یافته بحث‌برانگیز: سوراخ لایه ازون درحال ترمیم نیست

مطالعه‌ی بحث‌برانگیزی جدید درباره‌ی روند بهبود سوراخ لایه ازون برفراز جنوبگان، نگرانی‌ها را برانگیخته است. یافته‌های این تحقیق می‌گوید سوراخ ازون بالای جنوبگان با سرعتی که انتظار می‌رفت بهبود نمی‌یابد و حتی ممکن است بزرگ‌تر از قبل شود. با‌این حال، بسیاری از دانشمندان علوم جوی این ادعا را رد کرده و کیفیت مطالعه و صحت داده‌هایش را زیر سؤال برده‌اند.

به گزارش زومیت، لایه ازون نواری از جو زمین است که در ارتفاع بین ۱۵ تا ۳۰ کیلومتری از سطح سیاره قرار دارد. در این محدوده، غلظت بالایی از ازون یا شکلی متفاوت از مولکول اکسیژن وجود دارد که به جای دو اتم، دارای سه اتم است.

لایه ازون سطوح مضر پرتو فرابنفش (UV) خورشید را که تهدیدی برای بقای اشکال مختلف حیات از جمله زندگی انسان است، مسدود می‌کند.

در اواسط دهه‌ی ۱۹۸۰، دانشمندان متوجه شدند که درنتیجه‌ی به‌کارگیریگسترده‌ی کلروفلوئوروکربن‌ها، سوراخ‌های بزرگی در لایه‌ی ازون بالای قطب شمال و قطب جنوب ظاهر شده است.

کلروفلوئوروکربن‌ها در جو تجزیه می‌شوند و با اوزن واکنش می‌دهند؛ درنتیجه مولکول‌ها را می‌شکافند و سطح اوزن را کاهش می‌دهند. در سال ۱۹۸۷، دولت‌های جهانی برای امضای پیمان مونترال متحد شدند و در نتیجه، استفاده از کلروفلوئوروکربن‌ها در جوامع بین‌المللی ممنوع شد.

با‌این حال، مطالعه‌ی موردبحث که ۲۱ نوامبر ۲۰۲۳ در نشریه نیچر منتشر شد، ادعا می‌کند که غلظت ازون در سوراخ ازون بالای جنوبگان همچنان در حال کاهش است.

این مقاله‌ی جدید باعث برانگیختن موجی از مقالات بحث‌برانگیز در رسانه‌های خبری بزرگ شد که ادعا می‌کردند «سوراخ ازون ممکن است هرگز بهبود نیابد» و حتی ممکن است در حال رشد روزافزون باشد. اگرچه، بسیاری از متخصصان استدلال کرده‌اند که یافته‌های مطالعه مشکوک و پوشش نتایج حاصل از آن گمراه‌کننده است.

مطالعه‌ی منتشرشده غلظت ازون در مرکز سوراخ ازون بالای جنوبگان را در مدت زمان بین سال‌های ۲۰۰۱ تا ۲۰۲۲ مورد تجزیه‌و‌تحلیل قرار داده و مدعی شده است که در این مدت، غلظت ازون در قلب سوراخ ازون جنوبگان به‌طور میانگین ۲۶ درصد کاهش یافته است. با‌این حال، نتایج مطالعه و روش‌های استفاده‌شده در تجزیه‌و‌تحلیل، به نتوانسته سایر متخصصان ازون را قانع کند.

سوزان سولومون، دانشمند علوم جوی و عضو گروهی که در سال ۱۹۸۶ برای اولین‌بار ارتباط سوراخ‌های ازون با کلروفلوئوروکربن‌ها را کشف کرد، به لایوساینس گفت که بخش‌هایی از این مقاله «بسیار نامفهوم» و «به‌شدت براساس حدس‌و‌گمان» است و علی‌رغم ادعای محققان، «هیچ نکته‌ی تازه‌ای برای ارائه ندارد».

سولومون افزود بزرگ‌ترین مشکل مقاله‌ی جدید این است که دلایل کاهش غلظت ازون در سال‌های اخیر را به‌درستی توضیح نمی‌دهد.

از سال ۲۰۲۰، اندازه‌ی سوراخ ازون سال‌به‌سال افزایش یافته و بیشترین شکاف در این سال‌ها رخ داده است. حفره‌های بزرگ غیرمعمول نتیجه‌ی مجموعه‌ای از عوامل شناخته‌شده است، ازجمله رویداد لانینا در سه سال پیاپی از ۲۰۲۰ تا ۲۰۲۲، که باعث ایجاد هوای سردتر در جنوبگان شد و تشکیل مجدد لایه ازون را سخت‌تر کرد.

در سال ۲۰۲۰ نیز آتش‌سوزی‌های فجیع در استرالیا ذرات ازون را تخریب کرد. سوراخ بسیار بزرگ امسال نیز به تزریق بخار آب ناشی‌از فوران آتشفشان زیر‌آبی تونگا در ژانویه ۲۰۲۲ به جو فوقانی نسبت داده شده است.

سولومون می‌گوید نویسندگان مقاله توضیح نمی‌دهند که چرا «وقایع چند سال گذشته کاملاً غیرمعمول بوده است» و اینگونه به نظر می‌رسد که یک عامل ناشناخته بازیابی ازون را محدود می‌کند، درحالی‌که واقعا این‌طور نیست.

مارتین جاکر، دانشمند علوم جوی در دانشگاه نیو‌ساوث‌ولز در استرالیا می‌گوید: «جای سؤال است که چگونه نویسندگان آمار سال‌های ۲۰۰۲ و ۲۰۱۹ را از سوابق حذف کرده‌اند، اما سال‌های ۲۰۲۰ تا ۲۰۲۲ که تحت‌کنترل رویدادهای بسیار خاص و نادری بود، در‌نظر گرفته شده است. به‌حساب‌آوردن این رویدادها احتمالاً هرگونه روند منفی طولانی‌مدت در غلظت ازون را باطل می‌کرد.»

سولومون و جاکر معتقدند که دوره‌ی زمانی تحلیل‌شده در مطالعه‌ی جدید بسیار کوتاه است و با افزایش اهمیت رویدادهای نادر سال‌های اخیر، نتایج اشتباهی به دست آمده است.

علاوه‌بر این، سولومون می‌گوید مطالعه‌ی جدید فقط بر غلظت ازون در قلب سوراخ ازون جنوبگان تمرکز می‌کند و با نپرداختن به سطوح غلظت وسیع‌تر ازون، کل ماجرا را بیان نمی‌کند. او می‌افزاید این مطالعه بدون ارائه‌ی هیچ مدرکی از چگونگی تأثیر غلظت‌های مرکزی بر غلظت وسیع‌تر ازون، اطلاعات کمی برای پیگیری توسط سایر محققان ارائه می‌کند.

به اعتقاد سولومون، زمان خاص بررسی داده‌های سوراخ ازون در سال نیز مشکل‌ساز است. محققان روی داده‌های اکتبر و نوامبر تمرکز کردند، زمانی که سوراخ‌های ازون تحت‌تأثیر مجموعه‌ی گسترده‌ای از عوامل به حداکثر اندازه می‌رسد. سولومون می‌گوید اگر تیم قصد داشت روند بهبود ازون را مطالعه کند، استفاده از داده‌های ماه سپتامبر برای مقایسه مناسب‌تر بود.

در نتیجه، محققان می‌گویند به‌دلیل این نادیده‌گرفتن‌ها و حذف‌ها، برای استنباط روند بازیابی و بهبود لایه ازون نمی‌توان به این مقاله اعتماد کرد.