اینترسپت: چگونه ایران ، برنده جنگ آمریکا و عراق شد؟

وبگاه آمریکایی "اینترسپت" در بیستمین سالگرد آغاز اشغال عراق از سوی ایالات متحده آمریکا، با انتشار گزارشی نوشت: تهاجم نظامی ایالات متحده آمریکا به عراق تنها یک برنده داشت و آن هم ایران است.

به گزارش عصرایران، اینترسپت با ادعای اینکه به مجموعه اسنادی از سازمان های اطلاعاتی ایران دست یافته که در آنها تشریحی از وضعیت عراق شده است، نوشت:

مجموعه ای از اسناد اطلاعاتی سری ایران که به دست "اینترسپت" رسیده است، دستاوردهای سیاسی تهران در عراق از زمان تهاجم سال 2003  آمریکا را نشان می دهد.

در ژانویه 2015، زمانی که شبه‌نظامیان داعش در حال تهاجم به سرتاسر عراق و سوریه بودند، یک افسر اطلاعاتی ایرانی که در بین همکارانش با نام رمز "بروجردی" شناخته می‌شود، با "حیدر العبادی" نخست‌وزیر وقت عراق، ملاقات کرد.

این دیدار که در دفتر عبادی در بغداد برگزار شد، "بدون حضور منشی یا شخص ثالث" انجام شد. 

عبادی یکی از اعضای طبقه سیاسی تبعیدی عمدتا شیعه عراقی در ایران بود که پس از تهاجم ایالات متحده به قدرت بازگشته بودند. 

این دو نفر درباره موضوعات مختلفی از جمله تهدید داعش علیه عراق، نقش قدرت‌های خارجی مانند ترکیه و عربستان سعودی در منطقه و در نهایت موقعیت غرب گفت‌وگو کردند. بر اساس گزارش وزارت اطلاعات ایران، آنها حداقل در یک نکته توافق کردند: علیرغم تهدید داعش و دیگر قدرت های منطقه، شرایط سیاسی ناشی از حمله آمریکا به عراق و برکناری صدام حسین فرصتی را برای جمهوری اسلامی ایران و نخبگان عراقی متحدش ایجاد کرده بود که باید «از این موقعیت استفاده کرد.»

20 سال پس از حمله نیروهای آمریکایی به عراق، اسناد محرمانه اطلاعاتی ایران که به اینترسپت درز کرده و برای اولین بار در یک سری گزارش ها در ابتدای سال 2019 منتشر شد؛ این سوال مهم را روشن کرد که واقعا چه کسی در جنگ عراق پیروز شد. از میان صدها صفحه اسناد طبقه بندی شده یک پیروز به وضوح نمایان می شود: ایران.

امروز، ایران از دسترسی ممتازی به نظام سیاسی و اقتصاد عراق برخوردار است، در حالی که ایالات متحده به یک بازیگر کوچک تقلیل یافته است. خود عراقی ها همچنان به شدت تقسیم شده اند. بسیاری از نخبگان سیاسی خودشان متحدان نزدیک ایران هستند. 

اسناد وزارت اطلاعات ایران که بین سال‌های 2013 تا 2015، یعنی اوج مبارزات بین‌المللی علیه داعش نوشته شده‌اند، نمونه‌هایی از گسترش نفوذ ایران در عراق را نشان می‌دهند. ایران ضمن کمک به آموزش و سازماندهی نیروهای امنیتی عراقی که از نظر ایدئولوژیک با جمهوری اسلامی مرتبط هستند، در فعالیت هایی به منظور ارتقاء جایگاه سیاستمداران محبوب عراقی به نقش های مهم در دولت عراق برای حفاظت از منافع اقتصادی و سیاسی ایران نقش داشته اند. 

یکی از گزارش‌های محرمانه در سال 2014 "عادل عبدالمهدی" نخست‌وزیر وقت عراق را به‌عنوان «روابط ویژه» با ایران توصیف کرد و فهرستی از دیگر اعضای کابینه عراق را نام برد که اغلب با جمهوری اسلامی نزدیک بودند. افرادی که سالها در ایران تبعید بودند. در این آرشیو اسناد در مورد اینکه این روابط نزدیک چگونه به نفع ایران بوده است، از جمله اینکه مقامات عراقی نزدیک به ایران اجازه دسترسی به حریم هوایی عراق و ارتباطات حیاتی برای دسترسی هوایی و زمینی به متحدان خود در سوریه را داده اند، بحث می شود.

گفتگوی بروجردی و حید العبادی در آن زمان در بسیاری از سطوح دولت و جامعه عراق تکرار می شد. در این اسناد، مقامات ایرانی کار خود را برای تحکیم منافع تجاری و امنیتی در عراق و در عین حال گرفتن قراردادهای نفت و توسعه در منطقه اقلیم کردستان عراق و پروژه های تصفیه آب در جنوب ثبت کردند، که دومی با کمک رشوه 16 میلیون دلاری برنده شد. 

این اسناد همچنین نشان می‌دهد که چگونه مقامات نظامی سابق عراق، از جمله افرادی که در طول اشغال توسط ایالات متحده آموزش دیده یا مورد حمایت قرار گرفته‌اند، تحت فشار قرار گرفته‌اند تا به ارایه خدمات اطلاعاتی به ایران بپردازند و برای مثال از یکی از ماموران عراقی در این اسناد نام برده است که مجبور شده است «برای نجات خود همکاری کند.»

منافع جنگ برای ایران صرفا سیاسی یا امنیتی نبود. عراق محل بسیاری از مکان‌های مقدس شیعه است که همانطور که در اسناد اشاره می‌شود، به روی گردشگری و نفوذ ایران باز شده است. اسناد موجود در آرشیو وزارت اطلاعات ایران بیشتر گزارش های فردی از مکالمات و فعالیت های اطلاعاتی انجام شده توسط عوامل ایرانی در داخل عراق را روایت می کند. 

این تصویر از ایران نه تنها در اسناد اطلاعاتی خود آن کشور منعکس شده است بلکه در یک مطالعه عظیم دو جلدی که در سال 2019 توسط کالج جنگ ارتش ایالات متحده منتشر شد، به نتیجه مشابهی رسید و بیان کرد که "به نظر می رسد ایران جسور و توسعه طلب تنها پیروز این درگیری باشد." 

این مطالعه جامع ترین نگاه تاکنون به هزینه ها و پیامدهای جنگ از دیدگاه نظامی ایالات متحده است. برخی از این هزینه‌ها آشکار و شناخته شده هستند: هزاران آمریکایی پس از یک ماموریت نامشخص برای یافتن سلاح‌های کشتار جمعی که به یک کمپین ضد شورش و جنگ داخلی واگذار شد، در نبرد کشته شدند. اما اگرچه بیشتر بارِ جنگ بر دوش تعداد نسبتا کمی از آمریکایی‌هایی بود که مستقیما در آن شرکت کردند، اما جنگ تاثیرات گسترده‌تری بر جامعه آمریکا داشت که امروزه نیز همچنان احساس می‌شود.

جنگ عراق این پتانسیل را دارد که یکی از پرپیامدترین درگیری ها در تاریخ آمریکا باشد. نویسندگان کالج جنگ نوشتند که این جنگ یک سنت سیاسی طولانی مدت علیه جنگ های پیشگیرانه را در هم شکست وبلافاصله پس از درگیری، آونگ سیاست آمریکا با تردید عمیق نسبت به مداخلات خارجی به سمت قطب مخالف حرکت کرد.

خود عراقی ها نیز از جنگ آسیب زیادی دیده اند. میلیون ها نفر در نتیجه تهاجم و درگیری داخلی متعاقب آن کشته، زخمی یا آواره شده اند. ظهور گروه افراطی داعش، که اسناد اطلاعاتی ایران به طور مفصل درباره آن بحث می کند، خود محصول هرج و مرج عراق پس از حمله، از جمله سوء استفاده شبه نظامیان سرکش مورد حمایت ایران بود. 

در همان گفت و گوی بروجردی و حیدر العبادی در سال 2015، افسر اطلاعاتی ایران اظهار داشت که «امروز اهل سنت در بدترین شرایط ممکن قرار گرفته اند و اعتماد به نفس خود را از دست داده اند» و افزود: « آنها آواره و شهرهایشان ویران شده و آینده نامعلومی در انتظار آنهاست.»

وضعیت اسفبار سنی‌های عراق، ناظران را درون دستگاه اطلاعاتی ایران نگران کرده بود، آنها هشدار می‌دادند که بسیاری از سنی‌ها که از قتل‌عام‌های نیروهای امنیتی و شبه‌نظامیان دولتی عراق به شدت خشمگین بودند، نه تنها به استقبال داعش می روند، بلکه به سمت دیگر دشمنان ایران نیز سوق داده شده‌اند.

یکی از افسران اطلاعاتی ایران با ابراز تاسف گفت: «سیاست های ایران در داخل عراق به آمریکایی ها برای بازگشت به عراق مشروعیت بخشیده است. مردم و احزاب سنی که پیشتر با آمریکا می‌جنگیدند، اکنون آرزو دارند که نه تنها آمریکا، بلکه اسرائیل هم بیاید و آنها را از دست ایران نجات دهد.»

در نهایت، داعش در نتیجه ائتلاف ضمنی بین دولت عراق، ایالات متحده، ایران و پیشمرگه‌های کُرد که برای مبارزه با این گروه و بازپس‌گیری کنترل سرزمین‌های تحت اشغال داعش متحد شده بودند، نابود شد. 

امروز ایران قدرتمندترین بازیگر خارجی در داخل عراق باقی مانده است. اگرچه ایران به هدفی رسیده است که از زمان جنگ عراق و ایران در دهه 1980 آرزوی آن را داشت - به دست آوردن قدرت در عراق و الحاق مناطق با اکثریت شیعه در حوزه نفوذ ایران.

در جریان اعتراضات علیه فساد دولتی در عراق در سال 2019، عراقی‌ها اغلب ایران و متحدانش، همراه با ایالات متحده، را مسئول وضعیت نابسامان این کشور می‌دانستند. در سال 2020، ژنرال ایرانی (شهید سپهبد) قاسم سلیمانی، معمار اصلی سیاست ایران در عراق که نقش او به طور مفصل در آرشیو وزارت اطلاعات ایران ثبت شده است، در یک حمله پهپادی آمریکایی در نزدیکی فرودگاه بغداد، ترور شد.

علیرغم صلح نسبی پس از شکست داعش، عراق امروز یک بشکه باروت با بیکاری گسترده، تخریب محیط زیست و فقر باقی مانده است که نخبگان حاکم آن که به طور گسترده توسط عراقی ها به عنوان دزدسالاران و دست نشانده های کشورهای خارجی محکوم شده اند، نتوانسته اند یا نمی خواهند به آن رسیدگی کنند. 

دو دهه پس از اشغال عراق از سوی نیروهای آمریکایی، ایران با چالش‌های داخلی خود از جمله بی‌ثباتی و تاثیرات اقتصادی کارزار تحریم‌های بین‌المللی به رهبری ایالات متحده مواجه است که اقتصاد این کشور را نابود کرده است.

با این حال، وقتی نوبت به جنگ سایه بین ایران و ایالات متحده در عراق می‌رسد، نخبگان ایرانی احتمالا خود را غالب می‌دانند - به قیمتی گزاف برای خودشان، آمریکایی‌ها و عراقی‌ها.

بیشتر بخوانید:

دعوت پادشاه سعودی از رئیسی برای سفر به عربستان / نامه ملک سلمان برای همکاری

تحلیل شورای روابط خارجی آمریکا از میزان نفوذ ایران در عراق

آمریکا در حال بستن مسیر دلار بین ایران و عراق

20 نکته در 20‌مین سالگرد حملۀ آمریکا/ سقوط صدام و تردید «شادی کنیم یا نه؟» در ایران

تماشاخانه

هیجان و جنون یکی از پرفرازونشیب‌ترین روزهای خرید / بلک فرایدی یا جمعه سیاه چطور به وجود آمد؟ (فیلم)

شکوه فرش ایرانی دوره صفوی را در اروپا ببینید (فیلم)

فیلم های دیگر