به مناسبت سالروز نبرد چالدران؛ بدون وضو وارد این سرزمین نشوید!

حجت معماری

523 سال پیش در دوّم رجب سال 920 هجری قمری، سپاه ایران در نبردی نابرابر از نظر نیرو و تجهیزات، جهت دفاع از حاکمیّت شیعه که در قلمرو ایران قدیم متمرکز شده بود، در برابر حمله‌ی عثمانی ایستادگی کرد و خاک دشت چالدران به خون چندهزار شهید مدافع حریم تشیّع و ایران لاله‌گون شد. امری که به نام «چالدران» شهرت جهانی بخشیده و آن را بر سر زبان‌ها انداخته است، وقوع این نبرد مابین نیروهای شاه اسماعیل صفوی و سلطان سلیم عثمانی به عنوان نخستین و مهم‌ترین رویارویی مابین دولت ایران نوین و عثمانی می‌باشد.

کمی بعد نبردهای گوناگونی مابین این دو دولت و بعدها مابین دولت‌های افشار، زند و قاجار و دولت عثمانی رخ داده است. لکن جنگ چالدران به‌صورت شاخص در اذهان تاریخی جهان و به ویژه دنیای اسلام، به عنوان رویارویی دو ملّت همسایه‌ ثبت شده است.

نبرد چالدران را از یک منظر می‌توان به نبرد توپ و شمشیر، یا نبرد آلات حرب قدیمی با ادوات نظامی آتشین نو تعبیر کرد. علیرغم شکست مقطعی ظاهری در این جنگ، دفاع جانانه قزلباشان در این جنگ که مردانه با شمشیر، تیر و کمان خود را به دریای توپ و تفنگ می‌زدند، حمله‌ای که به قصد انهدام کامل دولت تازه‌نفس شیعی صورت گرفته بود را دفع نمود و رشادت و شجاعت ایرانیان که به فرماندهی شاه اسماعیل، که خود در وسط معرکه، بر خلاف سلطان سلیم که بر فراز پشته‌ای دور از میدان نبرد ایستاده بود، متهورّانه و جانانه می‌جنگید حماسه‌ای بی‌بدیل رقم زد.

بی‌شک چالدران را بایستی پیشینه‌‌شناسی مفهوم شهید و شهادت در ایران‌زمین، علّت امتداد امنیّت پایدار و مصداق بارز دفاع مقدّس در بیش از پنج قرن پیش قلمداد کرد. در این نبرد بسیاری از سران و ارکان کشوری و لشکری دولت صفوی به شهادت رسیدند که دو تن از شاخص‌ترین ایشان در زمره‌ی 130 عالم شهید راه عقیده می‌باشند که مرحوم علآمه‌ی امینی در کتاب «شهداء الفضیلة» ایشان را احصا کرده است.

این دو شهید شاخص و سیّد روحانی، سیّد میر نظام‌الدّین عبدالباقی یزدی وکیل(وزیر اعظم) دولت صفوی و سیّد میر شریف‌الدّین علی شیرازی صدر(شیخ‌الاسلام) دولت صفوی می‌باشند که ضریح موجود در محل یادمان چالدران متعلّق به ایشان است. محل وقوع این نبرد در دشت چالدران که در استان آذربایجان‌غربی واقع شده است و مدفن چندهزار شهید والامقام می‌باشد یادمانی در تراز ملّی، بلکه فراملّی است که توجّه بیشتر مسئولان، متولّیان امر و تمامی دوستداران تاریخ تشیّع و ایران را می‌طلبد.

بی‌سبب نیست که مرحوم علّامه جعفری هنگام زیارت این یادمان نعلین از پا بیرون آوردند و گریه‌کنان فرمودند: "اگر مردم بدانند چه اتّفاقی در این موضع افتاده است بدون وضو وارد این سرزمین نمی‌شوند."