ایم-9 سایدوایندر؛ آیا این مار زنگی بهترین موشک آمریکا است؟! (+عکس)

عصر ایران؛ مجله تصویری سلاح - نیروی هوایی آمریکا در 18 سپتامبر 2022، هفتاد و پنجمین سال تاسیس خود را جشن گرفت. حدودا یک هفته پس از این رویداد، نقطه عطف دیگری در هوانوردی نظامی این کشور بود که البته توجه رسانه ای کمتری را به سوی خود جلب کرد: نخستین شکار یک هواپیمای دشمن در نبرد دنیای واقعی(در ادامه مطلب به ماجرای درگیری اشاره می شود) با استفاده از یک موشک هوا به هوا. موشک مورد بحث ایم-9 سایدوایندر (AIM-9 Sidewinder) بود.

ایم-9 (موشک رهگیری هوایی-9) سایدوایندر موشکی همنام با یک مار

موشک سایدوایندر هم نام با گونه ای مار زنگی با نام علمی Crotalus cerastes است که سریع‌ترین گونه بین همه مارهای زنگی شناخته می شود. همانند همه مارهای زنگی، مار سایدوایندر که به نام مار زنگی شاخدار نیز شناخته می شود، سمی به نام هموتوکسین دارد که به گلوبول های قرمز خون حمله کرده و می تواند برای انسان بسیار کشنده باشد. البته این نوع مار خجالتی و بیشتر شبگرد است و تا حد ممکن از انسان ها دوری می کند.

در مقابل، موشک سایدوایندر رفتاری خجالتی ندارد و امکان استفاده از آن در روز و شب وجود دارد و به طور خاص برای کشتن انسان ها یا ماشین های پرنده ساخت دست انسان طراحی شده است. با توجه به نحوه زندگی مارها در محیط های بیابانی و استفاده از اندام های حسی فروسرخ برای تشخیص شکار، سایدوایندر همچنان نامی مناسب برای این موشک گرمایاب محسوب می شود.

خاستگاه موشک ایم-9 سایدوایندر

موشک سایدوایندر توسط نیروی دریایی آمریکا برای دفاع هوایی از ناوگان توسعه داده شد و پس از آن نیروی هوایی آمریکا آن را برای استفاده در هواپیماهای جنگنده سازگار کرد. موشک با استفاده از کلاهک هدایت فروسرخ خود می تواند خروجی پیشرانه هواپیمای دشمن را هدف بگیرد. سامانه فروسرخ هزینه کمتری نسبت به دیگر انواع سامانه های هدایت دارد و می توان از آن در روز و شب و شرایط اقدامات متقابل الکترونیکی نیز استفاده کرد.

جستجوگر فروسرخ همچنین به خلبان اجازه می دهد تا موشک را شلیک کرده و پس از آن منطقه را ترک کرده یا اقدامات فرار دیگر را انجام دهد، در شرایطی که موشک خود را به سمت هدف هدایت می کند.

نسخه ایم-9ای (AIM-9A)، نمونه اولیه موشک سایدوایندر برای نخستین بار در سپتامبر 1953 با موفقیت شلیک شد. نسخه تولیدی اولیه به نام ایم-9بی (AIM-9B) در سال 1956 وارد انبار نیروی هوایی آمریکا شد و تنها در نبرد نزدیک کارایی داشت. این نسخه از موشک سایدوایندر توانایی درگیر شدن با اهداف در نزدیکی سطح زمین را نداشت و همچنین امکان استفاده از آن در شب و حمله رو در رو وجود نداشت. این محدودیت ها در نسخه های بعدی برطرف شد.

پیمانکاران اولیه انتخاب شده برای ساخت ایم-9 شرکت های جنرال داینامیکس و ریتیان بودند و شرکت فیلکو (بعدا فیلکو-فورد) نیز در ساخت نسل های اولیه این موشک همکاری داشت.  

نخستین قربانی موشک ایم-9 سایدوایندر

موشک سایدوایندر در سپتامبر 1958 نخستین پیروزی خود را در نبرد هوایی کسب کرد. اما این پیروزی در نبرد هوایی نه توسط نیروی دریایی و نه نیروی هوایی آمریکا بلکه توسط نیروی هوایی تایوان طی بحران دوم تنگه تایوان بر فراز جزایر کینمن حاصل شد.

در این درگیری، خلبانان نیروی هوایی تایوان سوار بر جت های جنگنده های اف-86 سابر با جت های جنگنده میگ-17 فرسکو نیروی هوایی چین درگیر شدند و با استفاده از موشک های ایم-9 سایدوایندر موفق به سرنگون کردن چهار میگ از 10 میگ در آن روز شدند.

طی آن دوران، خلبانان نیروی هوایی تایوان موفق به سرنگونی 31 فروند میگ-17 فرسکو نیروی هوایی چین شدند در شرایطی که تنها دو فروند اف-86 سابر سرنگون شدند که توانایی بالای موشک ایم-9 را نشان داد. گزارش ها حاکی از آن هستند که خلبانان تایوانی جنگنده های سابر نرخ موفقیت 60 درصد را با این موشک ثبت کردند.

این در شرایطی بود که قانون پیامدهای ناخواسته نیز طی این جنگ وارد عمل شد. به عنوان نمونه، یک موشک سایدوایندر با یک فروند میگ-17 برخورد کرد اما منفجر نشد و این هواپیما موفق شد به پایگاه خود باز گردد. با استخراج لاشه موشک از بدنه هواپیما و با استفاده از مهندسی معکوس، اتحاد جماهیر شوروی سابق موشک ویمپل کا-13 (Vympel K-13) را معرفی کرد و ساخت نسخه چینی تحت لیسانس و به نام پی‌ال-2 (PL-2) انجام شد. 

شکست ویتنام

خلبانان جت های جنگنده آمریکایی طی جنگ ویتنام قادر به تکرار موفقیت خلبانان تایوانی با استفاده از موشک های سایدوایندر نبودند، در شرایطی که هواپیماهایی توانمندتری مانند اف-4 فانتوم، اف-8 کروسیدر، و اف-105 تاندرچیف را در اختیار داشتند. در حقیقت، نرخ موفقیت آنها به 10 تا 15 درصد کاهش یافت. خلبانان آمریکایی از مزیت غافلگیری برخوردار نبودند و خلبانان نیروی هوایی ویتنام شمالی قادر به سازگاری تاکتیک های خود بر اساس شرایط بودند.

بر همین اساس، موشک سایدوایندر به تابلوی طراحی تیم پژوهش و توسعه بازگشت. نسخه ایم-9اچ (AIM-9H) با توجه به اصلاحات صورت گرفته معرفی شد که همراه با تاکتیک های بهبود یافته که در مدرسه جدید تاپ گان توسعه یافته بودند، نیروی دریایی آمریکا را قادر ساخت تا به موفقیت های بسیار بهتری در عملیات لاین‌بکر 1 در سال 1972 دست یابد، اگرچه همچنان فاصله بسیاری با رکورد موفقیت 60 درصدی نیروی هوایی تایوان داشت.

موشک ایم-9ال و فراتر از آن

پیشرفت و ارتقا موشک سایدوایندر ادامه یافت. نسخه ایم-9ال (AIM-9L) بود که سایدوایندرها را قادر ساخت تا به بهترین شرایط خود دست یابند. طی جنگ جزایر فالکلند در سال 1982، خلبانان جت های جنگنده هریر انگلیس موفق به کسب نرخ موفقیت بیش از 80 درصد در برابر حریفان آرژانتینی خود شدند. در همان سال نیروی هوایی رژیم صهیونیستی در جنگ لبنان نرخ موفقیت 85 درصد را در برابر میگ های نیروی هوایی سوریه کسب کرد. خلبانان آمریکایی نیز با نسخه ایم-9ال در سال 1981 طی واقعه خلیج سیدرا و 10 سال بعد طی عملیات توفان صحرا عملکرد خوبی داشتند.  

موشک سایدوایندر یکی از موفق‌ترین و محبوب‌ترین موشک های هوا به هوای غربی است. این موشک همچنان توسط شرکت ریتیان تولید می شود و در حال حاضر نسخه ایم-9اکس (AIM-9X) معرفی شده و توانایی های خود را با جنگنده های نسل پنجم اف-22 و اف-35 ثابت کرده است. این موشک در نابودی پهپادها نیز موفق ظاهر شده و به عنوان نمونه، خلبان یک فروند جت جگنده اف-15ئی استرایک ایگل این توانایی را در آگوست 2021 بر فراز آسمان سوریه نشان داد.

بیشتر بخوانید:

داستان سایدوایندر ؛ از موشک پیشگام آمریکایی که توسط روس ها سرقت شد تا رهگیری پهپادهای حوثی (+تصاویر)

اسپایک اِنلوس ؛ موشک هدایت شونده الکترواپتیکال که اهداف خارج از دید مستقیم را می زند (+فیلم و عکس)

ATACMS؛ سامانه موشکی که اوکراین آن را از آمریکا می خواهد! (+عکس)

از بوروستنیک تا چرنوبیل پرنده؛ موشک مرموز روس با برد پرواز نامحدود (+عکس)

موشک آکاش با احتمال برخورد 90 درصدی چه ویژگی هایی دارد؟ (+فیلم و عکس)

موشک فراصوت جدید چین که قابلیت شنا در آب را دارد! (+عکس)

تماشاخانه

بابانویل سوار بر جت اسکی / ذوق و شوق باورنکردنی کودکان (فیلم)

پروین، از آتش سوزی تا زندگی دوباره / معلولیت این زن را خانه‌نشین نکرد! (فیلم)

فیلم های دیگر