بیش از ۳ میلیارد تراکنش فقط در یک ماه! این عدد تقریبا متوسط میزان تراکنش‌های الکترونیک در فضای اقتصادی ایران است؛ آماری که هر ماه توسط شرکت «شاپرک» به صورت رسمی منتشر می‌شود و تصویری از فضای اقتصادی ایران را ترسیم می‌کند.

اگر ده سال پیش به بازاری‌ها و برخی فعالان اقتصادی سنتی می‌گفتید که آینده اقتصاد ایران و جهان حرکت روی موج اقتصاد دیجیتال است و ابزارهای الکترونیک قرار است کارها را برای شما راحت کند، یا باور نمی‌کردند یا به آن بی‌اعتماد بودند و می‌ترسیدند. اما همان‌طور که ذات این عرصه از تکنولوژی ایجاب می‌کند، پرداخت الکترونیک به‌سرعت رواج یافت و همه را هم با خود همراه کرد. امروز کمتر کسی علاقه دارد حتی پول تاکسی را نقدی پرداخت کند و همه به ابزارهای الکترونیکی متصل هستند تا پرداخت‌ها را بی‌دردسر انجام دهند. در این گزارش می‌خواهیم به این موضوع بپردازیم که پرداخت الکترونیکی چیست؟ و سپس نگاهی داشته باشیم به همه روش‌های پرداخت الکترونیک.

بازار پرداخت‌های الکترونیکی چگونه داغ شد؟

چه اتفاقی افتاد که روش‌های سنتی و ریشه‌دار متداول در اقتصاد ایران هم‌پای روندهای جهانی مدرن شد؟ دیگر کمتر کسی پول نقد با خودش حمل می‌کند و از پرداخت بابت خرید نان سنگک تا معامله‌های میلیاردی مسکن بر بستر دیجیتال انجام می‌شود؟ اولین و مهم‌ترینش راحتی کار است.

در روش‌های پرداخت الکترونیکی کاربران دیگر نگرانی‌های روش‌های سنتی را با خودشان همراه نداشتند. هرجایی که به یک خودپرداز یا دستگاه پوز دسترسی داشتند یا کمی جلوتر وقتی اپلیکیشن های موبایلی را روی تلفن‌های همراه‌شان نصب کرده بودند تنها با زدن چند دکمه کار انتقال پول را انجام می‌دادند. اما این همه ماجرا نیست. زیرساخت‌های مرتبط با پرداخت‌های الکترونیک هم در ایران خیلی زود راه‌اندازی و توسعه یافت. این یکی از بخت‌یاری‌های ما بود که توسعه این زیرساخت‌ها در ایران گرفتار مشکلات معمول نشد و خیلی سریع راه‌اندازی و سپس توسعه یافت و همین توسعه‌یافتگی موجب شد تا از مردم کلان‌شهرها تا ساکنان روستاها همه به راحتی بتوانند از ابزارهای پرداخت الکترونیک استفاده کنند و تراکنش‌های مالی را به راحتی انجام دهند.

سومین دلیلی که موجب توسعه پرداخت‌های الکترونیک در ایران شد توسعه کسب و کارهای آنلاین بود. با افزایش سرعت اینترنت در ایران و دسترسی مردم به نسل‌های پرسرعت‌تر اینترنت در کنار توسعه و فراگیری تلفن‌های همراه در ایران کسب و کارهای اینترنتی که بر بستر وب‌ یا شبکه‌های اجتماعی چون اینستاگرام پایه‌گذاری شده بود توسعه یافت و بیشتر کاربران این کسب و کارها هم ترجیح می‌دهند از یکی از روش‌های پرداخت الکترونیک استفاده کنند.

این پیش‌زمینه‌ها موجب شد تا متناسب با نیاز بازار روش‌های پرداخت الکترونیک هم توسعه یابد. در حال حاضر نه‌تنها فرهنگ استفاده از روش‌های پرداخت و مزایای آن برای کسب‌وکارها در ایران جا افتاده است، بلکه شرکت‌های ارائه‌دهنده خدمات و راهکارهای پرداختی، در تلاشند همه این روش‌ها را به‌صورت یکپارجه برای کسب‌وکارهای کوچک و بزرگ در دسترس قرار دهند. به‌عنوان مثال، وندار یکی از شرکت‌هایی است که در این زمینه پیشگام بوده و مجموعه‌ای از روش‌های پرداخت، از درگاه پرداخت اینترنتی گرفته تا روش‌های به‌روزتری مثل پرداخت خودکار و سرویس معامله امن را برای کسب‌وکارها ارائه می‌دهد.

معرفی انواع روش‌های پرداخت الکترونیکی

کسب و کارهای مختلف از دیرباز به دنبال ایده‌ها و روش‌هایی بودند که موانع و نگرانی‌ها را از پیش‌ پای مشتری بردارد تا مشتری به خرید کردن بیشتر ترغیب شود. بخشی از این ایده‌ها در بخش مشوق‌هایی نظیر تخفیف یا باشگاه مشتریان قرار می‌گیرد که مشتری‌ها را به خرید ترغیب می‌کند. بخشی دیگر هم موانع و سختی‌هایی که ممکن است خریدار را از خرید منصرف کند را مرتفع می‌کند. ایده‌های مختلف در روش‌های پرداخت الکترونیک از اینجا شکل گرفت. برخی گزارش‌های وب‌سایت‌های رصد بازارهای مالی می‌گوید که در حال حاضر بیش از ۲۰۰ روش پرداخت الکترونیک در بازار‌های مالی داریم که بیشترشان حاصل نوآوری کسب و کارها در ایجاد روش‌های پرداختی است. با این تنوع در روش‌های پرداخت احتمالا دسته‌بندی روش‌های پرداخت الکترونیک سخت باشد ولی احتمالا بتوان بخش عمده‌ای از پرداخت‌های الکترونیک را در دسته‌های زیر جا داد:

کارت‌های اعتباری:

کارت اعتباری یک سیستم پرداخت الکترونیک است که توسط موسسات مالی برای متقاضیان صادر می‌شود و این امکان را برای دارندگان خود فراهم می‌سازد تا از کارت اعتباری خود در پرداخت‌های اینترنتی و دستگاه‌های الکترونیکی بانکی استفاده کنند.

کارت به کارت با دستگاه‌ خودپرداز بانکی (ATM)

ATM، از رایج‌ترین روش‌های کارت به کارت به‌شمار می‌رود. در این مدل از پرداخت درست مانند روش قبل، فرد برای انتقال وجه به کارت شخصی دیگر، می‌بایست از طریق مراجعه‌ی حضوری به یکی از دستگاه‌های خودپرداز عضو شتاب اقدام نماید.

کارت به کارت با نرم‌افزارهای موبایلی

با گسترش و توسعه‌ی خدمات بانکداری الکترونیک، افراد می‌توانند از اپلیکیشن‌هایی که برای مدیریت و ساماندهی امور مالی ارائه شده‌اند، یا مستقیما از اپلیکیشن بانک مبدا خود که عموما با نام اصلی همان بانک، یا عناوینی نظیر «همراه بانک» شناخته می‌شوند برای عمل کارت به کارت و انتقال وجه اینترنتی استفاده نمایند. در عمل کارت به کارت با استفاده از اپلیکیشن، اولین قدم نصب برنامه‌ای است که از سمت بانک اصلی، مورد تایید قرار گرفته باشد. پس از نصب و اجرای برنامه، فرد می‌تواند با وارد کردن اطلاعاتی مانند شماره کارت، تاریخ انقضا، CVV2 یا کد امنیتی، و دریافت رمز پویا، جهت انتقال وجه به صورت اینترنتی اقدام نماید.

کارت به کارت با کد دستوری (USSD)

در این روش کاربران می‌توانند با شماره‌گیری کد دستوری و ارسال آن به اپراتورهای عضو شبکه، در کسری از ثانیه فرآیند انتقال وجه از کارتی به کارت دیگر را ثبتِ نهایی کنند. در این مدل پرداختی استفاده از کدهایی که توسط بانک اصلی ارائه شده است بسیار حائز اهمیت بوده که معمولا این کدها در وب‌سایت بانک جهت دسترسی سریع‌تر و تضمین پرداخت افراد قرار گرفته است.

پرداخت خودکار (دایرکت دبیت)

با پرداخت خودکار (دایرکت دبیت)، می‌توانید مستقیماً از حساب بانکی مشتری خود برای خریدهای مقطعی یا دوره‌ای برداشت وجه انجام دهید. در ایران، سرویس پرداخت خودکار وندار یکی از گزینه‌هایی است که برای استفاده از این روش پرداخت االکترونیک در دسترس کسب‌وکارهاست.

پرداخت خودکار یا دایرکت دبیت اغلب برای کسب و کارهایی که نیاز دارند به طور منظم و دوره‌ای از سوی مشتریانشان دریافت وجه داشته باشند توصیه می‌شود. برای فعال کردن سرویس پرداخت خودکار، مشتری بیک بار به فروشنده مجوز دهد تا تحت نظارت بانک در موعد‌های مقرر، مبلغی معین را از حسابش پرداخت کند. به این ترتیب پس از صدور مجوز اتصال به حساب، نه نیازی هست که مشتری دوباره به سایت پذیرنده مراجعه کند و نه نیازی به هرگونه اقدامی جهت پرداخت مبلغ وجود دارد. همه این فرآیند به‌صورت خودکار انجام می‌شود که البته بازه‌های زمانی برداشت از حساب و مبلغ هر پرداخت قبلا توسط مشتری تعیین شده و در هر زمان که مشتری بخواهد، قابلیت انصراف دارد.

پرداخت اینترنتی

معروف ترین روش برای پرداخت در فروشگاه های اینترنتی درگاه پرداخت اینترنتی است. درگاه های پرداخت اینترنتی صفحاتی واسط هستند که با وارد کردن اطلاعات کارت بانکی یعنی شماره کارت، تاریخ انقضا، رمز دوم و CVV2، عملیات پرداخت به راحتی انجام می‌شود.

پرداخت از طریق کارتخوان

روش محبوب پرداخت در محل، دستگاه های کارتخوان هستند. این دستگاه ها با استفاده از کارت بانکی و رمز اول کارت عملیات پرداخت را انجام می‌دهند.

کیف پول

کیف پول الکترونیکی یک سرویس اینترنتی است که با استفاده از آن می‌توان تنوع بی‌نظیری از پرداخت‌های اینترنتی، مانند خرید شارژ، خرید بسته‌ی اینترنت، پرداخت قبض و سایر تراکنش‌های آنلاین را به وسیله‌ی گوشی موبایل یا کامپیوتر مدیریت کرد. کاربرد در حقیقت کیف پول الکترونیکی، همان کیف پول جیبی است با این تفاوت که به جای وجه نقد، حاوی اعتبار الکترونیکی است.

تماشاخانه