کشف گوردخمه های زرتشتی در آفریقا؛ هزاران کیلومتر دورتر از ایران در اعماق جزیره ماداگاسکار

کشفیات جدید گوردخمه های زرتشتی به ویژه از آن جهت جالب توجه به شمار می‌رود که نشان می‌دهد علیرغم وجود فاصله بیش از ۲۰۰ کیلومتری بین این سازه‌ها و نزدیکترین سواحل ماداگاسکار، ساکنان تنیکی در دوران قرون وسطی بخشی از شبکه‌های تجاری اقیانوس هند بوده‌اند.

یورونیوز نوشت: یک تیم بین‌المللی از محققان گوردخمه‌های سنگی مرموزی را در مکانی دورافتاده در جزیره ماداگاسکار پیدا کرده‌اند که می‌گویند احتمالا ریشه زرتشتی دارد.

این معماری‌‌های صخره‌ای در منطقه تنیکی در جنوب ماداگاسکار واقع شده و هیچ نمونه مشابهی از آن‌ها در این جزیره یا سواحل شرق آفریقا تا کنون یافت نشده است.

پژوهشگران می‌گویند بسیاری از این سازه‌های باستان‌شناسی تازه کشف‌شده از جمله تراس‌ها، دیوارهای سنگی، حوض‌های سنگی و سازه‌های سنگ‌تراشی شده در اندازه‌ها، شکل‌ها و ابعاد مختلف در اواخر هزاره اول و اوایل هزاره دوم پس از میلاد ساخته شده‌اند.

محققان که زیر نظر گوئیدو شرورز، استاد موسسه علوم زمین‌شناسی در دانشگاه برن سوئیس، این آثار را پیدا کرده‌اند می‌گویند در کمال شگفتی نزدیک‌ترین شباهت‌های سبکی به این نوع معماری صخره‌ای را می‌توان در هزاران کیلومتر دورتر در ایران امروزی و به ویژه در منطقه فارس یافت.

طاقچه‌های سنگ‌تراشی در تنیکی با مکان‌های مختلفی مربوط به مراسم تدفین زرتشتیان در سراسر ایران شباهت دارد که قدمت آن‌ها معمولا به هزاره اول میلاد یا قبل‌تر بازمی‌گردد.

گوردخمه‌های کشف شده در ماداگاسکار (راست) و گوردخمه‌های پیدا شده در استان فارس ایران (چپ)

این گوردخمه‌ها به نظر می‌رسد از نوع «اَستودان» یا جایگاه نگهداری استخوان‌های متوفیان باشند. کلمه اَستودان از دو بخش «اَستو» به معنای استخوان و «دان» به معنی جایگاه ساخته شده است.

اَستودان‌ها در آئین مردگان دین زرتشت حفره‌هایی ساده در درون صخره‌های کوه بودند که ایجاد می‌شدند تا استخوان مردگان پس از پوسیده یا خورده شدن اجزاء غیر استخوانی لاشه توسط لاشخورها، به آن‌جا منتقل شده و نگهداری شوند.

استودان‌هایی که از عصر ساسانی در ایران به جا مانده است در شهرهایی نظیر کازرون، شوشتر و مرودشت دیده می‌شوند و در بعضی موارد اوراد مذهبی و نام شخص درگذشته روی آن‌ها حجاری شده است.

بر اساس تاریخ گذاری رادیوکربنی زغال چوب که در حفاری‌ها در ماداگاسکار یافت شده است، طاقچه‌های سنگی تراش‌خورده و دیوارهای ماسه سنگی کنده‌کاری شده تقریباً در قرن دهم تا دوازدهم میلادی ساخته شده‌اند.

کشفیات جدید به ویژه از آن جهت جالب توجه به شمار می‌رود که نشان می‌دهد علیرغم وجود فاصله بیش از ۲۰۰ کیلومتری بین این سازه‌ها و نزدیکترین سواحل ماداگاسکار، ساکنان تنیکی در دوران قرون وسطی بخشی از شبکه‌های تجاری اقیانوس هند بوده‌اند.

سازه‌های سنگی باستانی در ماداگاسکار

محققان معماری سنگ‌تراشی شده در تنیکی را به عنوان بخشی از یک گورستان ساخته‌شده توسط مهاجرانی با ریشه زرتشتی تفسیر کرده‌اند.

آن‌ها بر این باورند مردمی که به ساحل ماداگاسکار آمدند و در نهایت در تنیکی مستقر شدند، آئین‌ها و اعتقادات خود را از خارج از جزیره آورده و در زمانی که در آنجا بوده‌اند به روشی مشابه آن‌ها را ادامه داده‌اند.

محققان این احتمال را رد نکرده‌اند که سازه‌های باستان‌شناسی در تنیکی ممکن است کار گروهی از مردم باشد که آئین‌ها و باورهای خاصشان پس از ورود به جزیره شکل گرفته و تکامل یافته است.

به گفته آنان این احتمال وجود دارد که سازه‌های سنگ‌تراشی شده به طور اتفاقی شباهت‌های ظاهری به زرتشتیان در ایران داشته باشد.

پژوهشگران می‌گویند که هنوز تحقیقات باستان‌شناسی بیشتری برای آزمایش فرضیه منشأ مذهبی و آداب و رسوم تشییع جنازه در میان ساکنان سابق تنیکی در ماداگاسکار و غرب اقیانوس هند مورد نیاز است.

نتایج مطالعات تازه در نشریه علمی «Azania: Archaeological Research in Africa» منتشر شده است.