کاش «گفتمان معنویت در دولت» با جلوه‌های دیگری هم خود را نشان دهد: از جمله مانند رفتار معاون شهید وزیر کار دولت شهید رجایی در سال 59 که خواستار کاهش حقوق خود از 17 هزار و 250 تومان به 6 هزار و 500 تومان شد.

عصر ایران؛ مهرداد خدیر- تصویر نماز خواندن آقای ابراهیم رییسی رییس جمهوری در کاخ کرملین، بحث‌ها و نظرات مختلفی را در فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی در پی داشته است. به کاربران هم محدود نمانده تا جایی که همسر ایشان خانم علم‌الهدی هم در این باره صحبت کرده و گفته‌اند: «مفهوم معنویت با این رفتار منعکس شد. نمازخواندن ایشان می گوید گفتمان دولت در حوزه معنویت چیست». امام جمعۀ قم نیز نماز خواندن در کاخ سفید را هم محتمل دانسته است. این آخری البته جالب‌تر است چون نماز در کرملین پس از دیدار بود.

به این بهانه چند نکته را می توان یادآور شد:

اول: کسانی که نماز خواندن یک رییس جمهوری (روحانی شیعه) در کاخ کرملین را پیروزی اسلام بر کفر و ماتریالیسم قلمداد می‌کنندتا همین دو سه روز پیش اصرار داشتند فدراسیون روسیه به رهبری پوتین با اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی که فروپاشید و هر دو با روسیۀ تزاری متفاوت‌اند.

تأکیذ بر تفاوت به این خاطر تا بدانیم آن که به ایران جفا و پاره‌های تن ایران را در دورۀ فتح‌علی‌شاه قاجار (چه اسم بامسمایی!) جدا کرد روسیۀ تزاری بود، آن که دست به اشغال ایران در شهریور 1320 زد و برای آذربایجان ما خواب دیده بود و صدام حسین را در جنگ با ایران تسلیح می‌کرد و به فراماده باور نداشت هم اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی که 30 سال است فروپاشیده است. طرف اعتماد امروز ما اما فدراسیون روسیه است به رهبری جناب ولادیمیر پوتین که دوست ماست اگرچه زیر 7 قطعنامۀ تحریم ما را هم امضا کرده بود. با این حال دیگر ماتریالیست، کمونیست، سوسیالیست، انتر‌ناسیونالیست یا چند تا «ئیستِ» دیگر نیست. بلکه پیرو مسیحیت ارتودکس‌اند.

با این وصف کمونیست نیست که عده‌ای پنداشته‌اند بر کفر فایق آمده‌اند و صحنۀ اقامۀ نماز هم مربوط به یک روحانی شیعه و رییس جمهوری ایران است در حریم مسیحیت ارتدوکس نه کاخ کمونیست‌های خداناباور.

دوم: تصویر نشان نمی‌دهد در حضور پوتین یا یک مقام روس دیگر نماز می‌خوانند یا در گوشه‌ای برای عبادت و دعا خلوت کرده‌اند. اگر چنین بوده باشد و عکس‌العمل او را هم ببینیم جالب است. اما سید ابراهیم رییسی اولین رییس جمهوری روحانی ایران نیست که به مسکو رفته و طبعا اسلاف او هم در مسکو نماز خوانده‌اند. ضمن این که نماز محدود به دقایقی است حال آن که لباس رییسان جمهوری سابق و لاحِق و روحانی ایران از هاشمی رفسنجانی تا سید محمد خاتمی و حسن روحانی و ابراهیم رییسی نماد واضح‌تری است از روحانیت شیعه و به تعبیر همسر خانم رییسی «گفتمان معنویت». (آن قدر به روحانی بودن مقامات‌مان عادت کرده‌ایم که یادمان می‌رود لباس رییس جمهوری، خود نشان مذهبی است چه در علن نماز بخوانند چه در خفا).

سوم: به منتقدانی که این رفتار را خلاف عرف دیپلماتیک می‌دانند نیز باید یادآور شد رهبران سیاسی جهان از مزیت‌ها و ویژگی‌های خود استفاده می‌کنند و در این فقره روحانی بودن آقای رییسی رفتارهایی از این دست را برای طرف‌های خارجی قابل پذیرش می‌سازد.

مجید سعیدی عکاس ایرانی می‌گفت در یکی از سفرهای آقای خاتمی دربارۀ رژیم حقوقی دریای خزر که پوتین هم حضور داشت در پی ثبت عکسی بودم که رییس جمهوری ما جلوتر باشد. چون همیشه به گونه‌ای طراحی می‌شد که دیگران دنبال پوتین وارد یا خارج شوند. اما چون سوای مقام سیاسی حق تقدم را با یک روحانی می‌دانند تصویری تاریخی ثبت شد. آقای رییسی هم روحانی است و از این مزیت بهره برده و اگر احمدی‌نژاد غیر معمم این کار را کرده بود نزد خارجی‌ها شگفت‌آورتر بود.

چهارم: ضمن یادآوری ضرب المثل «خوش‌ترآن باشد که سرّ دل‌بران/گفته آید در حدیث دیگران» می‌توان این نکته را هم با خانم علم‌الهدی در میان گذاشت که هر مسلمان مقیدی - خاصه اگر روحانی باشد- طبعاً 17 رکعت نماز روزانه را به جا می آورد. اتفاقی که در اینجا رخ داده ثبت آن توسط دوربین و وجه متفاوت و متمایز هم مکان آن است: کاخ کرملین و نه مثل آقای احمدی‌نژاد حین افتتاح تونل رسالت.

پنجم: احتمال دارد حجم وسیع انتقادها از نزدیکی جمهوری اسلامی به روسیه و تصور نقض شعار «نه شرقی نه غربی» موجب این ابتکار یا پیشنهاد آن به رییس جمهوری شده باشد (نماز را البته در هر صورت به جا می‌آوردند).

منتقدین البته خدای ناکرده نگران بی‌دین شدن مقامات براثر مراوده با جناب پوتین و رفقا نیستند تا خاطرشان با نماز خواندن آسوده شده باشد بلکه چشم‌انداز توسعه را در روابط با روسیه نمی‌بینند یا توازن را ترجیح می‌دهند.

ششم: بحث بر سر نماز در کرملین یا آدامس جویدن پوتین (اگر واقعا در حال جویدن بوده باشد) ادامه خواهد یافت اما بعید است منتقدان با اصل نمازگزاردن یک روحانی شیعه که طبیعی‌ترین تصویر او همین قاب است مشکل داشته باشند. مشکل شان با کیفیت و نحوۀ چینش انتخابات اخیر است نه حتی از غیظ توسعۀ روابط با کشور قدرتمندی چون روسیه. کما این که دربارۀ احمدی‌نژاد پس از 88 بیشتر حساسیت وجود داشت تا قبل آن.

دست آخر ولو مکرر این که اگر این روسیه یک روسیۀ دیگر است و نه تزاری است نه کمونیستی، چرا جنبۀ مذهبی می‌دهند در حالی که جناب پوتین هم علی‌الظاهر مسیحی ارتدوکس است و اگر این کرملین همان کرملین است که از یاد خدا در هر شکل آن چه باور اسلامی و چه مسیحی و چه حتی در قالب هر «فراماده» غافل و منکر بودند چرا می‌گویند این روسیه، آن روسیۀ تاریخی نیست؟

مهم‌تر از همۀ نکات بالا اما این است که همسر ایشان این رفتار را نشانۀ گفتمان معنویت در دولت دانسته‌اند. منکر این سخن نیستیم اما کاش گفتمان معنویت در دولت با جلوه‌های دیگری هم خود را نشان دهد: از جمله تکرار رفتار معاون شهید پارلمانی وزیر کار در دولت شهید رجایی در سال 59 که خواستار کاهش حقوق خود از 17 هزار و 250 تومان به 6 هزار و 500 تومان شد.