بازی برجامی بایدن با کارت‌ های ترامپ

در ماه های اخیر شاهد اظهار نظر های ناهمسو و حتی متناقض از سوی مقامات کاخ سفید در ارتباط با مذاکرات و مساله تحریم ها بوده ایم. «رابرت مالی» نماینده ویژه آمریکا در امور ایران چهارم مرداد ماه با بیان اینکه واشنگتن آماده لغو تحریم‌ های ایران است، سیاست فشار حداکثری دولت سابق واشنگتن بر ایران را شکست خورده دانست و گفت که «در نتیجه این رویکرد اشتباه دولت ترامپ، ایران برنامه هسته‌ای خود را شتاب داده است». او همچنین میزان نفوذ منطقه ای ایران را از جمله تبعات فشار حداکثری دولت ترامپ دانست.

در حالی کاخ سفید در سیاست اعلانی خود، عملکرد دولت ترامپ را در مواجهه با ایران به چالش کشیده و رد می کند که خود همان مسیر را در پیش گرفته است. خبرگزاری رویترز جمعه اول مرداد ماه از قول یک مقام آمریکایی، گزارش کرد «واشنگتن با این احتمال که ایران به میز مذاکرات برنگردد یا دولت جدید به رهبری ابراهیم رییسی مواضع سختگیرانه‌ تری نسبت به دولت حسن روحانی در مذاکرات بگیرد، در حال بررسی اقداماتی برای ممانعت از فروش نفت ایران به چین است.» آمریکا در حالی تهران را به تحریم بیشتر صادرات نفت ایران به چین تهدید می کند که بر پایه گزارش «بلومبرگ»، گمرک چین در آمارهای جدید خود اعلام کرده طی شش ماه ابتدایی سال ۲۰۲۱ هیچ نفتی از ایران وارد این کشور نشده است.

این در حالی است که آمارهای شرکت‌های ردیابی نفتکش‌ ها از دو برابر شدن خرید نفت چین از ایران طی این دوره نسبت به سال گذشته خبر می‌دهند از جمله «تانکر ترکرز» به عنوان شرکت ردیابی نفتکش‌ ها ادعا کرده که «در نیمه اول سال ۲۰۲۱ ایران روزانه به طور متوسط یک میلیون بشکه نفت راهی چین کرده است». لازم به ذکر است که این رقم حتی ۳۰ درصد بیشتر از خرید نفت چین از ایران در دوران قبل از تحریم‌ها است. بازی آمریکا با مهره صادرات نفت ایران موضوع جدیدی نیست اما در دولت ترامپ توجهی ویژه به آن شد. در جریان دور دوم تحریم‌های آمریکا که ۱۴ آبان‌ماه ۱۳۹۷ اعمال شد، بخش صنعت نفت و انرژی ایران مورد هدف قرار گرفت.

البته آمریکا چند بازه زمانی مختلف را به منظور معافیت برای خریداران عمده نفت ایران در نظر گرفت و به تمدید آن اقدام کرد. خریداران عمده نفت ایران عبارت بودند از چین، ژاپن، کره جنوبی، هند، ترکیه، ایتالیا و یونان. آمریکا بعد از چند مرحله تمدید معافیت ها با هدف پیدا شدن بازار جدید برای خریداران نفت ایران، در نهایت تمامی معافیت‌ها را برداشت تا در راستای فشار حداکثری، صادرات نفت ایران را به صفر برساند؛ هدفی که تا به امروز هم محقق نشده است

اگرچه باوجود تحریم های شدید دولت ترامپ، صادرات نفت ایران هیچ گاه متوقف نشد اما حجم بالایی از فروش آن به دلیل محدودیت‌های نفتی و بانکی کاهش یافت. ایران با رسیدن به برجام توانسته بود تولید نفت را به بیش از ۴.۵ میلیون بشکه در روز و صادرات را به بیش از ۲.۵ میلیون بشکه برساند که با بازگشت تحریم‌ها به مرور این میزان کاهش چشمگیر یافت.

همچنین در ارتباط با میزان خسارات ایران بر اثر تحریم نفتی، آذرماه پارسال وزارت امور خارجه آمریکا در گزارشی مدعی شد که ایالات متحده با پیشبرد کارزار فشار حداکثری علیه ایران به میزان ۷۰ میلیارد دلار به درآمد نفتی ایران خسارت زده است. 

به رغم جابه جایی قدرت در آمریکا و ورود بایدن به عنوان نماینده طیف دموکرات به کاخ سفید اما گویی این حزب سیاسی نیز دلبستگی خاصی به تداوم تحریم ها دارد؛ واقعیتی که به تازگی «کاظم غریب آبادی» سفیر و نماینده دائم ایران نزد سازمان‌های بین‌المللی در وین نیز بر آن صحه گذاشته است.

نماینده دائم ایران نزد سازمان‌های بین‌المللی در وین چند روز پیش از جزییات مذاکرات اخیر ایران با آمریکا و اروپا پرده برداشت و از «عزم جدی دولت جدید آمریکا در استفاده از کارت‌های ایجاد شده در دولت قبلی و همچنین پیگیری سیاست فشار حداکثری علیه ایران» سخن به میان آورد.

این واقعیت بارها به انحای گوناگون و ادبیات مختلف از زبان مقامات آمریکایی جاری شده است. مالی در حالی به تازگی از آمادگی آمریکا برای رفع تحریم ها خبر داده که مصاحبه چند سال پیش او از حافظه مردم جهان پاک نشده است. وی در مصاحبه ای که در زمان ترامپ انجام داد، تاکید کرد تجربه چهار دهه ای جمهوری اسلامی این موضوع را آشکار ساخته که تهران را نمی توان صرفا با تحریم و ابزار فشار به تسلیم وادار کرد بلکه همواره در کنار تحریم باید راه های دیپلماسی را بازگذاشت.

از نگاه ناظران، اصرار بیش از حد دولت بایدن بر استفاده از تحریم های دوره ترامپ، ممکن است به بدبینی افزون تر تهران به آمریکا و در نهایت بسته شدن در های دیپلماسی منجر شود. همان گونه که در جریان آخرین دیدار رییس‌جمهوری و هیات دولت دوازدهم با رهبر معظم انقلاب، رهبری بر ضرورت بی اعتمادی به اروپا و آمریکا تاکید و اظهار کردند: هر جا که کارها را منوط به غرب و مذاکره با آن و آمریکا کردید ناموفق بودید و هر جا که بدون اعتماد به غرب، حرکت و از آنها قطع امید کردید موفق بودید و پیش رفتید.