودرس) اشاره کرد.

«حسام مهدی» ارزیاب سازمان یونسکو و نماینده ایکوموس بین‌المللی، برای بررسی وضعیت ثبت جهانی اورامانات و بازدید و ارزیابی روستا‌های اورامان وارد استان کردستان شد و در بدو ورود از یک روستا و چهار هوار (کوچگاه) دیدن کرد. ارزیاب سازمان یونسکو از روستای ناو و شهر اورامان و هَوار (کوچگاه) روستای که‌لجی، هَوار روستای سلین، هوار روستای بلبر و هوار روستای بنان بازدید کرد. حسام مهدی، ارزیاب مصری سازمان یونسکو در جریان این بازدید‌ها با اهالی این روستا‌ها گفتگو کرده و با نحوه زندگی، پوشش محلی و شغل آن‌ها آشنا می‌شود. ارزیاب سازمان یونسکو از اول مهر مشاهده منطقه اورامان را از استان کرمانشاه آغاز کرد و سپس بازدیدی هوایی از منظر فرهنگی و تاریخی اورامانات داشت. او در روز‌های آینده از روستا‌های ژان و عباس‌آباد شهرستان سروآباد، حلوان، بزلانه و دولاب در شهرستان سنندج و پالنگان در شهرستان کامیاران هم دیدن خواهد کرد. هوار (هه‌وار) یا کوچگاه به معنی کوچ روستاییان در فصل بهار و تابستان به مناطق مرتفع‌تر است، آن‌ها همراه خود حیوانات اهلی را هم برای چرا به این مناطق می‌برند و در فصل سرما به داخل روستا برمی‌گردند. هورامان یا اورامان نام منطقه‌ای تاریخی با بافت پلکانی و آداب و رسوم بسیار خاص است که بخش‌هایی از شهرستان‌های سروآباد، سنندج و کامیاران استان کردستان و شهرستان‌های پاوه، جوانرود، نودشه و نوسود استان کرمانشاه را شامل می‌شود.

«عروسی پیرشالیار» یکی از آئین‌های سنتی منطقه هورامان کردستان است. هر سال در نیمه‌های زمستان دراویش و بزرگان مناطق مقابل آرامگاه پیر شالیار به دف‌زنی و ذکر و سماع می‌پردازند. قربانی کردن و پخت و توزیع نذری از دیگر برنامه‌هایی است که در این مراسم اجرا می‌شود. پیرشالیار، سیدی عارف و با فضیلت بوده و اهالی این منطقه در روز عروسی او چنین مراسمی برپا می‌کنند.

با آغاز فصل پاییز برداشت انار در مناطق هورامان کردستان آغاز شد و تا اواخر آبان ماه نیز ادامه دارد. ۳۵۰ هکتار از باغات این مناطق به کشت انار اختصاص یافته است که از این میزان ۲۵۰ هکتار بارور است که انتظار می رود بیش از ۵ هزار تن انار از باغات هورامان برداشت شود. انار هجیج، انار ملس، یارالی، تا له شیرین و انار ساوه از ارقام انار است که در اورامان برداشت می شود و انار آبی (هه ناره که وه) از انارهای بومی و کهن اینجاست که هر میوه آن از نیم کیلو تا یک کیلو وزن دارد، دیررس است و تا نیمه های زمستان هم روی درخت دوام می آورد. مهمترین ارقام تولید شده در باغات هورامان ملس، رباب و ارقام بومی منطقه هستند که به صورت فراوری شده رب انار مورد استفاده قرار می گیرد و همچنین از پوست آن برای تولید رنگ و دارو نیز استفاده می شود. اما مهم ترین دغدغه باغداران این منطقه با توجه به مسافت طولانی با شهرستان سروآباد و خاکی بودن جاده، نبود سردخانه است که با توجه به این مسئله زودتر از موعد مقرر اقدام به برداشت محصولاتشان می کنند.