"جهل مقدس" با سودای بهشت

  عصر ایران؛ مهرداد خدیر- «فاجعۀ جهل مقدس» عنوان کتابی است از آیت‌الله سید مصطفی محقق‌داماد که در آن نویسنده و در واقع گوینده (‌چون متن نوشتاریِ چند سخنرانی است) می‌خواهد بگوید تنها انگیزه در صف مقابل امام حسین علیه‌السلام کسب پول و مقام نبوده بلکه رسیدن به بهشت هم بوده است و این سخن که « امام حسین را بی ‌دین‌ها نکشتند، دین‌دار‌ها [یا مدعیان دین‌داری] کشتند».

    او توضیح داده این عنوان را از «جردانو برنو» گرته گرفته است. وقتی او را در میان میدان روم بسته بودند و دور آن هیزم جمع کرده بودند که او را آتش بزنند، پیرزنی جمعیت را می‌شکافد و از گوشه دستمالش یک قطعه چوب بیرون می‌آورد تا برای رسیدن به خدا در آتش زدن برنو مشارکت کند. برنو وقتی این صحنه را دید، فریاد زد که نفرین بر آن جهل مقدست.

   مراد از «جهل مقدس» جهلی است که به خداوند نسبت داده می‌شود. اما اگر یکی از دلایل وقوع عاشورا جهل مقدس بوده و این عنوان وام گرفته از دنیای مسیحیت در دوران قرون میانه است چرا به عنوان آموزۀ مدرن معرفی می‌شود؟

   علت این است که در این چند سال نمونه‌های مدرن و متأخر جهل مقدس را در قالب طالبان، داعش و بوکوحرام شاهد بوده ایم.

   این که با ورود فرزند جوان امام به صحنه همهمه درمی‌گیرد و برای نبرد دچار شک می‌شوند و زمزمه می‌کنند چقدر به پیامبر شبیه است نشان می‌دهد مردمانی بی‌دین نبوده‌اند یا جملگی این گونه نبوده‌اند و انتظار پاداش اخروی هم داشته‌اند چرا که معتقد بودند حسین بر خلیفه خروج کرده است و چنین جرمی شوریدن بر پیامبر است ولو نوادۀ او باشد.

    در برخی مداحی‌های کم‌مایۀ صدا وسیما البته این وجه عاشورا چندان مورد توجه نیست و بیشتر بر چگونگی تأکید می‌شود و  غرض غایی تحریک احساسات است و انگار حسین‌بن علی را نامسلمانان کشتند حال آن که حتی گفته شده بعدتر شمر به سفر حج رفته بود و وقتی حشره‌ای را کشت، پرسید حج من مقبول است یا باطل؟! چون بر او خرده گرفتند تو نوادۀ پیامبر را کشتی و حالا نگران این هستی، پاسخ داد: آن که به خاطر اسلام بود!

   جهلی که به خدا نسبت داده شود جهل مقدس است و حسین‌بن علی را می‌توان مانند پدر، قربانی همان دانست.

     اصرار بر این که یزید ظواهر اسلامی را رعایت نمی‌کرده مانع شرح و بسط موضوع «جهل مقدس» شده است حال آن که چنان که در سریال «مختار» هم دیدیم «وهب‌بن‌وهب» از شهیدان کربلا را مصلوب می‌کنند تا یادآور پیشینۀ مسیحی او باشد و از کردۀ خود احساس گناه نکنند.

   جهل مقدس چنان از خدا سخن می‌گوید و نقل می‌کند که موسی هم چنین شهامتی نداشت که مکالمات خود در کوه طور را بازگوید و حاملان جهل مقدس البته روشن نمی‌کنند کی و کجا چنین مأموریتی به آنها داده شد؟

  در سال های اخیر اصطلاح جاهلیت مدرن در رسانه های رسمی تکرار شده تا نسب غرب امروز را به آن دوران ببرند ولی دربارۀ جهل مقدس چندان گفته نشده هر چند انصاف باید داد که میرباقری کارگردان چه در سریال امام علی و چه مختارنامه چنین دغدغه‌ای داشته است.

   جهل مقدس، علی شریعتی را بر اساس آموزه‌ها یا القائات شیخ قاسم اسلامی تکفیر می‌کند اما قتل شیخ قاسم هم جهل است منتها امری دیگر را مقدس می‌پندارد.

   جهل مقدس، از طلبۀ کم سواد و اخراجی به نام اکبر گودرزی یک تروریست می‌سازد تا مرتضی مطهری را ترور کند چرا که گمان می‌کرده حکم خدا را اجرا می‌کند.

   جالب این که امام حسین نسبت خود با پیامبر را یادآور می‌شود تا شاید دل‌هاشان نرم شود اما هیچ جا از جانب خداوند سخن نمی‌گوید زیرا می‌داند شماری از جمعیت مقابل شخص پیامبر را هم به خاطر دارند.

  جهل مقدس به جای آن که بگوید برداشت من چنین است تصور خود را به مثابۀ نص عرضه می‌کند و گمان می‌برد در جهانی که تا کنون 200 میلیارد نفر وارد آن شده‌اند و 8 میلیارد نفر از نفوس آن در حال حاضر در قید حیات‌اند (اگرچه در فاصلۀ تحریر تا انتشار و تا بعد شماری رفته‌اند و نوزادانی وارد شده‌اند) جز گروهی معدود دیگران همه مغضوب‌اند و مطرود.

  جهل مقدس را نه می‌توان ذیل "آن کس که نداند و بداند که نداند" قرار داد ولو نمی‌داند. نه ذیل آن "کس که نداند و نداند که نداند" ولو این را هم نمی‌داند. بلکه از جنس دیگری است. جاهل است اما گمان می‌برد به خدا متصل است و جلوه‌ای از ارادۀ الهی در او تابیده که منتسب می‌کند.

   این سخن امام که «اگر دین ندارید لااقل آزاده باشید» هم نشانۀ بی‌دینی آنان نیست چرا که رفتار آنان را خارج از دین نیای خود می‌داند و آنها نیز اقدام او را خروج بر خلیفۀ نیای او.

   جهل، بد است و جهل مرکب بدتر. جهل مرکب، ندانستنِ ندانستن و نکوشیدن برای دانستن است. جهل مقدس اما از جهل مرکب هم بدتر یا بد‌اندر‌بدتر است. چون هم ندانستن است و هم نسبت دادن عمل جاهلانه به ماورا و قدسی‌سازی امری نامقدس.

------------------------------

*نمایۀ صفحۀ نخست برگرفته از طرح جلد کتاب «جهل مقدس» دربارۀ رهبر گروه فرقان نوشتۀ آقای عباس‌علی بخشی است که مرکز اسناد منتشر کرده است.

زنگ هشدار اتباع غیرمجاز/ فعالیت شاخه افغانستانی تروریست‌های تحریرالشام در نزدیکی مرزهای ایران

بیشتر بخوانید:

آیا منظور جواد لاریجانی، محقق‌داماد است؟/ خطا در ربط سخنان سال 96 به مواضع پس‌ از اعتراضات

مذاکره و سیاست قبل از جنگ و درگیری

قهرمان زن در کربلا

درک مفهوم رسانه و پیام در جامعۀ سنتی

نفی تبدیل خلافت به سلطنت موروثی

آمادگی حکومت اما به دعوت و خواست مردم

بیعت اجباری به مثابۀ اقرار علیه خود

عاشورا مصداق "امید اجتماعی" برای برپایی عدالت و اصلاح

️تاسوعا؛ آغاز اراده برای امر ناممکن

آزادی و آزادگی/ یزید، اکسیژن هوا را می‌مکید

تماشاخانه

دور از دسترس ترین نیایشگاه جهان / سفر به کلیسایی که در بالای کوه و جای عجیبی ساخته شده (فیلم)

قهوه ترک یا اسپرسو کدام برنده واقعی هستند؟ دو سبک، دو تجربه (فیلم)

فیلم های دیگر