وضعیت نگران‌کننده اقیانوس‌ها و ناکافی بودن تلاش‌های بشر برای نجات آنها

به گزارش ایسنا، اقیانوس‌ها با پوشش بیش از ۷۰ درصدی کره زمین، ۵۰ درصد اکسیژن این سیاره را تولید می‌کنند. همچنین دارای بیشترین تنوع زیستی در کره زمین هستند؛ از این رو منبع مهم، ‏حیاتی و اصلی پروتئین برای بیش از یک میلیارد نفر در سراسر جهان به شمار ‏می‌روند.

همچنین اقیانوس‌ها سهم مهمی در اقتصاد جهانی ایفا می‌کنند، به نحوی که تخمین زده می‌شود تا سال ۲۰۳۰ نزدیک ‏به ۴۰ میلیون نفر در صنایع مرتبط با اقیانوس‌ها مشغول کار می‌شوند. ‏

به رغم گشاده دستی اقیانوس‌ها برای ساکنان خشکی، مطابق برخی آمارها ۹۰ درصد از جمعیت ماهیان بزرگ اقیانوس‌ها از بین رفته و ۵۰ درصد از صخره‌های مرجانی دریاها ‏تخریب شده است. این حاکی از آن است که بشر بیشتر از مقدار قابل جبران، از اقیانوس‌ها برداشت کرده است.

 لذا ‏ضروری است برای محافظت از دریاها و اقیانوس‌ها تعادل جدیدی مبتنی بر شناخت آنها و چگونگی ارتباط انسان با آن ‏شکل گیرد که فراگیر، ابتکاری و همراه با تبیین و ترویج تجربه‌های گذشته باشد.‏

مطالعات جدید نشان می‌دهد نرخ بی‌سابقه کاهش اکسیژن در اقیانوس‌ها به دلیل تغییر اقلیم، آلودگی آب‌ها، ورود فاضلاب به آنها و فعالیت‌های کشاورزی، باعث گسترش سریع «مناطق مرده» در اقیانوس‌های جهان شده و موجب بروز تهدید زیستی برای زیست‌بوم‌ها و حیات دریایی شده‌ است.

میزان کلی اکسیژن در اقیانوس‌ها تا حدود دو درصد افت کرده و تعداد «مناطق مرده» که به عارضه کم‌اکسیژنی دچار شده‌اند(یعنی میزان کاهش اکسیژن در آنها به مرز خطرناکی رسیده) از ۴۵ نقطه در دهه ۶۰ میلادی، به دست کم ۷۰۰ منطقه در حال حاضر رسیده ‌است.

بسیاری از جانداران دریایی بزرگ‌تر و فعال‌تر مانند کوسه، نیزه‌ماهی و ماهی تُن نمی‌توانند در این مناطق زندگی کنند و در دراز مدت در معرض خطر انقراض دسته‌ جمعی قرار دارند، مگر آنکه روند کنونی برعکس شود.

این همه، موجب شد که از سال ۲۰۰۹ سازمان ملل متحد روز هشت ژوئن مصادف با ۱۹ خرداد را به عنوان «روز جهانی دریاها و اقیانوس‌ها» نامگذاری کند. هدف سازمان ملل از این نامگذاری حفاظت از این منابع گرانبها و نجات دادن اقیانوس‌ها از تخریب و آلودگی بود.

امسال نیز روز جهانی دریاها و اقیانوس‌ها و ‏با شعار «‎بیداری روحیه عمیق همکاری و تعهد در زمینه علوم دریایی و اقیانوسی» برپا می‌شود تا بار دیگر فجایعی که بشر در محیط‌های اقیانوسی ایجاد کرده است را به یکدیگر گوشزد کنیم.

وضعیت نگران‌کننده اقیانوس و دریاها

دکتر مرتضی توکلی با اشاره به اهمیت اقیانوس‌ها گفت: اقیانوس موهبتی الهی است که آغاز و تداوم حیات نباتی و جانوری و استمرار تعادل نظام‌مند ‏چرخه حیات مرهون آن است. مناظر زیبا و چشم‌نواز، منابع سرشار زنده و غیر زنده، تنظیم اقلیم زمین، حمل ‏و نقل روان و ارزان و تأمین امنیت و دفاع از سرزمین، تنها بخشی از منافع و مزایای اقیانوس ‏برای ساکنان این کره خاکی است.

وی افزود: از این رو، ‏۸ ژوئن مصادف با ۱۹ خرداد ۱۴۰۳ روز جهانی اقیانوس نامگذاری شده است و به عنوان یک روز نمادین ‏جهت افزایش آگاهی و معرفی اقدامات و سیاست‌های کلی آمایش سرزمین مبنی بر ‏توسعه و پیشرفت مناطق و صنایع دریایی تلقی می‌شود.

توکلی خاطر نشان کرد: توجه دقیق، عالمانه و آگاهانه به ناهنجاری‌هایی مانند ورود آلاینده‌های ‏نفتی، پلاستیک‌ها، فاضلاب‌های صنعتی و شهری به دریا، صید بی‌رویه، توسعه صنعتی ‏ناپایدار و تخریب زیستگاه‌های حساس دریایی، گرمایش بی سابقه، تغییرات شدید تراز آب دریای خزر، توسعه لایه کم اکسیژن در خلیج فارس، دریای عمان و دریای خزر، اسیدی‌تر شدن دریاها، کاهش تنوع زیستی، ورود گونه‌های مهاجم از طریق آب ‏توازن کشتی‌ها و موضوعاتی شبیه آن از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است.

رئیس پژوهشگاه ملی اقیانوس‌شناسی و علوم جوی، خاطر نشان کرد: همچنین ‏شناخت منابع و منافع دریایی و بهره برداری پایدار از آنها مانند تامین آب شیرین مورد نیاز ‏شهرهای ساحلی، شناسایی منابع انرژی دریایی اعم از منابع تجدیدپذیر و غیر تجدیدپذیر، ‏صید و صیادی در آب‌های دور و نزدیک، آبزی‌پروری ساحلی- دریایی، گردشگری دریایی، حمل و نقل و صنایع دریایی- اقیانوسی وجه دیگری است که ‏اهمیت روزافزون دریا و اقیانوس را به عنوان کلید جهش اقتصادی کشور مورد تاکید قرار می‌‏دهد.‏

وی با بیان اینکه دانش بشر حکایت از وضعیت نگران‌کننده اقیانوس و دریاها دارد، یادآور شد: با این حال، تلاش‌های انجام شده برای نجات اقیانوس و زمین همچنان کافی نیست.

توکلی تاکید کرد: با توجه به شعار روز جهانی اقیانوس‌ها و دریاها در سال ۲۰۲۴ میلادی که از ‏طرف سازمان ملل اعلام شده است، برای تحریک انگیزه‌ای گسترده برای نجات اقیانوس، نیاز به «بیدار کردن عمق‌های جدید» است.

این شعار افراد و جوامع را به بررسی عمیق‌تر درک اهمیت اقیانوس، اکوسیستم‌های آن و ارتباط آن با جنبه‌های مختلف زندگی‌مان تشویق می‌کند و به لزوم بیدار شدن احساس عمیق‌تری از مسئولیت، آگاهی و ارزش قدردانی از اقیانوس و حفظ آن اشاره می‌کند.

رئیس پژوهشگاه ملی اقیانوس‌شناسی، اظهار کرد: ‏توجه به این نکته بسیار حائز اهمیت است که پایه شناخت موضوعات مطروح، توجه به رشته‌‏های علوم و مهندسی اقیانوسی- جوی و توسعه و تامین فناوری‌های مورد نیاز برای پایش ‏و مشاهدات اقیانوسی- جوی است که همت همگانی را برای حمایت از مراکز علمی معتبر ‏کشور در این عرصه طلب می‌کند تا با ایجاد دانش و شناخت دقیق‌تر، زمینه را برای بهره‌گیری هر چه بیشتر از قابلیت‌های ‏موجود بخش دریایی و خلق ظرفیت‌های جدید و نیز حفاظت عالمانه از این منابع بی‌نظیر در سطح ملی و منطقه‌ای فراهم کند.