۰۱ آذر ۱۴۰۳
به روز شده در: ۰۱ آذر ۱۴۰۳ - ۱۶:۵۴
فیلم بیشتر »»
کد خبر ۸۴۰۲۹۸
تاریخ انتشار: ۲۲:۳۲ - ۲۸-۰۲-۱۴۰۱
کد ۸۴۰۲۹۸
انتشار: ۲۲:۳۲ - ۲۸-۰۲-۱۴۰۱
واژه‌خانۀ عصر ایران

«دولت» ؛ مفهومی فراتر از حکومت

«دولت» ؛ مفهومی فراتر از حکومت
"دولت" غالبا واحدی پایدار اما "حکومت" موقت است. حکومت‌‌ها چه قوۀ مجریه پنداشته شوند چه نظام سیاسی، می‌آیند و می‌روند ولی فروپاشی دولت وقتی رخ می‌دهد که ملت و سرزمین مرتبط با دولت دچار تجزیه شوند. مثل آنچه بر سر دولت عثمانی در 1924 یا دولت شوروی در 1991 آمد.

عصر ایران - واژۀ "دولت" (State) در فلسفۀ سیاسی اعم از "حکومت" است. در ادبیات سیاسی متعارف، معمولا حکومت به معنای نظام سیاسی و دولت به معنای قوۀ مجریه به کار می‌رود. اما دولت در اصل فراتر از قوۀ مجریه و حتی فراتر از نظام سیاسی است (البته حکومت را به معنای قوۀ مجریه هم به کار می‌برند).

طبق تعریف فلسفه سیاسی، قوۀ مجریه و کل حکومت یک کشور ممکن است به دلایلی ساقط شوند، ولی کمتر پیش می‌آید که دولت به معنای دقیق کلمه، دچار فروپاشی کامل شود. اگر چنین شود، جامعه به "وضع طبیعی" برمی‌گردد؛ فارغ از اینکه وضع طبیعی را همانند توماس هابز پدیده‌ای نامطلوب بدانیم یا همانند جان لاک آن را پدیده‌ای مطلوب بدانیم.

جان لاک و توماس هابز
«دولت» ؛ معنایی فراتر از حکومت


دولت گسترده‌تر و بنیادی‌تر از حکومت است. حکومت بخشی از دولت یا در واقع جلوۀ دولت است. "دولت" غالبا واحدی پایدار اما "حکومت" موقت است. حکومت‌‌ها چه قوۀ مجریه پنداشته شوند چه نظام سیاسی، با رای یا با انقلاب مردم می‌آیند و می‌روند ولی فروپاشی دولت وقتی رخ می‌دهد که ملت و سرزمین مرتبط با دولت دچار تجزیه شوند. مثل آنچه بر سر دولت عثمانی در 1924 یا دولت شوروی در 1991 و دولت یوگسلاوی در دهۀ 1990 آمد.

فروپاشی غالباً شامل "حکومت" می‌شود. چه حکومت را به معنای قوۀ مجریه به کار ببریم چه به معنای نظام سیاسی. دولت در قیاس با حکومت، مفهومی انتزاعی‌تر است.

دولت "حکمران" است و نهادهای دولتی در برابر نهادهای "خصوصی" جامعۀ مدنی، خصلتی "عمومی" دارند. نهادهای جامعۀ مدنی در راستای تحقق منافع فردی اقشار و طبقات خاص شکل می‌گیرند ولی نهادهای دولتی، بنا بر تعریف، در راستای تحقق منافع و خیر عمومی تأسیس می‌شوند.

"مشروعیت" مختص دولت است چرا که تصمیم‌های دولت الزاما باید در راستای منافع پایدار عموم مردم باشند و به همین دلیل این تصمیمات برای افراد جامعه الزام‌آورند و از آنجایی که دولت قانونگذار است (از طریق پارلمان)، قوانینش باید اجرا شوند (از طریق قوۀ مجریه) و متخلفان از این قوانین، در صورت لزوم مورد برخورد قهری قرار می گیرند (از طریق پلیس یا ارتش) و مجازات می‌شوند (از طریق دستگاه قضایی).

بنابراین دولت واجد حق انحصاری "کاربرد زور" است و به قول ماکس وبر، جامعه‌شناس آلمانی، انحصار "خشونت مشروع" را در اختیار دارد.

ماکس وبر
«دولت» ؛ معنایی فراتر از حکومت

دولت "انجمنی سرزمینی" است و صلاحیتش در حدود جغرافیایی خاصی تعریف می‌شود و همۀ کسانی را در بر می‌گیرد که در آن محدودۀ جغرافیایی زندگی می‌کنند (شهروند یا غیرشهروند). در عرصۀ بین‌المللی نیز دولت، بنا بر تعریف، واحدی خودمختار و مستقل است. 

 بسیاری "دولت" و "حکومت" را به یک معنا به کار می‌برند ولی فرق ظریفی بین این دو مفهوم وجود دارد. مثلا با کوتاه شدن دست قاجاریه از قدرت، دولت در ایران از بین نرفت بلکه فقط حکومت یا نظام سیاسی تغییر کرد. 

________________________

در "واژه‌خانۀ عصر ایران" ، کلمات و اصطلاحات سیاسی را به زبانی ساده و علمی توضیح می دهیم. 
اگر می خواهید معنای واژه ای را توضیح دهیم، زیر همین مطلب برایمان بنویسید.

ارسال به دوستان
مردی در فارس همسر سابق خود را کشت مسی یا رونالدو؟ پاسخ رودری به این سوال جنجالی رقابت برای جذب آنچلوتی؛ برزیل یا رئال مادرید؟ سکوت عجیب مهدی تاج درباره کسر هزینه دادرسی بیرانوند از پاداش‌هایش عملکرد خیره‌کننده یوکرش؛ بهتر از هالند! بکام به دنبال مربی رویایی برای اینترمیامی؛ ژاوی، زیدان یا آنری؟ آیا مبارزه تایسون-پل یک نمایش ساختگی بود؟ فیبا به ایران حق داد: بازی با قزاقستان در تهران برگزار می‌شود حکم بازداشت نتانیاهو در لاهه صادر شد معیدفر: دستیابی به وفاق ، خیال است / افراد با حجاب متفاوت در مترو یا خیابان به هم احترام می گذارند / حاکمیت مانع تعامل آزادانه افراد و گروه ها می شود ترکیب پرسپولیس برای دیدار با مس سونگون مشخص شد روسیه؛ شلیک موشک قاره‌پیما به اوکراین برای اولین بار مهران مدیری در جشنواره دریای سرخ عربستان ؛ چه سیاستی پشت این انتخاب است؟ واریز یارانه تا امشب / تامین منابع ربطی به سازمان هدفمندی ندارد / تکمیلی: یارانه واریز شد ‎ همراهان رییس جمهور در اولین سفر استانی دکتر پزشکیان به سیستان و بلوچستان چه کسانی بود؟