بندبازی اردن بین اسراییل و ایران

پادشاهی هاشمی اردن بین دو قدرت منطقه‌ای گرفتار شده است و در صورت ادامه تشدید تنش‌های منطقه‌ای، ممکن است با عواقب جدی اجتماعی، سیاسی و اقتصادی مواجه شود.

به گزارش عصرایران، وبگاه شبکه خبری الجزیره، با ذکر این مقدمه در گزارشی نوشت:

هر اقدام منطقه ای که شامل تشدید خصومت ها بین ایران و اسراییل یا حمله اسراییل به رفح شود، می تواند عواقب خطرناکی در داخل اردن و علیه دولت این کشور داشته باشد.

"شان یوم" کارشناس اردن در دانشگاه تمپل و نویسنده کتاب "از مقاومت تا انقلاب" در این باره به الجزیره گفت: "هر جنگ قریب‌الوقوع ایران و اسراییل، دولت اردن را در مخصمه ای جدی قرار می‌دهد. اردن هاشمی به طور علنی، باید از معارضه دور بماند و نمی تواند با هیچ جنگی همراه شود."

دولت اردن تاکنون برای آتش‌بس در جنگ اسراییل علیه غزه تلاش کرده و تلاش‌هایی برای توزیع کمک‌های خود در منطقه محاصره شده غزه صورت داده است. 

اما این امر کمک چندانی به خشنود کردن تعداد زیادی از معترضان اردنی که روزانه در مقابل سفارتخانه‌های آمریکا و اسراییل تجمع اعتراضی برگزار می کنند، انجام نداده است. از جمله خواسته های آنها پایان دادن به روابط با اسراییل و ایالات متحده است.

از 7 اکتبر و همزمان با آغاز جنگ غزه که تاکنون به کشته شدن بیش از 34 هزار فلسطینی در غزه انجامیده، تظاهرات ضداسراییلی در اردن با فراز و فرود آغاز شده و متوقف نشده است.

تحلیلگران می گویند که پادشاهی هاشمی اردن تلاش کرده است که ایالات متحده و اسراییل را برای آتش بس و افزایش کمک های ورودی به غزه تحت فشار قرار دهد، اما این تلاش ها تاکنون تاثیر چندانی نداشته است و یک حادثه بزرگ اخیر، خشم برخی از اردنی ها را علیه آمریکا و اسراییل و حتی دولت شان بیشتر کرده است؛ و آن حمله تلافی جویانه ایران به داخل اسراییل و واکنش دولت اردن در رهگیری برخی پرتابه های ایرانی در آسمان این کشور بوده است.

شب شنبه 13 آوریل، نیروی هوایی سلطنتی اردن برای رهگیری و سرنگونی ده ها پهپاد ایرانی که بر فراز خاک اردن در حال حرکت به سمت اسراییل پرواز می کردند، به هوا برخاستند.

در آن شب ایران در تلافی حمله اسراییل به ساختمان سفارت ایران در دمشق، بیش از 300 موشک و پهپاد به سوی اسراییل شلیک کرد.
دولت اردن در توجیه رهیگری پرتابه های ایرانی در آسمان خود گفت که از مرزهای ملی خود دفاع می کند.

"ایمن صفدی" وزیر امور خارجه اردن گفت: خطر حتمی سقوط هواپیماهای بدون سرنشین یا موشک ها در اردن وجود داشت و نیروهای مسلح اردن به شیوه مناسب با این خطر برخورد کردند.

او افزود:" ما به کسی اجازه نخواهیم داد که امنیت اردن و اردنی ها را به خطر بیندازد... این یک موضوع اصولی است و اینها اقداماتی است که ما در گذشته انجام داده ایم. ما دیروز آنها را گرفتیم و در آینده هم خواهیم گرفت، چه منبع تهدید اسراییل باشد، چه ایران و چه هر عنصر دیگری. "
اردنی ها همدردی شدیدی با فلسطینی ها دارند. با احتساب حدود 3 میلیون پناهنده فلسطینی، بیش از نیمی از جمعیت اردن اصالتا فلسطینی هستند و اردنی های بومی هم همبستگی شدیدی با فلسطین دارند.

برخی از حساب‌های کاربری در شبکه‌های اجتماعی جهان عرب، ملک عبدالله دوم پادشاه اردن را به دلیل نقش کشورش در سرنگونی پهپادهای ایران "خائن" خطاب کردند.

اقدامات اردن همچنین در ابتدا باعث خشم ایران شد. خبرگزاری ایرانی فارس نوشت: نیروهای مسلح ایران تهدید کرده‌اند که اگر دولت هاشمی امان در عملیات نظامی ایران علیه اسراییل مداخله کنند، اردن می‌تواند هدف آینده باشد.

"ولی نصر" استاد روابط بین الملل و مطالعات خاورمیانه در دانشگاه جان هاپکینز در آمریکا، به الجزیره گفت: "ایرانی ها انگشت اتهام خود را به سرعت به سمت دولت هاشمی اردن و خانواده پادشاه اردن گرفتند."

البته دو طرف به سرعت این تنش را مدیریت کردند و خبرگزاری مهر ایران نوشت، صفدی در تماس تلفنی به حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه ایران گفت که اسراییل در پاسخ احتمالی خود به ایران نخواهد توانست از حریم هوایی اردن استفاده کند. 

شان یوم در این باره گفت: روز یکشنبه [۱۴ آوریل]، منابع منتسب به سپاه پاسداران ایران، اردن را به عنوان یک هدف بالقوه اعلام کردند زیرا پادشاهی هاشمی را در همکاری با اسراییل می‌دیدند، اما روز دوشنبه [۱۵ آوریل]، وزارت امور خارجه ایران فضا را تلطیف کرد و اردن را یک شریک دیپلماتیک خواند که خواهان روابط عادی با ایران است.

در واقع این حادثه می تواند به گرم شدن روابط اردن و ایران منجر شود. این دو کشور در گذشته در مورد عادی سازی روابط مذاکراتی کرده اند و ولی نصر معتقد است این حادثه ممکن است به عنوان یک تسریع کننده عمل کرده باشد.

او گفت: "فکر می‌کنم اردنی‌ها، مانند سعودی‌ها، به این نتیجه خواهند رسید که در نهایت، نداشتن روابط با ایران واقعا به نفع آنها نیست."

مخمصه اردن

شان یوم گفت: " در صورت وقوع یک جنگ گسترده‌تر، اردن ممکن است آسیب‌های جانبی متحمل شود این کشور می‌تواند از تخریب فیزیکی و همچنین آسیب اقتصادی ناشی از از دست دادن درآمدهای گردشگری و جریان‌های تجاری بالقوه متحمل ضربه شود."

در ساعات اولیه 19 آوریل، مقامات آمریکایی مدعی شدند که حمله ای در داخل ایران توسط اسراییل انجام شده است.

صدای انفجارها در اصفهان شنیده شد و مقامات ایرانی گفتند که 3 پهپاد سرنگون شده است، اما هیچ اظهار نظری درباره حمله خارجی نکردند و فقط گفتند که تحقیقات در این زمینه آغاز خواهد شد. اسراییل نیز مسئولیت آن را بر عهده نگرفت.

صفدی (وزیر خارجه اردن) در همان روز در شبکه های اجتماعی نوشت: "ما نسبت به خطر تشدید تنش در منطقه هشدار می دهیم. ما تمام اقداماتی را که تهدیدی برای کشاندن منطقه به جنگ است، محکوم می‌کنیم...اقدامات تلافی‌ جویانه اسراییل و ایران باید پایان یابد... تمرکز جهان باید بر پایان دادن به تجاوز فاجعه‌بار به غزه باقی بماند."

اما برای دولت اردن، تلاش ها برای رسیدن به نوعی آرامش در منطقه نتیجه چندانی نداشته است.

"کرتیس رایان" نویسنده 3 کتاب درباره اردن، به الجزیره گفت: ناامیدی قابل توجهی مبنی بر حمایت متحدانی مانند ایالات متحده از امنیت اردن وجود دارد، اما برعکس دولت واشنگتن به طور مستمر در جهت خلاف ترجیحات سیاسی و توصیه های دولت اردن حرکت می کند: از طریق ناکام ماندن آتش بس، ناتوانی در جلوگیری از تشدید تنش در منطقه وعدم کمک جدی بیشتر به فلسطینی هایی که در غزه رنج هستند و حتی وتو رای گیری برای تشکیل کشور فلسطین در سازمان ملل متحد.

"خوزه چیرو مارتینز" کارشناس اردن در دانشگاه یورک در بریتانیا، گفت: "پادشاه اردن نتانیاهو را یک همکار غیرممکن می‌بیند."

مشکلات داخلی

یوم گفت: "فکر می‌کنم اکثر اردنی‌ها از این که پادشاهی در آتش متقابل درگیری‌های منطقه‌ای گرفتار شده است ناراحت هستند."

یک محقق اردنی که تظاهرات را زیر نظر داشت و خواست نامش فاش نشود، گفت که اکثر مردم با توجه به روابط امنیتی نزدیک با ایالات متحده و اسراییل، از واکنش دولت خود در قبال حمله تلافی جویانه ایران به اسراییل تعجب نکردند. 

برخی حتی شروع به فروش قطعات موشک های ایرانی در یک بازار آنلاین کرده اند.

البته معترضان به دلیل سرنگونی پهپادهای ایرانی به خیابان ها سرازیر نشدند؛ هر چند برخی کاربران اردنی از دولت شان در این رابطه در رسانه های اجتماعی انتقاد کردند، بیشتر ناامیدی های مردم اردن از مواضع دولت شان از جاهای دیگری آب می خورد.

یوم گفت: "برخی از اردنی ها از دولت شان به دلیل همکاری با آمریکا و اسراییل در سرنگونی موشک‌ها و پهپادهای ایرانی انتقاد کردند. اما به طور علنی، بیشتر آنها دولت نتانیاهو را مقصر می دانند، زیرا دولت اسراییل بازیگر غیرمسئولی است که کنسولگری ایران در دمشق را بمباران کرده است."

با این حال، وضعیت داخلی اردن، نظام سلطنتی هاشمی را در معرض خطر قرار خواهد داد. حتی قبل از 7 اکتبر، این کشور در مرزها و در داخل با چالش های متعددی مواجه بود.

"ابراهیم سیف" کارشناس ارشد موسسه خاورمیانه و وزیر سابق اردن، به الجزیره گفت، اقتصاد اردن که در طول دوره همه‌گیری کووید-19 دچار فروپاشی بزرگی شد و به آرامی در حال بازگشت بود، از جنگ اخیر "به شدت" ضربه خورد.

وی با اشاره به گردشگری و ابهام پیرامون بخش خصوصی گفت: "ما شاهد کاهش شدید در برخی از فعالیت های اقتصادی بوده ایم که به طور مستقیم و غیرمستقیم بر اردن تاثیر می گذارد."

اکنون می‌توانید تهدیدات را به قطع بودجه برای آژانس "آنروا" (آژانس امداد و کار سازمان ملل برای آوارگان فلسطینی در خاورمیانه) اضافه کنید که به حداقل یک میلیون نفر در اردن خدمات می‌دهد. همه اینها منجر به فشار زیادی بر اقتصاد اردن شده است که به سیاست نیز تاثیر می گذارد."

اکنون همه نگاه ها به رفح در غزه خواهد بود، جایی که ساکنان می ترسند حمله زمینی ارتش اسراییل قریب الوقوع باشد.

اگر این اتفاق بیفتد، معترضان اردنی می توانند دوباره به خیابان ها بربزند.

تحلیلگران و ناظران می گویند در حالی که معترضان روز جمعه در همبستگی با مردم و مقاومت غزه به طور مسالمت آمیز مقابل سفارت اسراییل به خیابان ها آمدند، انرژی تظاهرات به ویژه در ماه رمضان فروکش کرده است.

سرکوب‌ها و دستگیری‌های خشونت‌آمیز، همراه با آنچه برخی تحلیل‌گران آن را خستگی یا ناامیدی اعتراضی می‌خوانند، ممکن است آنها را دلسرد کرده باشد.

سیف در این باره گفت:" به طور معمول، اگر اعتراضات داخلی باشد، پادشاه یک نخست وزیر را جایگزین می کند. اما او این بار نمی تواند چیزی به معترضان ارایه دهد. زمانی که پادشاه چیزی برای ارایه ندارد، زمانی است که شروع به دستگیری مردم می کنند."

نیروهای امنیتی اردن در مدیریت اعتراضات تجربه دارند. استفاده از دستگیری ها و خشونت های گاه به گاه، انرژی برخی از تظاهرات های گذشته را تخلیه کرده است و هر چه تظاهرات طولانی تر ادامه یابد، نیروهای امنیتی امیدوارند که شرکت کنندگان امید خود را از دست داده و به خانه های خود بروند. به گفته تحلیلگران و ناظران، این اتفاق شروع شده است.

یوم گفت: "خستگی اعتراضات به وجود آمده است، زیرا مقامات برای ماه‌ها بسیج مردمی بی‌امان را تحمل کرده‌اند. بسیاری از فعالان با احساس ناامیدی عمیق از این که اقدامات آنها تغییری در وضعیت ایجاد نخواهد کرد، کنار کشیده اند."

بیشتر بخوانید:

سخنگوی وزارت خارجه : روابط ما با اردن دوستانه است/ کشورهای منطقه « تنبیه متجاوز » را حمایت کنند

اردن ؛ برنده مدال طلای ریاکاری!

اردن؛ رفیق دشمن

تماشاخانه

تبحر شگفت انگیز روباه قرمز در طبیعتی سخت / جدال بر سر یک ماهی (فیلم)

بحران آب در شمال شرقی سوریه: اتهامات سنگین علیه ترکیه / بی‌برقی و بی‌آبی برای یک میلیون سوری (فیلم)

فیلم های دیگر