چالش‌ زنان سعودی در ورود به بازار کار/ از راضی کردن همسر و پدر تا کار با حقوق کم

اصلاحات اجتماعی و اقتصادی عربستان سعودی زندگی زنان در این کشور را تغییر داده و اینک آنها بیش از هر زمان دیگری وارد بازار کار شده‌اند.

رویترز در گزارشی به گرانی در عربستان سعودی و تاثیر آن بر افزایش اشتغال زنان پرداخته است. این گزارش از دستمزد کم زنان در برابر مردان، تفکر سنتی جامعه در تقابل با کار زنان و چالش‌های زنان شاغل در  این کشور  می‌گوید.

به گزارش عصرایران، زنان عربستان سعودی بیشتر از قبل وارد بازار کار شده‌اند. "رحام آل احمد" یکی از آنها است.

"رحام آل احمد" پس از خروج از یک تاکسی عمومی وارد یک مرکز خرید در ریاض شد. او 4 روز در هفته در این مرکز کار می کند و لوازم آرایشی می فروشد.

"آل احمد" فارغ التحصیل دبیرستان است و اولین زن شاغل در خانواده‌اش. پدر و مادر او هرگز موافق کار کردن او نبودند اما آنها پس از افزایش گرانی در پایتخت، در نهایت تسلیم کار کردن او شدند.

با وضع مالیات‌های جدید و کاهش یارانه‌های دولتی بسیاری از خانواده‌ها به شکلی گسترده به کار زنان در عربستان اتکا کرده‌اند.

در این شرایط زنان عربستان سعودی به شکلی ظریف و نامشخص در حال پیدا کردن جایگاه های جدیدی در لایه‌های اجتماعی کشورشان هستند. روندی که از سوی برخی تجلیل می شود و برخی از اقشار محافظه کار جامعه با شک و تردید تماشایش می کنند.

"آل احمد" که با پدر، مادر و 5 خواهر و برادر کوچکترش در یک خانه زندگی می‌کند، فروشگاهی را برای کار انتخاب کرده که اکثر مشتریان آن زن باشند تا نگرانی والدینش در مورد اختلاط و ارتباط نزدیک با مردان برطرف شود.

این زن جوان 24 ساله در این باره گفت: "برای هر خواسته‌ای که از پدرم داشتم، احساس گناه می‌کردم اما اینک کار می‌کنم و از کمک به خانواده‌ام، مفتخرم".

هر روزه هزاران زن مانند "آل احمد"  در بازار کار عربستان سعودی دیده می‌شوند.

یک زن عربستان سعودی در حال انتخاب لوازم آرایش در یک مرکز تجاری در ریاض/ عکس: رویترز

حضور زنان در بازار کار عربستان سعودی تا چند سال پیش غیر قابل تصور بود اما این موضوع پس از اصلاحات و مدرن سازی‌های "محمد بن سلمان" ولیعهد عربستان سعودی عادی شده است.

در بررسی‌های ناظران غربی، عربستان سعودی در زمینه حقوق زنان برجسته شده است اما این کشور در سال‌های گذشته شدیدا به سرکوب مخالفان به ویژه فعالان حقوق زنان پرداخته و بسیاری از آنها را بازداشت کرده است.

مقامات این کشور همچنین به قتل "جمال خاشقچی" در سال 2018 در کنسولگری عربستان در ترکیه متهم هستند.

عربستان سعودی تشکیل هیچ حزب یا برگزاری انتخاباتی را مجاز نمی‌داند.

مردان در این کشور همچنان قدرت را در دست دارند. هیچ زنی در کابینه "ملک سلمان" پادشاه عربستان یا در جایگاه مشاور ارشد او حضور ندارد. تنها 30 نفر از اعضای شورای 150 نفره عربستان زن هستند.

در حال حاضر زنان 33 درصد از نیروی کار عربستان سعودی را تشکیل می‌دهند که تقریبا دو برابر 5 سال پیش است.

زنان شاغل عربستان از نظر سِنی و سطح تحصیلات می‌توانند مشاغلیرا انتخاب کنند که قبلا کارکنان مرد مهاجر در عربستان در آن مشغول بودند. این مشاغل به کار در رستوران ها، سوپرمارکت‌ها، حسابداری و شرکت‌های طراحی گرافیک محدود می‌شوند.

در اصلاحات جدید عربستان، زنان از سال 2018 قادر به رانندگی در کشور خود شدند.

اما افرادی مانند "آل احمد" که ماهانه حدود 4500 ریال سعودی (1200 دلار آمریکا) حقوق می گیرند، قادر به پرداخت هزینه‌های لازم برای آموزش رانندگی نیستند چه برسد به خرید یک خودرو!

این زن جوان عربستان سعودی می‌گوید: "نزدیک یک سوم حقوقم را خرج کرایه تاکسی می‌کنم". او بقیه پولش را برای خرید خودرو پس انداز می‌کند.

یک زن سعودی عطرها را در یک مغازه عربستان سعودی در ریاض می‌چیند- 12 اکتبر 2021 (20 مهر 1400)/ عکس: رویترز

او گفت: واقعا از اینکه شغلی دارم خوشحالم، هرگز فکر نمی‌کردم این امکان برایم فراهم شود".

زنان جایگزین کارگران ارزان عربستان می‌شوند

تعداد کمی از زنان عربستان در گذشته و برای زمانی طولانی با رعایت قوانین سخت‌گیرانه تحت جداسازی جنسیتی کار کرده‌اند. بیشتر آنها کارمند، معلم یا پزشک بودند.

اینک با کاهش محدودیت‌ها و جداسازی های جنسیتی، رانندگی زنان و کاهش قدرت سرپرستی مردان بر زنان، شرکت‌ها بیشتر از همیشه زنان را استخدام می‌کنند.

این استخدام بیشتر در بخش خرده فروشی و صنایع وابسته به گرشگردی و هتلداری دیده می‌شود. دولت عربستان در سال 2011 برای مقابله با بی کاری طرح جدیدی را برای جایگزین کردن نیروی داخلی به جای کارگران ارزان مهاجر، آغاز کرد. مقامات عربستان تا به امروز موفق شده اند تا 11 درصد نیروهای داخلی را جایگزین کارگران مهاجر کنند.

"جنیفر پک" اقتصاددان گفت: "بسیاری از مشاغلی که امروز در عربستان به زنان واگذار می شود به صورت سنتی به کارکنان مهاجر غیر سعودی واگذار می‌شد". وی افزود: قوانین جدید کار در عربستان سعودی نیز مواجه زنان با مشتریان را آسان کرده است.

زن عرب در مغازه آرایشی در شهر "العلا" عربستان سعودی کار می‌کند/ عکس: رویترز

براساس مطالعه و تحقیق این اقتصاددان، تعداد زنان شاغل در بخش خصوصی عربستان سعودی از 56 هزار نفر در سال 2010 به 935 هزار 508 نفر در سال 2021 رسیده و همچنان در حال افزایش است.

این تغییرات تنها در ریاض اتفاق نمی افتند.

در شهر "عنیزه" در قلب استان محافظه کار "قصیم" نیز نگرش‌ها نسبت به کار زنان در حال تغییر است و برخی از آنها احتیاط را کنار گذاشته برخلاف سنتِ همیشگی، کار می کنند.

"غاده سلمان" 33 ساله پس از فارغ‌التحصیلی در دانشگاه برای یافتن شغل در استان قصیم به مشکل خورد. نرخ بیکاری زنان در این منطقه عربستان 3 برابر نرخ بیکاری مردان است و حدود 18 درصد برآورد شده است.

او به نانوایی و شیرینی پزی روی آورد و در نهایت 3 فروشگاه را افتتاح و 45 نفر را استخدام کرد. او در نمایشگاه اخیر عربستان سعودی غرفه نان و شیرینی "روبان قرمز" را به عنوان یکی از مشاغل کاملا زنانه استان "قصیم" در این کشور تبلیغ و معرفی کرد.

 او در حال تعارف تکه‌هایی از کیک خرما به مشتریان، گفت: "بدون پدر و مادرم نمی توانستم هیچ کدام از این کارها را انجام دهم".

"مداین البلوایی" زن عربستان سعودی در فروشگاه آرایشی در شهر قدیمی "العلا" عربستان سعودی/ عکس: رویترز

او افزود: بیشتر پدران در این منطقه با کار دختران و حضور تمام وقت آنها در کنار مردن راحت نیستند. حتی اگر آنها رئیس باشند و "پوشیه" (نقاب- برقع) به صورت بزنند.

"سلمان" صاحب نان و شیرینی فروشی در شهر "عنیزه" نیز مانند بسیاری از زنان دیگر این شهر در محافل عمومی و سر کار برقع یا نقاب صورت می‌زند و عبای سیاه بلند می‌پوشد. با این حال او همچنان با پند و توصیه‌های محافظه کاران مسن‌تر مواجه می‌شود.

مردی 60 ساله که با خوشحالی یکی از کیک‌های سلمان را می‌خورد، از روند سریع تغییرات اجتماعی شکایت می‌کرد.

او که تمایلی به افشای نامش نداشت، گفت: "دولت به ما می‌گوید زنان باید کار کنند اما این برخلاف سنت های ماست. در اسلام مردان از زنان مراقبت می‌کنند".

"غاده سلمان" 33 ساله در 10 آگوست 2021 (19 مرداد 1400) غرفه شیرینی فروشی "روبان قرمز"  خود در شهر "عنیزه" استان "قصیم" عربستان سعودی را در فصل خرما برپا کرد/عکس: رویترز

آزار و اذیت زنان در محیط کار و حقوق اندک

"رانا الترکی" 45 ساله در سال 2000 به عنوان یکی از اولین کارمندان زن به استخدام شرکت نفت و گاز پدرش درآمد. او سال‌ها در یک دفتر تفکیک جنسیتی کار کرد.

"رانا" که اکنون مالک و مدیر شرکت "Rawabi" است، می‌گوید: "در آن زمان مردان حتی مودب هم نبودند. هیچ کس صبح به خیر نمی‌گفت یا کسی با من سوار آسانسور نمی‌شد. آنها حتی با من در یک اتاقِ شرکت، نمی‌ایستادند.

رانا می‌گوید: "خوشبختانه همه چیز تغییر کرده است". "در آن زمان ما حتی از درخواست حقوق می‌ترسیدیم". "اما دختران امروزی وارد می‌شوند و سخت مذاکره می‌کنند، آنها ارزش خود را می‌دانند".

با تمام این پیشرفت ها و براساس مطالعات سازمان غیر دولتی "النهضه" شکاف جنسیتی در پرداخت دستمزد در عربستان سعودی حدود 49 درصد است.

"هاله الدوسری" فعال و کارشناس حقوق زنان عربستان سعودی  که ساکن در آمریکا است، به این نکته اشاره می‌کند که بخش عمده‌ای از مشاغل جدید، دستمزد کمی برای زنان دارد.

او گفت: "نگرش‌های اجتماعی هنوز بر دسترسی زنان به بازار کار تاثیر دارد".

او افزود: "اگرچه قوانینی علیه آزار و اذیت و تبعیض علیه زنان وضع شده اما سیستماتیک نیستند و زنان همچنان مورد آزار و اذیت قرر می‌گیرند و از حقوق خود محروم می‌شوند".

"پک" به عنوان یک اقتصادان گفت: برخی از کارفرمایان هنوز از زنان در هنگام استخدام تائیدیه قیم و سرپرست مرد می‌گیرند.

وی افزود: با وجود تمام  اینمسائل، زنان کنترل بیشتری بر زندگی خود دارند.

کارفرمای یک شرکت بزرگ در عربستان گفت ترجیح می دهد زنان را استخدام کند، زیرا "آنها دو برابر بیشتر کار می‌کنند و نصف مردان حقوق را می‌گیرند".

 حدود 400 شرکت که با تیم تحققیقاتی "پک" کار کرده‌اند می‌گویند که دستمزد زنان سعودی پائین‌تر است و زنان بهره‌وری بیشتری دارند".

1 دلار= 3.750 ریال سعودی

بیشتر بخوانید:

عربستان یک فعال زن را به ۱۱ سال زندان محکوم کرد / اتهامات: انتخاب نوع لباس و بیان دیدگاه‌ها در فضای مجازی

زنان سعودی و چالش لباس

اولین بار در عربستان سعودی: تفریح آزادانه زنان و مردان در ساحل دریا

ثروت زنان سعودی تقریبا برابر با نصف ثروت زنان خاورمیانه

نت‌های تغییر در عربستان سعودی؛ استقبال از سبک زندگی ریتمیک (فیلم و عکس)

تماشاخانه

کشف یک روستای ۶ هزار ساله در منطقه ۲۰ تهران / اسکلت یک دختر ۱۶ ساله با جمجه‌ای عجیب هم پیدا شد که کف خانه دفن شده بود (فیلم)