جلال مقامی؛ آن صدا کجا می‌رود؟

   عصر ایران؛ مهرداد خدیر-  «شاید، هفت، هشت ماه دیگر رفته باشم. نباید این‌قدر دستم تنگ باشد». آن‌که این جمله را گفت و احتمال داد هفت هشت ماه دیگر شاید رفته باشد سه ماه و سه روز پس از آن و نه هفت هشت ماه بعد درگذشت. از جلال مقامی سخن می‌گوییم که امروز 5 آبان 1401 خورشیدی چشم از جهان بست.
 
   هر چند شهرت اصلی او به عنوان دوبلور و صداپیشه و سرپرست دوبلاژ بود اما در زمرۀ معدود صدا‌پیشگان بود که به خاطر برنامۀ تلویزیونی «دیدنی‌ها» در روزگاری که تلویزیون بیننده بسیار داشت و از شبکه‌های اجتماعی و اینترنت خبری نبود چهرۀ او هم برای مردم آشنا بود.

   دوم مرداد - سه ماه و سه روز قبل- زادروز او بود و احسان نظام‌بکایی مسؤول روابط عمومی سریال در حال ساخت «سلمان فارسی» روایتی از دیدار با جلال مقامی منتشر کرد که موجب تأثر و تحسر فراوان شد. او نوشت: 

     
   «‌استاد جلال مقامی امروز هشتادویک ساله می‌شود. چند روز قبل به دیدنش در مهرشهر کرج رفتم. دقایقی قبل از رسیدن حسین قرایی، مدیرکل روابط عمومی صداوسیما آنجا بودم. بیماری و کهولت تاثیری در صدای رسا و هوشمندی‌اش نداشت. مقامی حرفی ‌زد که دلم را به درد آورد: از غذایم می‌زنم تا دارو بخرم! گیج شده‌ام! مگر قرار است چقدر عمر کنم؟ شاید، هفت، هشت ماه دیگر رفته باشم. نباید اینقدر دستم تنگ باشد که آبروی هشتاد ساله‌ام برود."
 
   متوجه شد ناراحت شده‌ام. فضا را عوض کرد. "اینها را برای جلب ترحم نگفتم! من اگر می‌توانستم کار کنم، محتاج نمی‌شدم! پیشنهاد برای دوبله دارم ولی خودم می‌دانم، نمی‌توانم. چرا کاری کنم که آبرویم برود. شاید صدایم به نقشی بخورد ولی مثل قدیم بر تارهای صوتی‌ام تسلط ندارم و شاید در حس نقش کوتاهی کنم. کاش مسئولان فرهنگی حواس‌شان به ما باشد تا شب، آشفته نخوابیم اما امیدم به خداست"

    اول این که سرمایه های یک سازمان عریض و طویل به نام صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران با بودجۀ سالانه 5 هزار میلیارد تومان هنرمندان آن‌اند یا نه؟ اگر آری چرا تا از کار می‌افتند به حاشیه رانده می‌شوند؟ بسیاری البته قبل از آن که کار بیفتند و به دلایل دیگر از گردونه کنار گذاشته می‌شوند.

   خود گفته بود: "بیش از دو سال است که خانه‌نشین شده‌ام و دیگر نمی‌توانم کار کنم... کسی حالم را نمی پرسد؛ البته انتظاری هم ندارم چون همه گرفتار هستند. از وقتی سکته کرده ام  انگار فراموش شده ام... کسی به دیدنم نمی آید، البته انتظاری هم ندارم، راه دور است و همه گرفتار هستند. خواسته ای ندارم. به هر حال کسی که دو سال کار نکرده طبیعی است که دستش پر نباشد. من نمی خواهم به کسی رو بیندازم و خودم را بشکنم که آهای آدم ها به من کمک کنید. به هر حال قسمت ما هم اینطور بوده و من از هیچکس انتظاری ندارم.»
 
    او اما  ۶۳ سال برای تلویزیون، واحد دوبلاژ و رادیو کار کرده بود با صدا در آثاری چون «لورنس عربستان» به جای عمر شریف، «شرلوک هولمز»، «هشدار برای کبرا- ۱۱» به جای سمیر، «جزیره اسرارآمیز» به جای استیون لووات، «خانواده رابینسون» به جای ریچارد توماس، «ارتش سری» به جای مایکل کالور، «پیام یا الرساله- در ایران: محمد رسول‌الله» به جای نویل جیسون (‌در نقش جعفر ابن‌ابی‌طالب و مدیر دوبلاژ آن) شنیده‌ایم و در دهۀ 60 و 70 در قاب تلویزیون و در برنامۀ دیدنی‌ها هم می‌دیدیم. مرا البته نمی‌دانم چرا بیشتر به یاد مجموعه یا نقش «‌دکتر الیوت» می‌اندازد که آن قدر به آن اشاره نمی شود گاه گمان می کنم اشتباه گرفته‌ام.

   پرسش دوم اما قدری فلسفی است و به کوتاه‌ترین و گویا‌ترین شکل در شعری از کیوان مهرگان بیان شده است:

   پرسش این است:

   زیبایی‌اش کجا می‌رود

   گلی که پژمرده می‌شود

      
    بر این سیاق می‌توان گفت هر قدر درگذشت او را به بیماری نسبت دهیم و این که «همه می‌میرند» و هنرمند و غیر هنرمند ندارد اما باز این پرسش باقی است: آن صدا کجا می‌رود؟

     دربارۀ صدا البته به لطف فناوری امکان بقا و ماندگاری فراهم آمده و بر پایۀ شعر مشهور فروغ «‌تنها صداست که می‌ماند» اما مراد صدایی است که از آن حنجره و زنده شنیده می‌شد و این پرسش در پی هر مرگ سراغ آدم می‌آید و در هر مرگ آنچه غایب می‌شود نه جسم که مفاهیمی است که انسان به آنها معنی می‌دهد و از آنها معنی می‌پذیرد.

بیشتر بخوانید:

نمایش فیلم صامت «شرلوک هولمز» پس از ۱۰۲ سال

چرا نویسنده شرلوک هولمز او را کشت؟

کیوان مهرگان: بهترین راه غلبه بر یک کشور حمله به تاریخ آن ملت است

بدرقه جلال مقامی با حضور هنرمندان (+عکس)

یاد جلال مقامی ، دوبله دیگر نه جلال دارد و نه مقامی!

خوش به غیرت مسئولان ! به خاطرات و نوستالژی هایمان هم رحم نکردید ...

جلال مقامی ؛ صدای ماندگار دوبله ایران درگذشت

تماشاخانه

هیجان و جنون یکی از پرفرازونشیب‌ترین روزهای خرید / بلک فرایدی یا جمعه سیاه چطور به وجود آمد؟ (فیلم)

شکوه فرش ایرانی از دوره صفوی در اروپا ؛ هیجان مدیر گالری کریستی هنگام تعریف کردن را ببینید (فیلم)

فیلم های دیگر