برای ۸۰ سال آینده سه سناریو برای جمعیت ایران مطرح است که خوش‌بینانه ترین حالت، جمعیت کشور به ۱۵۰ میلیون نفر، بدبینانه ترین حالت، جمعیت ایران به ۵۵ میلیون نفر و با روند کنونی، جمعیت ایران در ۸۰ سال آینده حدود ۹۴ میلیون نفر است

معاون بهداشت وزارت بهداشت گفت: وزارت بهداشت در چند سال گذشته در وضعیتی قرار گرفته بود که در موضوع جمعیت و رشد آن، نقش متهم را به آن داده بودند.

به گزارش مهر، علیرضا رئیسی، در اجلاس کشوری رؤسای دانشگاه‌ها و دانشکده‌های علوم پزشکی سراسر کشور که با موضوع پویایی، بالندگی و جوانی جمعیت در وزارت بهداشت برگزار شد، اظهار داشت: در هرم سنی جمعیت در حوزه جمعیت شناسی و اقتصاد یک نکته مهم وجود دارد. افراد حاضر در پایین هرم سنی جمعیت، باید هزینه‌ها و مخارج بالای هرم یعنی سالمندان را تأمین کنند.

وی افزود: هر چه هرم سنی قاعده بزرگ‌تری داشته باشد، آن کشور موفق تر است اما هر قدر بالای هرم، تعداد افراد بیشتر باشد نشان دهنده سالمندی جمعیت و از دست رفتن فرصت پنجره جمعیتی است. برای جمعیت ایران در سال‌های آینده، قابل پیش بینی است. اگر رشد جمعیت بالایی داشته باشیم، ۳۰ سال دیگر به جمعیت حدود ۱۱۰ میلیون نفر می رسیم، اگر با رشد بسیار کم حرکت کنیم، جمعیت ایران در ۳۰ سال آینده به حدود ۸۷ میلیون نفر و اگر با رشد متوسط حرکت کنیم، در سال ۱۴۳۰ به جمعیتی حدود ۹۹ میلیون می رسیم.

معاون وزیر بهداشت خاطرنشان کرد: اگر جمعیت کنونی کشور را ۸۳ میلیون نفر و تعداد تولد نوزادان را یک میلیون نفر و حداکثر مرگ و میر را سالانه ۵۰۰ هزار نفر در نظر بگیریم یعنی بالانس مثبت جمعیت، سالانه ۵۰۰ هزار نفر خواهد بود و اگر این را برای ۳۰ سال آینده با همین روند کنونی محاسبه کنیم، معادل جمعیتی ۹۹ میلیون نفر می‌شود البته این یک برآورد است و برای ۸۰ سال آینده سه سناریو برای جمعیت ایران مطرح است که خوش بینانه ترین حالت، جمعیت کشور به ۱۵۰ میلیون نفر، بدبینانه ترین حالت، جمعیت ایران به ۵۵ میلیون نفر و با روند کنونی، جمعیت ایران در ۸۰ سال آینده حدود ۹۴ میلیون نفر است.

رئیسی افزود: رشد متوسط سالانه جمعیت از ۲.۴۶ در یک دوره سی ساله به ۰.۷ درصد در سال گذشته رسیده است. نرخ باروری در ایران در سال‌های ۶۰ تا ۶۲ حدود ۶.۸ درصد بوده است اما امروز به ۱.۷ درصد رسیده است. نرخ جایگزینی جمعیت ۲.۱ فرزند است البته در کشورهای مختلف، نرخ جایگزینی جمعیت متفاوت است. مثلاً در کشورهای پیشرفته این میزان، ۲.۰۶ تا ۲.۰۷ و در برخی کشورها ممکن است ۲.۱۵ تا ۲.۲ فرزند باشد.

وی گفت: نرخ جایگزینی به این معنی است که یک پدر و مادر، باید حداقل دو فرزند داشته باشند که جایگزین آنها در جمعیت باشد و موجب حفظ جمعیت شود. نرخ جایگزینی در ایران در حال حاضر ۱.۷ فرزند است. اگر این نرخ به ۱.۵ برسد به سختی قابل جبران خواهد بود و به چاله افتاده ایم و اگر به ۱.۳ برسد به چاه افتاده ایم و امکان برون رفت از آن وجود ندارد.

معاون بهداشت وزارت بهداشت تصریح کرد: میزان باروری کلی در ایران در حال حاضر ۱.۷ است اما در برخی استان‌ها این شاخص بالاتر و در برخی دیگر، این شاخص پایین‌تر است. به عنوان نمونه نرخ جایگزینی جمعیت در استان‌های گیلان، سمنان، البرز، مازندران، تهران، مرکزی و اصفهان، کمتر از ۱.۵ فرزند و در مناطقی مانند سیستان و بلوچستان، خراسان جنوبی، خوزستان، هرمزگان و خراسان رضوی که اهل تسنن هم حضور دارند، نرخ جایگزینی جمعیت ۲.۱ فرزند به بالا است.

سخنگوی ستاد ملی مقابله با کرونا یادآور شد: جمعیت ایران در طول ۴۵ سال گذشته، ۱۰ سال پیرتر شده و میانگین عمر در ایران از ۲۲ به ۳۲ سال رسیده است که یک زنگ خطر بسیار بزرگ است و می‌تواند کشور را تهدید کند و زمانی که کشور ما در اوج سالمندی جمعیت قرار دارد، کشورهای همسایه خیلی جوان هستند و با این شرایط برای نیروی کار در آینده باید از آنها کمک بگیریم.

رئیسی گفت: بین سالهای ۵۵ تا ۶۵ سالانه به طور متوسط دو میلیون و ۴۵۰ هزار نوزاد در ایران متولد می‌شد و بعد از آن، شروع به افت می‌کند اما همین نوزادان به دنیا آمده در بین سالهای ۵۵ تا ۶۵ در بین سالهای ۷۵ تا ۸۵ فرزندآوری داشته اند. بعد از سال ۶۵ و حتی قبل از آغاز تنظیم خانواده در کشور، جمعیت رو به کاهش بوده است.

وی ادامه داد: در فاصله بین سالهای ۵۵ تا ۶۵ در کشور حدود ۱۰ میلیون و ۴۰۰ هزار زن در سن باروری در کشور داشته ایم اما الان بیش از ۲۰ میلیون زن در سنین باروری هستند که میزان متولدین سالانه نسبت به آن دوره زمانی، نصف شده است.

معاون وزیر بهداشت از افزایش سن ازدواج به عنوان یکی از چالش‌های رشد جمعیت یاد کرد و گفت: سن ازدواج در بین زنان به ۲۴.۱ سال و در مردان به ۲۸ سال رسیده است و افزایش سن ازدواج، می‌تواند بسیار مهم باشد. علاوه بر این، فاصله اولین فرزند تا ازدواج نیز افزایش یافته و به ۵.۵ سال رسیده است. به عنوان نمونه یک زن که ۲۴ سالگی ازدواج کرده در ۲۹ سالگی اولین فرزندش را به دنیا می‌آورد و فرصت را از دست می‌دهد و فرزند بعدی را در ۳۳ تا ۳۵ سالگی خود به دنیا می‌آورد.

وی خاطرنشان کرد: از چالش‌های دیگر رشد جمعیت می‌توان به تک فرزندی، سقط جنین، وجود بیش از دو میلیون زوج نابارور و نیز وجود ۱۰ میلیون و ۸۰۰ هزار جوان در سن ازدواج اشاره کرد. اگر ۱۰ میلیون و ۸۰۰ هزار جوان که بیش از ۵ میلیون زوج هستند، ازدواج می‌کردند، شاخص‌های باروری کلی و نرخ جایگزین را به خوبی تغییر می‌دادند.

رئیسی گفت: تا یک دهه پیش، ۵ درصد از زوجین در سنین بالاتر از ۳۵ سال، باردار می‌شدند که الان به ۱۷ درصد رسیده است. در حال حاضر سن ازدواج در افراد تحصیل کرده بسیار افزایش یافته است و سن فرزندآوری آنها هم بالاتر رفته است اما از سوی دیگر افراد با تحصیلات پایین‌تر، نسبت به کل جمعیت، در سنین پایین‌تر و به تعداد بیشتری نسبت به افراد تحصیل کرده، ازدواج می‌کنند.

سخنگوی ستاد ملی مقابله با کرونا یادآور شد: روند ازدواج در کشور افت کرده و در حال حاضر ۱۰ میلیون و ۸۰۰ هزار جوان در سن ازدواج داریم اما برعکس، روند طلاق در کشور، افزایشی است. روند ازدواج و طلاق در کشور عوامل اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی دارد و اینکه عده‌ای بگویند به دلیل فلان غربالگری از سوی وزارت بهداشت، جمعیت در حال کاهش است، درست نیست.

وی اظهار داشت: ۷۷ درصد از متولدین قبل از سال ۵۰ در کشور، حداقل ۳ فرزند داشته اند اما ۸۰ درصد از متولدین بعد از سال ۵۰، حداکثر دو فرزند داشته اند. بر اساس یک پیمایش ملی، ۶۰ درصد از زنان به داشتن دو فرزند، ۱۹ درصد به داشتن یک فرزند ۱۱ درصد هم به داشتن سه فرزند ابراز تمایل کرده اند.

رئیسی تاکید کرد: زمانی که مردان همسرشان فوت می‌کند یا طلاق می‌گیرد، ازدواج می‌کنند اما نسبت ازدواج زنان بعد از فوت همسر یا طلاق، کاهش یافته است و این یعنی بعد از مدتی، زنان سالمندِ تنها در کشور بسیار زیاد داریم که یک معضل اجتماعی است.

وی اظهار داشت: در جامعه، گروه سنی ۱۵ تا ۶۴ سال، مولد هستند و زمانی که در جامعه درصد این گروه سنی، خیلی بالا است، موتور توسعه کشور به حرکت در می‌آید و می‌توانید کشورتان را بسیار رو به جلو ببرید همانند کاری که ژاپن انجام داد البته ژاپن الان یکی از کشورهای سالمند است اما بهترین استفاده را از گروه سنی ۱۵ تا ۶۴ ساله‌های خود را در دهه‌های گذشته کرد.

معاون بهداشت وزارت بهداشت یادآور شد: افراد گروه سنی ۱۵ تا ۶۴ ساله در جوامع مختلف نیاز به مسکن، خودرو، شغل و همسر دارند و از طرف دیگر، نیروی مولد جامعه هستند. اگر جمعیت بالای ۶۵ سال یک کشور کمتر از ۱۰ درصد و جمعیت پایین‌تر از ۱۵ سال آن کشور کمتر از ۳۰ درصد و جمعیت ۱۵ تا ۶۴ سال، بالای ۵۰ درصد باشد، به معنی پنجره جمعیتی و بهترین فرصت برای یک کشور است.

رئیسی افزود: زمانی که افراد گروه سنی کمتر از ۱۵ سال در یک کشور کم می‌شوند و جمعیت بالای ۶۵ سال آن، افزایش می‌یابد، پنجره جمعیتی به سمت بسته شدن می‌رود. ایران از امروز تا ۲۵ و ۳۰ سال آینده فرصت دارد که از پنجره جمعیتی برای رونق تولید و توسعه کشور استفاده کند و ۲۵ تا ۳۰ سال آینده، پنجره جمعیتی کشور بسته می‌شود. اگر در این مدت، جمعیت بیکار در کشور زیاد باشد، آسیب‌های زیادی وارد می‌شود.

وی گفت: جمعیت بیشتر از ۶۵ سال در کشور از ۶ درصد در سال ۹۵ به حدود ۱۰ درصد در سال جاری رسیده است و این بسیار خطرناک است و از طرف دیگر جمعیت در سن ۱۵ تا ۶۴ سال، کاهش پیدا می‌کند و پنجره جمعیتی بسته می‌شود.