حکایت تکان‌دهنده کشته شدن خبرنگاران در غزه/ واقعیت چگونه ساخته می‌شود؟

منبع: الجزیره 
نویسنده: سامدیپ سِن 
تاریخ انتشار: 8 دسامبر 2023     
مترجم: لیلا احمدی  
➖➖➖➖➖➖➖➖➖ 
دربارۀ نویسنده: سامدیپ سن، دانشیار مطالعات توسعۀ بین‌الملل در دانشگاه روسکیلدِ دانمارک است.
➖➖➖➖➖➖➖➖➖ 
  عصر ایران- واقعیت چیست؟ چگونه ساخته می‌شود؟ انگار روزهای اول، جهان نظاره‌گرِ جنگِ دیگری بود. حالا بر سر نحوۀ انعکاسِ جنگِ غزه، جنگ درگرفته. روزهای عجیبی را از سر می‌گذرانیم. خبرنگاران نیز در این بلبشو به مخمصه افتاده‌اند و قربانی شرایطند. 
 
  یاد "سلمان البشیر" (گزارشگر تلویزیون فلسطین) می‌افتم که همین اواخر  در پی از دست‌دادنِ همکارش محمد ابوحطاب، ناراحت بود. حطاب و یازده نفر از اعضای خانواده‌اش هنگام بازگشت به منزل در حملۀ هوایی اسرائیل کشته شده بودند. 
 
  البشیر روی آنتن به گریه افتاد و گفت: «دیگر نمی‌توانیم ادامه بدهیم. خسته‌ شده‌ایم. ما هم جزء قربانیان و شهدای جنگیم. چرا هیچ‌کس به فکر ما، این فاجعه و جنایت عظیم غزه نیست؟» سپس شروع به درآوردن تجهیزات حفاظتی خود کرد. می‌نالید و می‌گفت: "هیچ حفاظتی، حفاظت بین‌المللی و مصونیتی وجود ندارد. نه این تجهیزات به دردمان می‌خورد، نه آن کلاه ایمنی". 

 
  شرط ورود به غزه با حمایت اسرائیل ایجاب می‌کند رسانه‌ها مطالب و فیلم‌هایشان را برای بازبینیِ قبل از انتشار به ارتش اسرائیل ارائه کنند. 
  
  ظاهراً رسانه‌ها و روزنامه‌نگاری نیز به خط مقدم فراخوانده شده و قرار است بر سر نحوۀ گزارش جنگ در جدالی پیوسته باشد.  
 
  "شیما الگزار"، روزنامه‌نگار فلسطینیِ شبکه المجدات، سوم دسامبر همراه با اعضای خانواده‌اش در حملۀ هوایی اسرائیل به شهر رفح در جنوب نوار غزه کشته شد. 
 
  ۲۳ نوامبر، بر اثر حملۀ هوایی به اردوگاه پناهندگانِ نصیرات در مرکز غزه، روزنامه‌نگاری به نام "محمد معین عیاش" در کنار 20 نفر از اعضای خانواده‌اش جان سپرد. 
 
   روز ۱۹ نوامبر، "بلال جادالله"، مدیر خانۀ مطبوعات فلسطین -سازمانی غیرانتفاعی که از رسانه های مستقل فلسطینی حمایت می‌کند-  در حملۀ هوایی اسرائیل به خودرویش کشته شد. 
 
  در تاریخ ۷ نوامبر گزارش شد، "محمد ابوحسیره"، روزنامه‌نگار فلسطینی به همراه 42 عضو خانواده در حملۀ هوایی اسرائیل به منزلش در نزدیکی شهر غزه کشته شده‌ است‌
 
  دو روز قبل نیز رسانه‌ها گزارش دادند "محمد الجاجا"، یکی دیگر از کارکنان رسانه‌ایِ خانۀ مطبوعات فلسطین به همراه همسر و دو فرزندش در یک حملۀ هوایی در شمال غزه کشته شده است. 
 
30  اکتبر، "نظمی الندیم"، معاون مدیر مالی و اداری تلویزیون فلسطین نیز در جریان حمله‌ای هوایی با اعضای خانواده‌اش کشته شد. 
 
  در روز 26 اکتبر، "وائل دهدوح"، رئیس‌دفتر عربی الجزیره، «همسر، پسر، دختر و نوه‌اش» را که در حملۀ هوایی به اردوگاه نصیرات کشته شده بودند، تشییع کرد. ارتش اسرائیل در بیانیه‌ای مدعی شد زیرساخت‌های تروریستیِ این منطقه را هدف قرار داده است. 
 
 13 اکتبر، "عصام عبدالله"، روزنامه‌نگار برجستۀ رویترز - که لباس محافظ و نشانِ "خبری" به تن داشت، بر اثر شلیک راکتِ اسرائیل به مرز اسرائیل و لبنان درگذشت. 
 
در مجموع، بر اساس گزارش کمیتۀ خبرنگاران پروژۀ سی‌پی‌جی، 63 روزنامه‌نگار و کارمند رسانه‌ایِ عمدتاً فلسطینی در بازۀ دو ماهۀ بین 7 اکتبر تا 6 دسامبر در نوار غزه و اطراف آن کشته شده‌اند. 

"جاناتان داگر"، رئیس بخشِ خاورمیانۀ گزارشگران بدون مرز می‌گوید: «آنچه در نوار غزه اتفاق می‌افتد، تراژدیِ عظیمی برای روزنامه‌نگاری و وضعیتی غیرعادی است. ما خواستار حمایت از خبرنگاران در نوار غزه و اجازۀ ورود خبرنگاران خارجی به این منطقه هستیم." 
 
نزاع فقط بر سر این نیست که چه کسی این جنگ را گزارش می‌کند. بر سر نحوۀ گزارش جنگ، نبردی واقعی در جریان است. در این بین کلمات، عبارات و تصاویری که برای توصیف رخدادها به کار می‌روند، بسیار حائز اهمیتند. 
 
"جان کالینز"، استاد مطالعات بین‌المللِ دانشگاه سنت‌لارنس و مدیر شبکۀ خبری ویو نیوز می‌گوید: «واژگان به واقعیت شکل می‌دهند. با عباراتی که روزنامه‌نگارانِ جنگی به کار می‌برند، درمی‌یابیم چه شده و علت هر رخداد چیست؛ اما انگار گزارش رسانه‌ای باید برای منحرف‌ساختن، گمراه کردن، حفاظت از قدرتمندان و سلب مسئولیت از مقامات به کار رود.» 
 
این روند گمراه‎‌کننده در سطحی گسترده برای نحوۀ تشریح مرگ فلسطینیان در اخبار و رسانه‌ها رخ می‌دهد. آن‌ها اعلام می‌کنند فلسطینی‌ها «جان باختند» و اسرائیلی‌ها «کشته شدند». یکی رخداد عادی است و دیگری جنایت است. انگار هیچ‌کس مقصر کشته‌شدن فلسطینی‌ها نیست و حذفشان بخشی طبیعی از حوادث سیاسیِ این منطقه است.

 
سخنگوی ارتش اسرائیل، سرهنگ "ریچارد لخت"، پس از حمله به اردوگاه آوارگان جبالیا به رسانه‌ها گفته: "مرگ فلسطینی‌ها نوعی تراژدیِ جنگی و البته رخدادی اجتناب‌ناپذیر است." 
 
البته باید توجه کرد به حداقل رساندنِ تعداد تلفات فلسطینی‌ها زمانی اتفاق افتاد که پرزیدنت بایدن صحت آمار و ارقام را زیر سؤال برد. وزارت بهداشت غزه توسط حماس اداره می شود و او گفت: "مطمئنم بیگناهان زیادی کشته شده‌اند و این بهای جنگ است...اما من به آمار کشتگان فلسطینی اطمینان ندارم." چنین ادعایی عملاً بذر تردید را کاشت و شدت درد و رنج فلسطینیان را زیر سؤال برد؛ تاجایی‌‌که چندین خبرگزاری هم در مورد نحوۀ محاسبۀ کشته‌شدگان توسط وزارت بهداشت، تحقیقات و گزارش‌هایی ارائه کردند. این در حالی است که نهادهای بین‌المللیِ بشردوستانه معتقدند آمار این وزارتخانه صحیح و قابل اعتماد است. 
 
  نبرد رسانه‌ها در نحوۀ انعکاس اخبار، به افکار عمومی حهت می‌دهد. "نیکلاس راب"، پژوهشگر حوزۀ تبلیغات و اطلاعات فیک می‌گوید: "لفاظی‌های گمراه‌کننده و پوشش بی‌وقفه و یک‌جانبه" توسط رسانه‌های ایالات متحده و اسرائیل، وجهی شرارت‌بار و غیرانتقادی به فلسطینیان می‌بخشد. 
 
  رسانه‌های راست‌گرای ایالات متحده نیز به همین سیاق در مورد برگزاری "روز جهانی جهاد" از سوی حماس مردم را ترسانده‌اند؛ درحالی‌که هیچ مدرک معتبری مبنی بر تهدید قریب‌الوقوع در خاک آمریکا وجود ندارد؛ با این حال التهاب ماجرا چنان است که فردی هفتاد و یک ساله پس از شنیدن گفتگوی رادیوییِ حزب محافظه‌کار و نگرانی از قریب الوقوع بودنِ «روز جهاد»، به مستأجر خود که زنی فلسطینی آمریکایی است، حمله‌ور می‌شود و پسر شش ساله‌اش را با چاقو به قتل می‌رساند. 
 
  نهاد تحقیقاتیِ «گزارشگری صادقانه» که تعصبات ضد اسرائیلی را در رسانه‌ها رصد و گزارش می‌کند، پرسش‌هایی اخلاقی در خصوص عملکردِ عکاسان خبریِ مستقر در غزه -که با رویترز، آسوشیتدپرس، سی‌ان‌ان و نیویورک‌تایمز کار می‌کنند- مطرح کرده.

   تصاویری از مناطق مرزیِ بمباران‌شده در تاریخ 7 اکتبر منتشر شده. سؤال این است که آن‌ها آن‌جا چه می‌کردند؟ در آن صبح آرامِ روز یک‌شنبه چه رخ داده؟ یعنی با حماس هماهنگ بودند؟ حضورشان در خاک دشمن همراه با مهاجمان چه معنایی دارد؟ 
 
  بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل در همین رابطه گفته است: "این روزنامه‌نگاران در جنایات علیه بشریت شریک بودند. اقدامات آنها مغایر با اخلاق حرفه ای است". 
 
750 خبرنگار که از حملات به روزنامه‌نگاران، روزنامه‌نگاری مستقل و تصویر رسانه‌ایِ جنگ خشمگین شده بودند، نامه‌ای سرگشاده را امضاء کردند و خواستار حمایت از روزنامه‌نگاران شدند. این نامه روزنامه‌نگاران را تشویق می‌کند «حقیقت کامل را بدون ترس یا لطف بیان کنند» و از «اصطلاحات دقیقی که توسط سازمان‌های بین‌المللیِ حقوق بشر به خوبی تعریف شده‌اند» مانند «آپارتاید»، «پاک‌سازی قومی» و «نسل‌کشی» در گزارش‌ها استفاده کنند. در پایانِ نامه آمده است: « تحریف سخنان ما برای پنهان‌کردن شواهد جنایات جنگی یا ظلم اسرائیل به فلسطینیان، سوء‌رفتار روزنامه‌نگاری و کنار گذاشتنِ شفافیت اخلاقی است. فوریتِ این لحظۀ تاریخی، قابل اغراق نیست. بی‌شک، تغییر مسیر ضروری است.» 
 
با تماشای بحران انسانی در غزه، کمتر کسی می‌تواند فوریت و وخامتِ این بزنگاه تاریخی را انکار کند. آیا این برهه به حمایت از روزنامه‌نگاری و درک اهمیتِ رسالت خبری در مقاطع بحرانی خواهید انجامید؟

بیشتر بخوانید:

جایزه سال آزادی مطبوعات یونسکو به همه روزنامه نگاران فلسطینی رسید

شهادت خبرنگار شبکه المیادین در غزه

تماشاخانه

هیجان و جنون یکی از پرفرازونشیب‌ترین روزهای خرید / بلک فرایدی یا جمعه سیاه چطور به وجود آمد؟ (فیلم)

شکوه فرش ایرانی از دوره صفوی در اروپا ؛ هیجان مدیر گالری کریستی هنگام تعریف کردن را ببینید (فیلم)

فیلم های دیگر