کشف قدیمی‌ترین سوزن‌های سنگی جهان در فلات تبت (+عکس)

در سال ۲۰۲۰، باستان‌شناسان در حال حفاری محوطه‌ای باستانی در نزدیکی ساحل دریاچه‌ی شیاداکو در غرب تبت بودند که شش قطعه‌ی سنگی غیرعادی را کشف کردند. هر کدام از این اشیا طولی به اندازه‌ی تقریباً نصف پایه‌ی توپ گلف داشتند، نوک‌تیز بودند و در سمت مخالف تیزی، دهانه‌ای سوراخ‌دار به چشم می‌خورد. یون چن، فارغ‌التحصیل از دانشگاه سیچوآن چین و یکی از اعضای گروه محققان، می‌گوید این اشیا شبیه سوزن‌های ضخیم خیاطی بودند و زیبایی آن‌ها حیرت‌انگیز بود.

اکنون، براساس مطالعه‌ای که در مجله‌ی گزارش‌های علوم باستان‌شناسی منتشر شده است، چن و همکارانش نتیجه گرفته‌اند که این آثار، در حقیقت سوزن‌های خیاطی سنگی بودند و با قدمتی حدود نه هزار سال، قدیمی‌ترین سوزن‌های شناخته‌شده در دنیا محسوب می‌شوند. همچنین، این سوزن‌ها قدیمی‌ترین ابزار سنگی تیز‌شده‌ای هستند که تا‌ به‌حال در فلات تبت کشف شده‌اند؛ جایی که انسان‌های باستانی باید برای بقا با آب‌و‌هوای نامساعد مقابله می‌کردند.

به گزارش زومیت، ظهور سوزن‌های «چشمی»، نقطه‌ی عطفی در تمدن بشر بود. زیرا این نوع ابزار به اجداد ما امکان می‌داد تا لباس‌ها و سرپناه‌های بادوام‌تر و ایمن‌تری بسازند و در کشف محیط‌های جدید و زندگی دائمی در مناطق سردتر، بهتر عمل کنند.

بااین‌حال، کشف سوزن‌های جدید، ظهور سوزن‌های سنگی را تا حدود شش هزار سال دیگر نیز به عقب بازمی‌گرداند. به گزارش ساینس، گروه محققان در مجموع شش سوزن کشف کردند که از سنگ‌های ترمولیت، سرپانتین، اکتینولیت و تلک ساخته شده بودند. رنگ سنگ‌ها بین سبز تا کرم است و ترمولیت، تقریباً ۷۰ برابر از تلک سخت‌تر است. فقط دو مورد از اشیا کاملاً سالم هستند و چشم‌ها، در چهار مورد از آن‌ها حفظ شده‌اند.

میکروسکوپ‌سنجی میدانی فوق عمیق و مدل‌سازی سه‌بعدی، نشان داد که سوزن شماره یک، طولانی‌ترین، عریض‌ترین و ضخیم‌ترین نمونه از سوزن‌ها، دارای آثار متراکم و عمیقی است که در طول آن، در همه‌ی طرف‌ها کشیده شده و نشانگر خراشیده‌شدن است.

این آثار نواری‌شکل در پس علائم ریزتر و چندجهته‌ی تیز‌شدگی پنهان شده بودند؛ بدین معنی که سوزن در ابتدا به شکل فعلی تراشیده و سپس خراشیده شده تا نوک‌تیز شود. نوک آن نیز دارای آثاری از تیز‌شدگی افقی است که با آثار خراش مورب، پوشانده شده است.

یعنی سوزن باز هم تراشیده شده تا تیزتر شود. سپس، بالای سوزن سوراخ شده تا به شکل چشم درآید. بزرگ‌ترین سوراخ چشمی، سه میلی‌متر و کوچک‌ترین سوراخ چشمی، ۱٫۳۷ میلی‌متر عرض داشت.

سایر سوزن‌ها نیز دارای الگوی شیارهای راه‌راه مشابهی هستند که نشان می‌دهد همه‌ی آن‌ها با روش مشابهی ساخته شده‌اند. بر اساس تاریخ‌گذاری رادیوکربن قطعات زغال چوب و استخوان‌های حیوانی که با سوزن‌ها کشف شد، قدمت آن‌ها به زمانی بین سال‌های ۷۰۴۹ تا ۶۵۶۸ پیش از میلاد می‌رسد.

محققان برای تأیید روش ساخت سوزن‌ها، تلاش کردند تا نحوه‌ی تراشیدن، تیز‌کردن و ایجاد سوراخ موردنظر را با استفاده از صفحات ترمولیت و ابسیدین تکرار کنند. ابسیدین سنگ سختی است که لکه‌های ریزی از آن، در سوزن شماره یک تعبیه شده بود.

تیم پس از ۵۰ دقیقه، موفق شدند تا شیارهای نواری‌شکل سوزن‌ها را بازسازی کنند. پس از دور دوم سایش افقی سنگریزه‌های ناهموار به مدت حدود ۳۰ دقیقه، آثار تیزکردن نیز آشکار شد. محققان به مدت پنج دقیقه محل قرارگیری سوراخ چشمی‌شکل را با استفاده از مته‌ی ابسیدین کندند و پس از آن، چشم نیز با سوراخی صاف، مشابه سوراخ‌های سوزن‌های کشف‌شده، پدیدار شد.

محققان دریافتند که کل فرآیند ساخت سوزن‌های سنگی، حداقل هفت برابر بیشتر از ساخت سوزن‌های استخوانی نرم‌تر و انعطاف‌پذیرتر زمان می‌برد. چن می‌گوید این امر نشان می‌دهد که تبتی‌های باستان، به دلایل خاصی به جای استخوان از سنگ استفاده می‌کردند. او می‌افزاید:

اما سوزن‌ها گذشته از شکل خاصشان، نکته‌های بیشتری برای ارائه داشتند. محققان پس از بررسی میکروسکوپی سوزن شماره شش، ردی از رنگ قرمز روشن غنی از رنگدانه‌ی اخرا را کشف کردند که زمانی کل سطح سوزن را پوشانده بود.

این کشف، اولین استفاده از رنگدانه‌ی اخرا در فلات تبت را تا ۴۵۰۰ سال به عقب بازمی‌گرداند و سوزن را به قدیمی‌ترین نماد فرهنگی تبت تبدیل می‌کند. به نقل از محققان، رنگ قرمز برای تبتی‌های باستانی دارای اهمیت مذهبی و آیینی بسیار بالایی بود، زیرا به اعتقاد آن‌ها زندگی و انرژی را به بطن اشیای سنگی می‌دمید و ارواح شیطانی را دور نگه می‌داشت.

یوعه هو از دانشگاه سیچوآن و یکی از اعضای تیم، در پاسخ می‌گوید ابعاد سوزن‌های سنگی کشف‌شده بیشتر از آویزهای سنگی، به سوزن‌های استخوانی شباهت داشت و الگوهای سایش در نوک سوزن‌ها، به طور چشمگیری مشابه نمونه‌هایی است که در نوک سوزن‌های استخوانی دیده می‌شود.

ادوارد جولی، باستان‌شناس از دانشگاه آریزونا، می‌گوید این مطالعه «جالب و پذیرفته‌شده» است. اما همه با سوزن‌بودن این اشیا موافق نیستند. به اعتقاد او، ممکن است احتمال سومی نیز وجود داشته باشد: این اشیا ابزاری برای بافتن تورهای ماهیگیری بوده باشند. او می‌گوید با توجه به نزدیکی محوطه‌ی باستان‌شناسی به دریاچه، بهتر بود که نویسندگان این احتمال را نیز در نظر می‌گرفتند.