دم اسب نوعی گیاه دارویی است. از دوران رُم باستان تاکنون در طب سنتی از گیاه دم اسب برای خونریزی، بهبود زخم، درمان سل و مشکلات کلیه استفاده شده است. هرچند خواص گیاه دم اسب به این موارد محدود نمیشود، تحقیقات علمی کمی درباره خواص این گیاه انجام شده و حتی مصرف طولانیمدت آن ممکن است موجب کمبود ویتامین ب۱ شود.
به گزارش چطور، در این مقاله بیشتر با خواص احتمالی این گیاه و عوارض جانبی احتمالی آن آشنا میشویم. تا انتهای مقاله با ما همراه باشید.
دم اسب نوعی گیاه بزرگ شبهدرخت و در واقع نوعی سرخس چندساله است که به جنس اکویستوم (Equisetum) تعلق دارد. این گیاه در آسیا، خاورمیانه، اروپای شمالی، شمال و مرکز آمریکا و مناطقی با آبوهوای مرطوب رشد میکند و در دوران امپراتوری یونان و رم باستان بهعنوان گیاه دارویی استفاده میشد. این گیاه ساقه منشعب بلند با رنگ سبز دارد که از بهار تا پاییز رشد میکند و معمولا به صورت دمنوش استفاده میشود.
این گیاه حاوی ترکیبات مفیدی از جمله آنتیاکسیدان و سیلیس است که در بهبود سلامتی نقش دارند. آنتیاکسیدانها از بدن در برابر رادیکالهای آزاد و آسیب سلولی محافظت میکنند و سیلیس ترکیبی از سیلیکون و اکسیژن است که به نظر میرسد مسئول فواید احتمالی گیاه دم اسب برای پوست، مو، ناخن و استخوان باشد.
سالهاست که دم اسب همچون گیاه دارویی استفاده میشود، بااینحال مدارک علمی کمی برای تأیید خواص گیاه دم اسب وجود دارد. در ادامه، تعدادی از فواید احتمالی این گیاه را مطرح کردهایم.
طی سوختوساز استخوان، سلولهای استخوانی بهنام استئوبلاست و استئوکلاست مرتب استخوان شما را بازسازی میکنند تا از ضعف و شکستگی استخوان جلوگیری کنند. استئوبلاستها در ساخت استخوان و استئوکلاستها در جذب آن نقش دارند. بر اساس یکی از پژوهشها، این گیاه استئوکلاستها را مهار و استئوبلاستها را فعال میکند که برای بیماریهایی مثل پوکی استخوان مفید است؛ این بیماری با افزایش فعالیت استئوکلاستها موجب شکستگی استخوان میشود.
در پژوهشی دیگر، روزانه ۱۲۰ میلیگرم عصاره دم اسب بهازای هر کیلوگرم وزن بدن به موشها دادند که سبب بهبود تراکم استخوان آنها شد. محققان معقدند اثر بازسازی استخوان گیاه دم اسب بر موشها بهعلت محتوای زیاد سیلیس آن است. در واقع بیشتر از ۲۵درصد وزن خشک این ماده سیلیس است. این مقدار سیلیس در گیاهان دیگر وجود ندارد.
ادرارآورها موادی هستند که میزان ادرار را افزایش میدهند. اثر ادرارآوری این گیاه یکی از مهمترین خواص این سرخس در طب سنتی است. در یکی از تحقیقات مشخص شد مصرف روزانه ۹۰۰ میلیگرم گیاه دم اسب خشکشده بهشکل کپسول برای مردان بیشتر از داروهای کلاسیک ادرارآور است.
شاید این مسئله بهعلت خاصیت آنتیاکسیدانی قوی و غلظت نمک معدنی موجود در این گیاه باشد. طبق یکی از مقالات، دم اسب توانایی درمان بیماریهای کلیه از جمله التهاب پیشابراه و سنگ کلیه را دارد. هرچند این نتایج امیدوارکننده است، آزمایشهای انسانی کمی در این باره انجام شدهاند.
بهبود زخم یکی از کاربردهای موضعی دم اسب است. با بررسی ۱۰روزه ۱۸۰ زن بعد از زایمانشان مشخص شد که استفاده از پماد حاوی ۳درصد عصاره گیاه دم اسب ممکن است تا حدی سبب بهبود زخم و رهایی از درد شود. همچنین قرمزی، ورم و ترشحات زخم در مقایسه با گروه کنترل کاهش چشمگیری یافت. اثر مثبت گیاه ممکن است بهعلت سیلیس زیاد آن باشد.
وقتی محققان از پماد ۵ و ۱۰درصد عصاره دم اسب برای موشهای مسن استفاده کردند، دریافتند که روند بستهشدن زخم و بهبود پوست ۹۵ تا ۹۹درصد بهتر از گروه کنترل بوده است. علاوه بر این، عصاره ااین گیاه را میتوان بهجای براقکننده ناخن با هدف مهار پسوریازیس ناخن و بیماریهای پوستی عامل بدشکلیهای ناخن استفاده کرد.
بر اساس یکی از تحقیقات، استفاده از لاک ناخن حاوی عصاره گیاه دم اسب و سایر مواد سفتکننده ناخن علائم پسوریازیس ناخن را کاهش میدهد. بااینحال برای تأیید این فواید، تحقیق درباره اثر مستقیم این گیاه بر بهبودی زخم و سلامت ناخن نیاز است.
طبق تحقیقات، دم اسب بهعلت سیلیس و آنتیاکسیدان فراوانش ممکن است برای مو مفید باشد؛ آنتیاکسیدانها التهابهای کوچک و پیری رشتههای مو ناشی از رادیکالهای آزاد را کاهش میدهند و سیلیس میزان ریزش مو را کاهش میدهد و درخشندگی آن را بیشتر میکند.
مثلا با بررسی سهماهه زنانی که دچار نازکشدن خودبهخودی مو بودند مشخص شد که ۲ بار در روز مصرف کپسول حاوی گیاه دم اسب و سایر مواد رشد مو را تقویت میکند. بااینحال در این پژوهش اثر ترکیبی از مواد بر رشد موها بررسی شد و اثر این گیاه بهتنهایی بررسی نشد.
اطلاعات اطمینانبخشی درباره مقدار مناسب مصرف گیاه دم اسب وجود ندارد. به خاطر داشته باشید که محصولات طبیعی همیشه ایمن نیستند و باید به مقدار مناسب مصرف شوند. بنابراین از دستورالعمل همراه محصول پیروی کنید و درباره مقدار مصرف با پزشک مشورت کنید. بهگفته آژانس دارویی اروپا، مصرف ۹۰۰ میلیگرم عصاره دم اسب (حداکثر میزان پیشنهادی) بهمدت ۴ روز احتمالا اثر دیورتیک دارد، اما حتما دراینباره با پزشک مشورت کنید.
طبق آزمایش روی موشها گیاه دم اسب سمی نیست، اما آزمایشهای انسانی انجامشده در این باره محدودند.