.png "عصر ایران")
۱۸ آبان ۱۴۰۳
به روز شده در: ۱۸ آبان ۱۴۰۳ - ۱۰:۰۹
پخت شیرینی سنتی بادامبورا توسط مادر بزرگ روستایی آذربایجانی (فیلم) ایران و سلاح هسته ای ؛ آری یا خیر ؟
با توجه به تغییر منابع قدرت در جهان امروز و چند بُعدی شدن قدرت (قدرت اقتصادی، قدرت نرم، قدرت فرهنگی، و ...) باید گفت ارزش استراتژیک سلاح هسته ای تا حدودی کاهش یافته است. (اما از بین نرفته است)
عصر ایران ؛ دکتر جلیل بیات (پژوهشگر روابط بین الملل) - در یادداشت قبلی (رویکرد خود را در موضوع هسته ای تغییر دهیم ) اشاره شد که ادامه شرایط کنونی در موضوع هسته ای قابل توجیه نیست و دو راه برای خروج از بن بست فعلی پیشنهاد شد. یک راه تغییر رویکرد سران ایران به موضوع هسته ای بود و راه دوم ایجاد یک اهرم فشار قوی همچون خروج از NPT یا حتی ساخت سلاح هسته ای برای تبدیل آن به امتیازات بیشتر در مذاکرات آتی.
اما ممکن است این سوال پیش آید که اگر ایران موفق به ساخت سلاح هسته ای شود، اساسا چرا باید برای کسب امتیازات بیشتر آن را معامله کند؟ اگر امریکا یا اسرائیل سلاح هسته ای دارند، چرا ایران نباید داشته باشد؟ مزایا و مضرات دستیابی به سلاح هسته ای چیست؟ در این یادداشت تلاش می شود به این سوالات پاسخ داده شود.
مزایای سلاح هسته ای
مهم ترین (و احتمالا تنهاترین) مزیت سلاح هسته ای جنبه بازدارندگی آن است. در واقع کشوری که دارای سلاح هسته ای است «احتمالا» از حمله تمام عیار به خاک خود توسط کشورهای دیگر در امان خواهد بود. البته این لزوما به معنای ثبات داخلی این کشور نیست. تجربه شوروی سابق که حتی تعداد کلاهک های هسته ای بیشتری نسبت به امریکا داشت نشان می دهد که اگر در حوزه های دیگر همچون اقتصاد و فرهنگ موفق نباشید، بدون حمله نظامی نیز امکان سقوط کشور وجود دارد.
از سوی دیگر باید این نکته را مدنظر داشت که همیشه امکان جنگ میان یک کشور هسته ای و کشوری فاقد سلاح هسته ای وجود دارد (مانند روسیه و اوکراین) و چه بسا کشور هسته ای با شکست مواجه شود. (مانند امریکا در برابر ویتنام) با این حال باید اذعان کرد در 70 سال گذشته هیچ جنگی میان دو کشور هسته ای رخ نداده است.
همچنین کنث والتز نظریه پرداز مشهورنئورئالیست در رشته روابط بین الملل معتقد بود دستیابی ایران به سلاح هسته ای موجب پایداری، ثبات و صلح در منطقه خواهد شد؛ چراکه هسته ای شدن ایران، انحصار هسته ای اسرائیل را شکسته و باعث توازن قدرت در خاورمیانه خواهد شد. هرچند برخی کارشناسان همچون ریچارد فالک نظری مخالف والتز داشته و معتقدند دستیابی ایران به سلاح هسته ای می تواند کشورهایی همچون عربستان و ترکیه را نیز ترغیب به داشتن سلاح هسته ای کند. در این شرایط ممکن است یک خطای محاسباتی منجر به یک فاجعه تمام عیار شود.
مضرات سلاح هسته ای
یکی از مضرات سلاح هسته ای امکان بروز رقابت تسلیحاتی برای افزایش زرادخانه هسته ای است. به عبارتی ممکن است دو کشور متخاصم منابع بیشتری برای برتری تسلیحاتی در برابر رقیب اختصاص دهند که می تواند منجر به کمبود بودجه و اختلال در برنامه های توسعه و رفاه عمومی گردد. یعنی همان اتفاقی که برای شوروی روی داد.
از سوی دیگر چنانچه کشوری که از مقبولیت بین المللی چندانی برخوردار نیست به سلاح هسته ای دست یابد، ممکن است در نهایت به انزوای بیشتر آن کشور منجر شود. در این مورد می توان کره شمالی را مثال زد که تحت تحریم های شدید سازمان ملل و همچنین تحریم های یکجانبه امریکا قرار دارد.
همچنین اگر کشوری فاقد ثبات سیاسی و اقتصادی باشد و از فساد گسترده دولتی نیز رنج ببرد دستیابی به سلاح هسته ای به منزله بار مضاعفی برای آن کشور خواهد بود و مجبور است سالانه هزینه های بالایی جهت نگهداری یا ارتقای سلاح های خود مصرف کند. در این باره می توان پاکستان را شاهد مثال آورد که در سال 2019 یک میلیارد دلار برای تسلیحات هسته‌ای خود هزینه کرد، در حالی که درخواست وام دولت پاکستان از صندوق بینالمللی پول و یا کشورهایی همچون عربستان، چین، امارات و ... در سال های اخیر بسیار انجام گرفته است.
نتیجه گیری
با توجه به موارد بالا باید گفت سلاح هسته ای برای ایران لزوما نمی تواند خوب یا بد باشد، چرا که به اولویت ها و باورهای سران کشور بستگی دارد. با توجه به تغییر منابع قدرت در جهان امروز و چند بُعدی شدن قدرت (قدرت اقتصادی، قدرت نرم، قدرت فرهنگی، و ...) باید گفت ارزش استراتژیک سلاح هسته ای تا حدودی کاهش یافته است. (اما از بین نرفته است)
از این منظر سران و تصمیم گیرندگان کشور باید با تحلیل هزینه - فایده (Cost-Benefit Analysis) امکان دستیابی به سلاح هسته ای را با توجه به اولویت های کشور مورد توجه قرار دهند. اگر اولویت کشور مرتبط با بحث های امنیتی است و فواید دستیابی به سلاح هسته ای بر هزینه های آن چربش دارد، احتمالا می بایست به سوی هسته ای شدن حرکت کرد.
اما اگر از امنیت نسبی برخورداریم و اولویت های کشور مرتبط با بحث های توسعه و رفاه عمومی است و هزینه های دستیابی به سلاح هسته ای نیز بیشتر از فواید آن تحلیل می شود، قاعدتا باید سلاح هسته ای را فراموش کرد و از دیگر منابع قدرت برای قدرتمند شدن بهره گرفت.
به بیانی دیگر، اگر به دنبال تنش زدایی، باز کردن درهای کشور به روی اقتصاد دنیا، جذب سرمایه گذاری خارجی، افزایش رشد اقتصادی، افزایش اشتغال و کاهش نرخ تورم هستیم، در شرایط کنونی تلاش برای دستیابی به سلاح هسته ای کمکی به ما نمی کند.
اما اگر اولویت ما حفظ نظام در برابر تهاجم خارجی باشد، دستیابی به سلاح هسته ای ممکن است چنین هدفی را برآورده سازد. هرچند چنانکه در یادداشت قبلی عنوان شد نباید فراموش کرد قدم گذاردن در این مسیر با ریسک هایی همچون تشدید انزوا و تحریم های بین المللی یا حمله نظامی اسرائیل و امریکا به کشور برای ممانعت از دستیابی ایران به سلاح هسته ای روبرو است.
نظرات کاربران
لینک کوتاه: کپی لینک
تحلیل جورج فریدمن از پشت پرده تداوم جنگ های بدون برنده در خاورمیانه وزیر کشور:
روند کنترل و انسداد مرزها شدت گرفته است توقیف آمبولانس‌های بدون مجوز با دستور قضایی انفجار بر اثر نشت گاز در حسینیه ارشاد همدان / شیشه منازل اطراف شکست و برق محله قطع شد کامالا هریس؛ شکست به خاطر اروپایی‌بازی/ 60 سال قبل در تهران: ترور نخست‌وزیر به دلیل آمریکایی‌بازی؟! هواشناسی: بارش پراکنده و وزش باد در برخی استان‌ها کلاس درس دانش‌آموزان اتباع جداسازی نمی شوند پوتین پس از پیروزی ترامپ او را «شجاع» توصیف کرد انصراف ماکرون و شولتس از شرکت در کوپ۲۹ / چرا رهبران کشورهای غربی در نشست باکو شرکت نمی‌کنند؟ اسرائیل در تدارک حمله به عراق است فواد حسین: عراق میدان نبرد ایران و آمریکا نیست / ایران از عراق به اسرائیل حمله نمی‌کند امروز با حافظ: گُل به بویِ تو بر تن چو صبح جامه درید برای پزشکیان، زپلشک آمد و... نور روز خطر ابتلا به افسردگی را تا ۲۰ درصد کاهش می‌‌دهد قرص ویتامین E را چند روز یکبار بخوریم؟