اسفند 1400؛ تکاپو علیه اینترنت با کلید‌واژۀ «صیانت»

  عصر ایران؛ مهرداد خدیر- نسبت اقتدارگرایی با گردش آزاد اطلاعات مثل جن و بسم‌الله است و از یان رو جای تعجب نداشت که در مجلس برآمده از انتخابات غیر رقابتی در اسفند 1398 و دو سال بعد در سوم اسفند 1400 کلیات طرح موسوم به «صیانت از حقوق کاربران فضای مجازی» تصویب شود که در واقع همان محدودیت اینترنت یا تلاش برای بومی سازی آن است و عجالتا در «کمیسیون مشترک طرح حمایت از حقوق کاربرانِ فضای مجازی و خدمات پایۀ کاربردی» تصویب شد تا بعد سراغ جزییات بروند.

  هنوز مشخص نبود که چگونه می‌توانند از اینترنت جهانی و فرامرزی یک شبکۀ تحت کنترل خودشان مثل چین بسازند غافل از این که در چین از ابتدا مجال ندادند و اصطلاحا جلوی هیتلر را در مونیخ گرفتند اما وقتی در دولت‌های سازندگی و اصلاحات و اعتدال و طی 24 سال زیرساخت های اینترنت در حال توسعه بود اصول‌گرایی رادیکال ایرانی هرگز این حجم از پوشش و هوش‌مندی در گوشی تلفن‌همراه را پیش‌بینی نمی‌کرد و زمانی به صرافت آن افتادند که جزیی لاینفک از زندگی مردم و برای بخشی از جامعه وسیلۀ کسب و کار و درآمد شده و پیام رسان‌هایی را که فیلتر کردند نیز فعال‌اند و گاه کانال هایی تا یک میلیون عضو دارند. چند برابر تیراژ روزنامه هایی که در بهار 1379 بستند.

  واکنش منفی جامعه به طرح صیانت (عنوانی که به جای محدودیت اینترنت به کار می برند) چنان بود که طرح دیگری به نام «تنظیم» درانداختند و به تکاپو افتادند. دو روز بعد هم حملۀ روسیه به اوکراین فضای سیاسی را تغییر داد.

  دربارۀ تاریخچۀ ورود انینترنت به ایران که حالا بلای جان مخالفان اطلاع رسانی آزاد شده جالب است بدانیم اواخر سال 68 دکتر محمود بروجردی داماد امام خمینی در سفری برای استفاده از فرصت مطالعاتی علمی در ایتالیا با این پدیده آشنا شد.

  تصور او هم البته یک امکان نوین دانشگاهی بود نه عمومی و به همین خاطر در بازگشت موضوع را با رییس مرکز تحقیقات فیزیک نظری در میان گذاشت و دکتر جواد لاریجانی نیز بسیار استقبال کرد و این گونه بود که به عنوان اولین نقطه در ایران و در سال 1371 این مرکز به دانشگاه «لینس» اتریش وصل شد. در آن زمان در مخَیلۀ کسی نمی‌گنجید که 20 سال بعد همین اینترنت به گوشی تلفن‌همراه همه راه یابد چراکه تلقی اولیه یک امکان علمی و دانشگاهی در حد تبادل ای‌میل و دور از دست رس عوام و خاصِ خواص بود.

  گربه را دم حجله نکشتند چون نمی‌شناختندش و آنها که می‌شناختند از جنبۀ عمومی و امکان فراگیری آن آگاه نبودند و در واقع داستان از وقتی برای اهل انحصار نگران‌کننده شد که نسل تلفن‌های هوش‌مند و نرم‌افزارهای پیام‌رسان از راه رسید و قضیه از ای‌میل فراتر رفت.

  قبل از تلفن هوش‌مند هم البته شبکه‌های اجتماعی زتگ خطر را به صدا درآورده بودند اما گوشی‌های تلفن هوش‌مند ناگهان تمام مردم را مجهز کرد. اتفاقی بی سابقه در تاریخ ورود و استفاده از وسایل مدرن.

  چرا که هیچ پدیدۀ ساخت بشر تا کنون چنین فراگیر نشده و زندگی را چنان متحول نکرده بود چندان که نمایندگان مجلس به فکر کنترل و محدودیت و کاهش سرعت اینترنت افتادند و اسم این کار را هم گذاشته‌اند صیانت.

  در حالی که اینترنت مثل هوا شده و استفاده از آن از مصارف اولیۀ علمی فراتر رفته و به یاری شبکه‌های اجتماعی خصوصا اینستاگرام به چنان عمومیت و محبوبیتی رسیده که دست به آن بزنند نارضایتی ایجاد می‌کند. نه فقط در میان نخبگان و اهل فن که از جانب کسانی که با این وسیله اتفاقا سرگرم‌اند و مهم‌تر از سرگرمی درآمد کسب می‌کنند و الزاما کاری هم به سیاست و معادلات قدرت ندارند.

  حملۀ روسیه به اوکراین در دو روز بعد اما نگاه ها را به جای دیگر برد. در روزهای اول صدا و سیما عین ادبیات روس‌ها را دربارۀ این تجاوز به کار می‌برد و از تعبیر «عملیات ویژه» استفاده می‌کرد اما واکنش منفی افکار عمومی در همان فضای مجازی موجب تغییر این رویه شد و ایران به قطعنامۀ مجمع عمومی سازمان ملل رأی ممتنع داد.

  به جز خود روسیه که طبعاً رأی مخالف داد (و قطعنامۀ شورای امنیت را هم با توجه به حق وتو و همین رأی مخالف، قفل کرد) و بلاروس که عملا پیرو مطلق مسکوست (و پوتین، اوکراین را دارد تنبیه می کند چون مثل بلاروس نیست) تنها سه کشور سوریه، کرۀ شمالی و اریتره رأی مخالف دادند یعنی روسیه را متجاوز نشناختند.

  حتی کوبا، ونزوئلا، السالوادور و بولیوی که دوستان روسیه‌اند مثل ایران رأی ممتنع دادند در حالی که تصور می‌شد به خاطر روابط نزدیک مادورو با پوتین موضع او مثل بشار اسد و کیمِ کرۀ‌شمالی باشد.

   نگران‌کننده‌ترین اتفاق این بود که ایران مثل 5 کشور رأی بدهد -روسیه را متجاوز نشناسد- اما با موضع صریح رهبری در روز عید مبعث و اعلام حمایت از «توقف جنگ» این خطر رفع شد و ایران رأی ممتنع داد مثل همسایگانی چون عراق و ارمنستان و پاکستان و مهم‌تر از همه مانند هند.

  با این همه دو قطبی شدن دوبارۀ دنیا و پایان هژمونی آمریکا و نیاز به نفت و گاز ایران با تحریم روسیه و افزایش قیمت نفت به سود ایران تمام شد اما به خاطر بلاتکلیفی مذاکرات برجام ایران تا پایان اسفند نتوانست میوۀ آن را بچیند و ظاهرا این بار روس ها موش می دوانند و می خواهند از فرصت برجام برای دور زدن تحریم های خودشان استفاده کنند.

  شگفت آورترین خبر اسفند البته فرمان آقای رییسی در نیمۀ آن بود که دو هفته مهلت داد تا فقر مطلق ریشه کن شود. منظور از فقر مطلق شدتی از نداری است که شخص از عهدۀ خوراک حداقلی روزانه هم برنمی ‌آید. فرمانی که نشان داد در نگاه او دولت کارکردی مانند کمیتۀ امداد دارد.

   اسفند 1400 همچنین با خبر خودکشی یک بازیگر زن به پایان رسید: زهرۀ فکور صبور و در این فقره هم انگشت اتهام به جانب فضای مجازی گرفته شد و کلماتی که به نام افشاگری منتشر شده بود و پایان سال به شروع آن شبیه شد چون در نوروز 1400 نیز یک مجری زن و مشهور سابق به زندگی خود پایان داده بود. زندگی او هم به خاطر انتشار تصاویری در شبکه های اجتماعی دست خوش التهاب شده بود...

بیشتر بخوانید:

واکنش‌ها به تخریب تصویر امام خمینی در شهر قم

تماشاخانه

۴ میلیون کیلومتر سفر در ایران ؛ عکس‌هایی که حالا ما را به سفر می‌برند (فیلم)

قسمت چهارم : از کشف سکه‌های نقره‌ای قرون وسطی تا کپسول زمانی در بیشه‌زار ماقبل تاریخ (فیلم)

فیلم های دیگر