داستان گرانی و کمبود هویج

روزنامه همشهری نوشت: «چند هفته‌ای از کمبود هویج در بازار می‌گذرد‎؛ انتشار کلیپ‌هایی از توزیع هویج با کارت ملی در فضای مجازی، کمبود این محصول در غرفه‌های تره‌بار و گرانی یکباره آن‌ به بحثی داغ در بین خانواده‌ها - به‌خصوص آنهایی که بیمار کرونایی دارند - تبدیل شده است. قیمت هویج در حالی این روزها در بازار آزاد سقف ۴۰ هزار تومان را هم رد کرده که به اعتقاد اسدالله کارگر، مدیرعامل اتحادیه میوه و تره‌بار تهران، باید ۹ هزار تومان باشد.

دلایل مختلفی برای گرانی هویج مطرح شد‎. ورود دلالان، افزایش مصرف و صادرات. اما گفت‌وگو با تولیدکنندگان و مسئولان جهاد کشاورزی فارس، لرستان، خوزستان و آذربایجان‌ شرقی به‌ عنوان مهم‌ترین قطب‌های تولید هویج نشان می‌دهد کمبود تولید در تابستان و افزایش ناگهانی مصرف عوامل اصلی رشد قیمت‌ هستند و تا چند هفته دیگر بازار آرام خواهد شد.

کاهش تولید و افزایش مصرف

سطح زیر کشت هویج در کشور ۱۲ هزار هکتار است و پیش‌بینی می‌شود امسال از این سطح ۵۵۰ هزار تن محصول تولید و به بازار عرضه شود. استان خوزستان به‌ عنوان سومین تولیدکننده سبزی و صیفی در کشور، بالاترین سطح زیر کشت هویج را با ۴۹۰۰ هکتار در اختیار دارد و سالانه ۴-۳ هزار نفر بهره‌بردار حدود ۲۴۰ هزار تن از این سطح، محصول برداشت می‌کنند. معاون بهبود تولیدات گیاهی جهاد کشاورزی خوزستان با بیان این که عمده کشت هویج در حوزه رود دز و شهرستان‌های شوش، اندیمشک، دزفول، گتوند و شوشتر انجام می‌شود، می‌گوید: اوایل مهر تا اواخر آبان فصل کاشت و اواخر بهمن تا نیمه خرداد فصل برداشت محصول هویج است و عملا هم‌اکنون خوزستان تولیدکننده هویج نیست و مصرف‌کننده است.

تورج نوروزی با اشاره به تولید برابر امسال با سال گذشته در خوزستان توضیح می‌دهد: کمبود و گرانی هویج در بازار ربطی به تولید ندارد و مسائل دیگری در این ماجرا دخیل هستند. مدتی پیش درباره لیموترش هم شاهد چنین تنشی بودیم و چون اعلام شد برای درمان یا پیشگیری از کرونا مفید است، با هجوم مصرف‌کنندگان قیمت‌ها به‌ طور سرسام‌آوری افزایش یافت.

او تأکید می‌کند هویج تره‌بار است و قابل ذخیره‌سازی در انبار یا احتکار نیست و افزایش قیمت نتیجه پایان فصل برداشت و همزمان افزایش مصرف است.

با وجود صحبت‌های نوروزی‌ اما محمد نبوتی از تولیدکنندگان هویج در دزفول معتقد است نداشتن برنامه‌ریزی و الگوی کشت مناسب با نیاز هر منطقه مهم‌ترین عامل بروز تنش در بازار این محصول است. او با بیان این که هویج هم مانند سایر محصولات باغی و زراعی یک سیستم یکپارچه و منسجم الگوی کشت ندارد، می‌گوید: طی سال‌های گذشته افزایش هزینه‌های تولید منجر شد هزینه نهایی محصول به‌ طور قابل‌ توجهی بالا برود و از آنجا که توجیه اقتصادی مناسبی برای عرضه محصول وجود نداشت بسیاری از کشاورزان امسال انگیزه و رغبت کشت نداشتند. فصل تولید هویج در خوزستان به پایان رسیده است و به همین دلیل در این استان بیشتر شاهد تنش بودیم.

نبوتی خشکسالی را هم مزید بر علت می‌داند و می‌افزاید: موضوعی که درباره تعلل دلالان مطرح می‌شود اشتباه است زیرا حداکثر تعلل فروش هویج ۲۴ ساعت است وگرنه باید دور ریخته شود و اگر چنین اتفاقی بیفتد، مقطعی است.

یکی دیگر از تولیدکنندگان هویج در دزفول هم نظر مشابهی دارد و می‌گوید: گرانی بذر، کود، سموم و اجاره زمین برای کشت هویج باعث شده کشاورزانی که سال‌های قبل ضرر کردند، توان کاشت این محصول را نداشته باشند و امسال محصول کمتری کشت شود. او گرانی مغازه و غرفه‌های تره‌بار که منجر به افزایش ۱۵-۱۰ هزار تومانی هویج از زمین تا زمان عرضه به مصرف‌کننده می‌شود و افزایش تقاضا را دو عامل مهم دیگر گرانی و کمبود این محصول توصیف می‌کند.

صادرات به دو کشور روسیه و عراق

فارس هم یکی دیگر از استان‌هایی است که بخش قابل‌ توجهی از محصول هویج مورد نیاز کشور را تولید می‎کند. پنج شهرستان اقلید، شیراز، مرودشت، بیضا و سرچهان، تولیدکنندگان اصلی این محصول در استان هستند. مدیر امور زراعت سازمان جهاد کشاورزی فارس می‌گوید: هر سال در استان ما ۱۷۰۰ هکتار زمین به کشت هویج اختصاص پیدا می‎کند و از این مزارع نیز ۱۰۲ هزار تن محصول برداشت می‌شود. دوره رشد محصول هویج ۴ ماه تا ۱۳۰ روز است. خرداد هر سال نخستین برداشت این محصول در استان ما انجام می‌شود اما پیک برداشت مهر است و از این‌ ماه به بعد هویج تولیدی ما به‌تدریج به بازار عرضه می‌شود.

مهدی صادقی با بیان این که متوسط تولید هویج در فارس از دیگر نقاط کشور بالاتر است، می‌افزاید: تا پایان مرداد فقط ۱۰ درصد از هویج کاشته‌شده در استان راهی بازار می‌شود و بیش از ۵۰ درصد از تولید در مهر آماده ارسال به بازار است.

او میزان تولید سالانه هویج در فارس را ثابت می‌داند و اظهار می‌کند: ما سطح زیر کشت و رقم تولیدی ثابتی داریم و به همین دلیل تولید هویج امسال نسبت به سال‌ قبل کاهش یا افزایش نداشته است.

مدیر امور زراعت سازمان جهاد کشاورزی فارس درباره دلایل افزایش قیمت نجومی هویج در بازار توضیح می‎دهد: اگر از کشاورز بپرسید ممکن است دلیل این موضوع را افزایش قیمت نهاده‌های زراعی عنوان کند. در حالی‌ که این موضوع تأثیر چندانی در قیمت نهایی هویج ندارد. طبق اعلام وزارت جهاد کشاورزی افزایش صادرات سبزیجات ایران به دو کشور روسیه و عراق موجب افزایش قیمت شده است.

صادقی با اشاره به تأکید پزشکان بر مصرف سبزیجات رنگی برای داشتن سیستم ایمنی قوی‎تر می‌گوید: یک خانواده یک کیلوگرم هویج را در طول یک هفته استفاده می‌کند اما همین خانواده برای خوردن روزی یک لیوان آب هویج باید مقادیر زیادی هویج تهیه کند. توصیه به مصرف بیشتر آب هویج در دوران کرونا، تقاضا و در نتیجه قیمت این محصول را به‌شدت افزایش داده؛ آن‌ هم زمانی که هنوز فصل اصلی برداشت هویج فرا نرسیده است.

وی ادامه می‌دهد: از هویج تولیدی فارس ۱۱ هزار تن در خرداد و تیر و مرداد، ۱۵ هزار تن در شهریور، ۵۴ هزار تن در مهر و ۲۲ هزار تن هم در آبان به بازار عرضه می‎شود. برآورد من این است که از نیمه دوم شهریور، به‌ویژه مهر با افزایش عرضه این محصول قیمت‌ها هم تعدیل خواهد شد.

مدیر امور زراعت سازمان جهاد کشاورزی فارس در پاسخ به این سؤال که آیا دخالت دلالان در بازار این محصول حتی پس از عرضه بیشتر می‎تواند موجب افزایش قیمت شود یا خیر، می‌گوید: این موضوعی است که به مسئولان تنظیم بازار برمی‎گردد. واسطه‎ها و دلالان محصول را از کشاورز خریداری و به بازار هدایت می‌کنند. احتمال این که افرادی بخواهند با احتکار محصول در سردخانه‌ها منتظر افزایش بیشتر قیمت هویج شوند وجود دارد اما نکته این است که سردخانه‌ها کاملا مشخص و قابل بازرسی و سرکشی هستند و با کنترل آنها می‌توان از بروز چنین وضعیتی جلوگیری کرد.

یک‌ماه بدون هویج

با وجود این که مصطفی دارایی‌نژاد، رئیس اتحادیه بارفروشان‌ میدان مرکزی میوه و تره‌بار، دلیل گرانی هویج در هفته‌های اخیر را دو عامل خرید عمده محصول هویج کشاورزان الیگودرز و ازنا از سوی دلالان به قصد احتکار و بالانگه‌داشتن قیمت و همین‌طور قاچاق هویج به کشورهای عراق و روسیه می‌داند اما به‌ نظر مسئولان جهاد کشاورزی لرستان مانند مسئولان خوزستان و دیگر استان‌ها، کرونا و خشکسالی دلیل اصلی این موضوع است. گرچه دارایی‌نژاد نیز کرونا را به‌عنوان یکی از عوامل فرعی افزایش قیمت بی‌سابقه هویج عنوان کرده است.

معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی لرستان می‌گوید: مهم‌ترین و نخستین دلیل گرانی هویج کاهش سطح زیر کشت این محصول، خشکسالی و کاهش منابع آبی است.

جواد صالحیان با بیان این که فاصله میان پایان برداشت این محصول در نقاط مختلف کشور از جمله دلایل گرانی هویج است، ادامه می‌دهد: در مناطق گرم و جنوبی از جمله خوزستان، هویج در خرداد و تیر برداشت می‌شود اما برداشت در مناطق معتدل از شهریور شروع می‌شود. همین موضوع موجب می‌شود در یک بازه زمانی حدود یک‌ماه به‌ دلیل برداشت‌نشدن هویج، محصولی به بازار عرضه نشود و در نتیجه قیمت‌ها افزایش یابد. البته چون هویچ مانند گندم کالایی استراتژیک نیست و خرید تضمینی و دولتی ندارد، جولان دلالان و واسطه‌ها هم بیشتر است. شرایط کرونا هم بی‌تأثیر نبوده است.

او با بیان این که سطح زیر کشت هویج در لرستان، امسال ۲۵۰۰ هکتار است، می‌گوید: در این مساحت به‌ صورت میانگین حدود ۳۸ تا ۴۰ هزار تن محصول هویج زودرس تولید می‎شود و پیش‌بینی ما این است که امسال به‌ طور کلی حدود ۱۰۰ هزار تن هویج در استان تولید شود. سطح زیر کشت هویج در استان در مقایسه با سال گذشته به‌ دلیل مشکل کم‌آبی کاهش داشته است. البته این کاهش سطح زیر کشت فقط شامل لرستان نیست بلکه با توجه به این که هویج جزو محصولات بهاره و تابستانه با نیاز آبی بالاست به‌ علت خشکسالی و محدودیت آب، کشت این محصول به‌ صورت کنترل شده، انجام شد.

او همچنین زمان برداشت این محصول در لرستان را از نیمه دوم شهریور اعلام می‌کند و توضیح می‌دهد: با توجه به وضعیت موجود و کمبود این محصول، کشاورزانی که هویج زودرس به‌ صورت محدود در سطح زیر کشت حدود ۱۰۰ یا ۲۰۰ هکتار کشت کرده‌اند، محصول خود را به‌ دلیل بالابودن قیمت با تناژ پایین به بازار عرضه می‌کنند ولی کشت اصلی و غالب استان نیمه دوم شهریور به بازار عرضه می‌شود.

صالحیان قیمت خرید هویج از مزارع را از کیلویی ۱۰ تا ۱۸ هزار تومان اعلام می‌کند و می‌گوید: متأسفانه در حال حاضر هر کیلوگرم هویج ۳۵ هزار تومان نیز در بازار خود لرستان به فروش می‌رسد.

شروع برداشت جدید از چند هفته دیگر

آذربایجان شرقی هم جزو استان‌های برتر در تولید هویج کشور است و هر سال بیش از ۴۰ هزار تن هویج در این استان برداشت می‌شود. رئیس سازمان جهادکشاورزی آذربایجان شرقی می‌گوید: با ورود هویج به بازار از اوایل پاییز، احتمال کاهش قیمت وجود دارد.

اکبر فتحی می‌افزاید: برداشت محصول هویج به‌صورت پراکنده در برخی شهرهای شمالی که هوای گرم‌تری دارند انجام می‌شود اما بیشتر برداشت در منطقه کوهستانی و سردسیری بستان‌آباد از پاییز انجام خواهد شد.

شیب نزولی قیمت هویج

مدیرعامل اتحادیه میوه و تره‌بار تهران با بیان این که با خنک‌شدن هوا، فصل برداشت هویج در بسیاری شهرستان‌ها آغاز می‌شود و کمبود محصول در بازار نیز پایان خواهد یافت، می‌گوید: البته نمی‌توان از تأثیر خشکسالی بر کاهش محصول و در نتیجه افزایش قیمت هم چشم‌پوشی کرد. اما این تأثیر آن‌ قدر نیست که چنین شرایط و قیمت‌هایی را رقم بزند. گزارش‌هایی شفاهی درباره صادرات هویج هم داشتیم که نشان می‌دهد صادرات نیز در پدیدآمدن این شرایط دخیل بوده است.

اسدالله کارگر با تأکید بر این که در ۳-۲ هفته آینده قیمت هویج کاهش خواهد یافت، می‌افزاید: بر اساس گزارش کارشناسان، روز گذشته (دوشنبه یکم شهریور) قیمت این محصول در میادین میوه‌ و تره‌بار نسبت به روزهای قبل کمی پایین آمد و این نشان از روند کاهشی قیمت هویج دارد.

هویج به اعتقاد کشاورزان کالایی اساسی نیست اما کشاورزان چند سال است به‌ دلیل افزایش هزینه‌های تولید برای کشت این محصول متحمل ضرر می‌شوند. ورود دلالان به بازار هویج هم کار را برای تنظیم قیمت، کاهش ضرر و زیان کشاورزان و همچنین مصرف‌کنندگان سخت کرده است و کارشناسان معتقدند برنامه‌ریزی برای تولید محصول و عرضه آن می‌تواند جلوی بروز چنین بحران‌هایی را بگیرد.‌»