تداوم سايه پوپوليسم بر هدفمندی يارانه‌ها

عصرایران؛ عليرضا سلطانی

قرار بود انقلابی در اقتصاد راکد و نفت زده ایران ایجاد کند. قرار بود ناجی تولید شده و تولید را از بن بست و رکود خارج کند.

 قرار بود نظم و انضباط مالی را به اقتصاد برگرداند و قطار اقتصاد کشور را در ریل خود قرار دهد .

 قرار بود حامی دستگیر و کمک حال اقشار کم درآمد و تهیدست جامعه باشد و آنها را به چرخه اقتصادی کشور برگرداند.

 قرار بود  به تقویت طبقه متوسط جامعه از طریق کمک به ایجاد و تقویت زمینه های اشتغال و کارآفرینی کمک کند.

 قرار بود پایانی بر عدم شفافیت ، رانت و فساد در اقتصاد ایران باشد و ده ها قرار بود دیگر.

اما بعد از گذشت 13 سال از آغاز به اصطلاح "انقلاب اقتصادی" یا همان هدفمندی یارانه ها ، نه تنها هیچ کدام از این قرارها محقق نشده است بلکه عملا مشکلات و چالش های اقتصاد ایران را تشدید کرده است .

 هدفمندی یارانه چاله ای بود که با گذشت زمان به چاهی برای اقتصاد ایران تبدیل شده است. چاهی که انتهایی به لحاظ پرداخت هزینه نداشته و مدام در حال عمیق تر شدن است .

مشکل از آنجا آغاز شد که طرح خوبی به نام هدفمندی یارانه ها از همان ابتدا و قبل از اجرایی شدن، دچار انحراف شد؛ انحراف سیاستگذاری و سپس اجرایی.

هدفمندی یارانه ها، سیاست و طرحی تجربه شده و مثبت در خیلی از کشورها در سه دهه اخیر بود. طرحی که کشورهای متعددی را در اروپای شرقی ، آسیا و آمریکای لاتین در مسیر جهش اقتصادی و توسعه ای قرار داد اما این طرح از همان ابتدا به لحاظ برنامه ریزی و اجرا دچار اشکالات بنیادین بود.

نگارنده فراموش نمی کند که در چند ماه مانده به اجرای طرح ، در جلسه ای با حضور کارشناسان اقتصادی، محمود احمدی نژاد رئیس جمهور وقت و طراح طرح ( وزیر اقتصاد دولت دهم)، قرار بود از انقلاب اقتصادی خود رونمایی کنند. پس از توضیحات مفصل رئیس جمهور دهم و مشاورین وی از طرح انقلاب اقتصادی و تاکید بر اینکه روی طرح چندهزار ساعت نفر، کار کارشناسی صورت گرفته، نگارنده از رئیس جمهور خواست تا خلاصه یا جمع بندی مبانی مکتوب کارشناسی طرح را در اختیار حاضران قرار دهند.

درخواستی که در آن جلسه اجابت نشد و پس از چند روز جزوه ای 10 صفحه ای آنهم در حد معرفی طرح که تکرار مباحث جلسه حضوری بود، برای حاضران در آن جلسه ارسال شد.

طرح هدفمندی یارانه ها با عنوان پر طمطراق انقلاب اقتصادی، موجی بود که سیاسیون روز دولت و کشور بر آن سوار شدند و اهداف پوپولیستی خود را به نام مردم اما از جیب، سرمایه و آینده مردم دنبال کردند. آنها تصور نموده و می کنند از اینکه پول نقد بین مردم توزیع کرده اند، نامشان در دل مردم و تاریخ به نیکی باقی خواهند ماند. اما قطعا تاریخ و مردمان آینده در مورد آنها طور دیگری قضاوت خواهند کرد.

اما در این ماجرا فقط دولت احمدی نژاد مقصر نیست. چاله ای که دولت احمدی نژاد با اهداف پوپولیستی برای کشور حفر کرد با محافظه کاری، سیاست بازی و بی تفاوتی دولت روحانی تبدیل به چاهی عمیق شد؛ حال آنکه انتظار می رفت دولت یازدهم که با شعار تدبیر و عقلانیت روی کار آمده بود، با سیاست گذاری درست و رفع انحرافات سیاسی و اقتصادی، طرح را اصلاح کرده و مانع از هدر رفتن صدها هزار میلیارد تومان از سرمایه و ثروت کشور شود و در مقابل با توجه به شرایط تحریمی و محدودیت منابع اقتصادی، زمینه هدایت منابع اقتصادی در بخش تولید از یک سو و توانمند سازی اقشار آسیب پذیر از سوی دیگر گردد.

این اتفاق در طول 8 سال دولت روحانی نه تنها رخ نداد بلکه دولت های یازده و دوازده به همان دلایلی که در سطور گذشته اشاره شده، به این انحراف و آفت بزرگ در اقتصاد کشور کمک کردند و میراثی نامیمون برای دولت بعدی به یادگار گذاشتند.

اما دولت سیزدهم نیز نه تنها قصد توقف این مسیر نادرست را ندارد بلکه با سیاست های اشتباه، تشدید و تعمیق این شرایط را شاید با همان اهداف پوپولیبستی ابتدایی دنبال می کند. شاهد ماجرا اینکه از هفته ها قبل تیم اقتصادی دولت وعده یک خبر و گشایش خوب را برای مردم می دهد که اخیرا مشخص شده این خبر و گشایش خوب، دوبرابر شدن پرداخت یارانه نقدی به یارانه بگیران است.

فارغ از اینکه باید به تبعات این تصمیم به لحاظ اقتصادی، ایجاد تورم، کوچک تر شدن سفره خانواده ها و رانت های پشت پرده آن توجه کرد، به این سوال باید پاسخ داده شود که به راستی یارانه 90 هزار تومانی چه دردی از مردم و خصوصا اقشار آسیب پذیر و تهیدست را درمان می کند.

با یارانه 45 هزار تومانی سال 89 می شد سه کیلو گوشت گوسفندی ، 15 کیلو مرغ  و 15 کیلو برنج درجه یک داخلی خرید. اما با یارانه 90 هزار تومانی سال 1400، می توان نیم کیلو گوشت، 3 کیلو مرغ و 1.5 کیلو برنج داخلی خرید کرد. آیا این اقدام - افزایش 2 برابری یارانه نقدی-، سفره مردم را پررنگ می کند؟

در حال حاضر هر ماه ، رقمي در حدود 3150 ميليارد تومان يارانه به 70 ميليون ايراني پرداخت مي شود كه مجموع سالانه آن 37800 ميليارد تومان مي شود. قرار است به گفته برخي مسئولان اقتصادي دولت اين رقم با دوبرابر شدن يارانه نقدي از دي ماه، ماهيانه به 6300 ميليارد تومان و ساليانه 75600 ميليارد تومان  افزايش يابد.

سوال اين است كه  در شرايط كسري شديد بودجه سال جار، رقم 9500 ميليارد تومان يارانه نقدي اضافه چگونه تامين خواهد شد ؟   

در طول 12 سال گذشته ، در حدود 453 هزار میلیارد تومان یارانه نقدی به ایرانیان پرداخت شده است. اين رقم كه ارزش واقعي آن خيلي بيش از ارزش اسمي آن است ، در صورتي كه به صورت هدفمند و در راستاي طرح واقعي هدفمندي يارانه ها هزينه مي شد، سرمايه اي بيش از 10 برابر را براي كشور در حوزه هاي توليد ، اشتغال و توانمندسازي اقشار آسيب پذير ايجاد مي كرد.

پس از گذشت 12 سال آنچه از هدفمندي يارانه ها و  453 هزار ميليارد تومان باقي مانده، چيزي جز گسترش و افزايش اقشار آسيب پذير و هدر رفتن ثروت ايرانيان نيست.

دولت سيزدهم بايد شجاعت به خرج داده و به جاي دميدن در سياست هاي پوپوليستي و هزينه زا و تكرار خطاي راهبردي دولت هاي گذشته ، گام در مسير اصلاح طرح هدفمندي يارانه گذاشته، ضمن توقف پرداخت يارانه يكسان و همگاني، اقشار آسيب پذير ( دهك هاي پايين )  راشناسايي كرده و يارانه نقدي آنها را نه دوبرابر بلكه متناسب با تاثير واقعي در معيشت آنها، تا چند برابر افزايش دهد و در عين حال با هدايت منابع حاصل از هدفمندي به توليد، زمينه حمايت از بخش هاي اشتغال آفرين و ثروتزا را فراهم کند. 

درك اين مهم اگر ملاحظات سياسي اجازه دهد، چندان سخت نيست. 

بیشتر بخوانید:

حتی اگر یارانه افزایش پیدا کند باز عده‌ای به‌جای فرزندآوری به‌دنبال دیگر هزینه‌ها می‌روند

جزئیات طرح « یارانه بنزین برای همه» (فیلم)

جزئیات طرح آزمایشی جدید بنزین در کیش

تماشاخانه

جلیلی وعده چه آبی را به اصفهانی‌ها می‌دهد؟ / وقتی قرار است فقط دل کشاورزان را خوش کند (فیلم)

فرونشست به جاده‌ها و فرودگاه‌ها رسید/ کدام فرودگاه‌ها و جاده‌ها فرونشست دارند؟ (فیلم)

فیلم های دیگر