دیدبان حقوق بشر امروز در "گزارش جهانی ۲۰۲۲" خود اعلام کرد که تسلط طالبان بر افغانستان بحران حقوق بشری و فاجعه انسانی در این کشور را تسریع کرده است.
به گزارش بیبیسی؛ طالبان اما، ادعاهای این گزارش را رد کرده است. ذبیح الله مجاهد، سخنگوی طالبان در توییتی نوشته است که "نگرانیهای" دیدبان حقوق بشر در مورد نقض حقوق زنان توسط طالبان را "رد میکنیم".
او مدعی شده که از زمان به قدرت رسیدن طالبان، حقوق زنان "حفظ" شده و این گزارش بنا به اطلاعاتی است که از "محافل متخاصم گرفته شده و پروپاگندا" است.
پاتریشیا گروسمن، معاون آسیایی سازمان دیدبان حقوق بشر گفته است: "افغانها بین ظلم طالبان و شبح قحطی گیر افتاده اند."
او بر تداوم کمکهای بشردوستانه به افغانستان تاکید کرده است. "دولتهایی که در دو دهه گذشته در افغانستان دخیل بودند، باید (همچنان) کمکهای بشردوستانه و خدمات اساسی از جمله بهداشت و آموزش را تأمین کنند و در عین حال از اهرمهایی که در اختیار دارند، برای پایان بخشیدن به نقض حقوق توسط طالبان، استفاده کنند."
کنت راث، مدیر اجرایی این نهاد گفته که این گزارش، فرضیه قدیمی را به چالش میکشد که حکومتهای استبدادی را در حال گسترش میپنداشت. در گزارش ۷۵۲ صفحهای تشریح شده که در کشوری پس از کشور دیگر، اخیرا شمار زیادی از مردم حتی با وجود خطر دستگیری یا تیراندازی به خیابانها برآمدهاند که نشان میدهد درخواست برای دموکراسی همچنان نیرومند است.
در گزارش آمده است که پس از تخلیه بینظم و آشفته هزاران افغان، بسیاری نیز جا ماندند، که با خطر انتقامجویی طالبان مواجه هستند، نیروهای طالبان بسیاری از نیروهای امنیتی دولت پیشین افغانستان را بلافاصله اعدام کردند.
به نوشته این گزارش در بسیاری از شهرها، طالبان اعضای پیشین نیروهای امنیتی افغانستان، مسئولان دولت پیشین، یا اعضای خانواده آنها را جستجو، تهدید و گاهی بازداشت یا اعدام کردند.
در همین حال، مسدود شدن ذخایر ارزی افغانستان و از دست دادن کمکهای خارجی، فروپاشی اقتصادی را تسریع کرده است و میلیونها افغان را در معرض خطر قحطی قرار داده است. سقوط خدمات صحی کشور به این معنی است که بسیاری از افغانها دسترسی به مراقبتهای جسمی و روانی را از دست دادهاند.
سازمان دیدبان حقوق بشر در ۳۲-مین گزارش جهانی ۲۰۲۲ خود به بررسی حقوق بشر در نزدیک به ۱۰۰ کشور پرداخته است.
در گزارش آمده است پس از آنکه طالبان کنترل کشور را در ۱۵ آگوست ۲۰۲۱ به دست گرفتند، پیشرفتهای حقوق زنان و آزادی رسانهها که مهمترین دستاوردهای بازسازی پس از سال ۲۰۰۱ بودند، را به عقب برگرداندند. بسیاری از مدارس متوسطه دخترانه تا پایان سال بسته ماندند، زنان تا حد زیادی از کار در حرفههای خارج از آموزش و مراقبتهای بهداشتی منع شدهاند.
"در هفتههای پس از تسلط طالبان، دولت طالبان جریان ثابتی از سیاستها و مقرراتی را اعلام کرد که حقوق زنان را به عقب برگرداند. مقامهای طالبان همچنین محدودیتهای گستردهای را بر رسانههای افغانستان اعمال کردهاند که سبب فرار بسیاری از خبرنگاران به خارج از کشور شده است، و نزدیک به ۷۰ درصد از رسانههای افغانستان تعطیل شده اند."
دیدبان حقوق بشر گفته است که "هر دو گروه طالبان و داعش-شاخه خراسان به طور هدفمند دست به کشتار غیرنظامیان از جمله کارمندان دولت، خبرنگاران و رهبران مذهبی زده اند."
دولت طالبان اعلام کرده است که در برابر حملات داعش، امنیت مراکز مذهبی را برعهده گرفته است.
گزارش گفته است که شمار غیرنظامیان کشته و زخمی شده در درگیریهای شش ماه اول سال ۲۰۲۱ بر اثر حملات طالبان و نیروهای امنیتی دولت پیشین افغانستان، و حملات هوایی افزایش یافت.
گروه دولت اسلامی، داعش شاخه خراسان نیز حملات متعددی را بر مراکز غیرنظامی از جمله مدارس و مساجد انجام داد که براثر آنها صدها نفر - عمدتا از جامعه هزاره افغانستان کشته و زخمی شدند. حملات داعش پس از تسلط طالبان نیز ادامه یافته است.
این در حالی است که دادستان دادگاه کیفری بینالمللی گفته است که مجوز از سرگیری تحقیقات بر جنایات ادعایی توسط طالبان و گروه داعش تمرکز خواهد کرد و مواردی را که احتمالا توسط نیروهای ارتش ایالات متحده، سازمان سیآیای و نیروهای امنیتی دولت سابق افغانستان انجام شده است، را از اولویت تحقیقات خود خارج میکند.