.png "عصر ایران")
۰۲ دی ۱۴۰۳
به روز شده در: ۰۲ دی ۱۴۰۳ - ۱۴:۲۰
پزشکیان: اگر من با بچه‌های خودم توانسته‌ام اینجا باشم به خاطر همسرم بوده است (فیلم) معماری در گرمابه‌ها، قهوه‌خانه‌ها و یخچال‌های ایران
طرح کلى گرمابه‌ها در سراسر ایران یکسان بوده و تنها تفاوتى که گرمابه‌هاى اقلیم سرد با گرمابه‌هاى اقلیم گرم داشته‌اند در عمق آنهاست که در اقلیم سرد به‌علت سردى هوا، عمق گرمابه بیشتر است. معمارى حمام‌ها در دوره قاجار به‌طور کلى ادامه معمارى گرمابه‌هاى دوره صفوى است.
ساخت حمام (گرمابه) در معمارى ایران داراى سابقه‌اى چندین هزارساله است و قدمت آن طبق حفارى‌هاى باستان‌شناسى صورت‌گرفته در تخت‌جمشید به دوره هخامنشى مى‌رسد و این روند در دوره اسلامى ادامه پیدا کرده و تا اواخر دوره قاجار و حتى حال حاضر ما شاهد ساخت گرمابه‌هایى به سبک و شیوه سنتى در معمارى ایران هستیم.
دوره اوج و رونق معمارى حمام‌ها مربوط به دوره صفویه است، از جمله مى‌توان به حمام گنجعلى‌خان و حمام خسروآقا اشاره کرد.
بقایای گرمابه خسروآقا در تهران
در دوره قاجار نیز حمام‌هاى باشکوهى ساخته شده است؛ ازجمله حمام ابراهیم‌خان را مى‌توان نام برد. در باب چگونگى طرح و معمارى این گرمابه‌ها ابن اخوه آورده است: بدان که اثر طبیعى گرمابه، گرم شدن به‌وسیله هواى آن و خیس شدن به‌وسیله آب آن است؛ سراى اول خشک‌کننده و خیساننده و سراى دوم گرم و نرم‌کننده و سرانجام سراى سوم گرم وخشک‌کننده است.
محل نظافت‌خانه از دوره صفویه به بعد وارد گرم‌خانه شده است و قبل از دوره صفویه محل نظافت‌خانه در میان در بوده است. جام‌خانه نیز درگرمابه‌ها عنصرى بوده براى تامین نور گرمابه از طریق سقف، این عنصر از ویژگى‌هاى عمده معمارى دوره قاجار است.
طرح کلى گرمابه‌ها در سراسر ایران یکسان بوده و تنها تفاوتى که گرمابه‌هاى اقلیم سرد با گرمابه‌هاى اقلیم گرم داشته‌اند در عمق آنهاست که در اقلیم سرد به‌علت سردى هوا، عمق گرمابه بیشتر است. معمارى حمام‌ها در دوره قاجار به‌طور کلى ادامه معمارى گرمابه‌هاى دوره صفوى است.
بازارها : ساخت بازار در معمارى ایران داراى سابقه چندهزار ساله است و طبق منابع مکتوب، قدمت ساخت بازار به قبل از اسلام مى‌رسد؛ حتى خود واژه بازار یا (وازار) یا (واکار) ریشه زبان پهلوى دارد؛ اما بیشترین آثار معمارى که از بازارها در معمارى ایران باقى مانده مربوط به دوره صفویه و قاجاریه است که سنت و سبک معمارى بازارهاى دوره قاجار ادامه سبک و شیوه معمارى دوره صفوى است و تنها نوآورى آن را مى‌توان در ساخت تیمچه و جام‌خانه دانست.
از بناهاى مرتبط با بازارهاى متعلق به دوره صفوى همچون کاروانسراهاى درون شهرى و سراها که معمارى مجموعه بازارها با آنها تکمیل مى‌شود، تنها تعداد محدودى باقى مانده و بقیه در طول ایام یا تخریب یا به‌صورت جدیدى بازسازى شده است.
در دوره اخیر (از اوایل دوره پهلوى به بعد) به جهت پیشرفت‌ها و تغییر و تحولات اقتصادى و اجتماعى، بازارهاى سنتى توان تطابق با تحولات جدید را نداشتند و کارآیى خود را تا حدودى از دست دادند و به این ترتیب ساخت بازار به شیوه سنتى متوقف شد (ملازاده، ۱۳۷۹ ص ۵).
از مهم‌ترین علل توقف آن را مى‌توان ورود خیابان و بلوار در اواسط و اواخر دوره قاجاریه به معمارى ایران دانست. از دیگر ساخت‌وسازهایى که در دوره قاجار صورت گرفته، معمارى قهوه‌خانه‌ها، یخچال‌ها و تیمچه‌هاى موجود در بازار (مانند تیمچه امین‌الدوله کاشان) و ستون‌هاى به‌کار برده‌شده در این دوره است.
قهوه‌خانه‌ها: قهوه‌خانه نخستین‌بار در شهر قزوین در زمان سلطنت شاه طهماسب صفوى (۹۳۰ تا ۹۸۴ه.ق) ایجاد شد و بعد در دوره شاه عباس اول (۹۹۶ تا ۱۰۳۸ه.ق) در شهر اصفهان توسعه یافت و معمارى قهوه‌خانه‌هاى دوره قاجار ادامه سبک معمارى دوره صفوى است. در این دوره به‌ویژه از زمان پادشاهى ناصرالدین‌شاه قاجار به این‌سو، شیوه قهوه‌چى‌گرى و قهوه‌خانه‌دارى در شهرهاى بزرگ از جمله تهران رواج یافت.
یخچال معیری کرمان
یخچال‌ها: معمارى یخچال و ساخت‌و‌ساز آن با توجه به مدارک موجود از دوره صفویه گزارش شده است و اگر قبل از آن هم بنایى احداث شده، اثرى از آن باقى نمانده است.
به هر حال قدیمى‌ترین یخچال‌هاى باقی‌مانده، مربوط به دوره صفوى است و در دوره قاجار در سطح گسترده‌اى رواج پیدا کرده است. یخچال‌هاى قاجارى نیز از لحاظ طرح و پلان و سایر اجزا از جمله دیوار سایه‌انداز، مخزن یخ، حوضچه‌هاى تهیه یخ، دو ورودى کوتاه و کم‌ارتفاع، گودال یخ، مجراهایى براى خروج آب‌هاى اضافى و همچنین هدایت آن به چاهى در کنار مخزن یخ ادامه معمارى دوره صفویه است و بدون هیچ‌گونه دخل و تصرفى در آن در دوره قاجار مورد تقلید قرار گرفت.
تنها مشخصه‌اى که موجب وجه تمایز یخچال‌هاى قاجارى از صفوی شده است، در به‌کار بردن مصالح ساختمانى به‌ویژه در ابعاد آجرها و خشت‌هاى به‌کار رفته در آنهاست.
منبع: دنیای اقتصاد؛ از مقاله‌ای به قلم محمدرضا کمالی
نظرات کاربران
لینک کوتاه: کپی لینک
طرز تهیه قیمه لاپلوی مجلسی به روش یک آشپز باتجربه (فیلم) نوشیدنی‌های گازدار رژیمی، سالم هستند یا ناسالم؟ انتصاب در وزارت میراث فرهنگی ؛ سعید خال مدیرکل پشتیبانی و رفاه شد پزشکیان: زمانی که ما دانشجو بودیم بحث حجاب و بی‌حجاب مطرح نبود تمام دعوا سر نحوه حل مشکلات مردم بود (فیلم) پروین، از آتش سوزی تا زندگی دوباره / معلولیت این زن را خانه‌نشین نکرد! (فیلم) زمین‌تخت‌گرای مشهور پس از مشاهده خورشید نیمه‌شب در جنوبگان، کروی‌بودن زمین را پذیرفت ترامپ برای تصرف مجدد کانال پاناما دندان تیز کرد! قتل یک شهروند روس در ایران ؛ بیانیه سفارت روسیه فاطمه راکعی، معاون زنان ستاد انتخاباتی پزشکیان: امروز مسئله زنان ایران نه حجاب اجباری و نه «برهنگی» است/ زنان فرهیخته مسلمان به اجباری بودن حجاب نه گفته‌اند (فیلم) سه‌شنبه؛ بررسی افزایش قیمت ارز در جلسه غیر علنی مجلس با همتی و فرزین لحظه عجیب بیرون آوردن ماهی زنده از شکم ماهی مرده (فیلم) شروط مجلس برای انتشار دلایل ردصلاحیت داوطلبان انتخابات شوراها گزارش بی بی سی درباره مقایسه فرح پهلوی و اسما اسد / همسر بشار نمی خواهد سرنوشت تلخ همتای ایرانی اش تکرار شود اسرائیل در جستجوی بقایای جاسوسی که ۶۰ سال پیش در سوریه اعدام شد؛ الی کوهن کیست؟(+عکس) ماجرای «هتل کارلتون»/ تخریب و بازسازی این بنا ممنوع است
اخبار و تحلیل های ترکیه