عصر ایران؛ مرضیه حسینی- 19 اردیبهشت بود که دشت برچی در عزای دخترکان افغان به سوگ نشست. دخترانی که در مدرسه سید الشهدای دشت برچی، به امید وطنی عاری از جهل و تعصب و بنیادگرایی، درس می خوانند تا فردای افغانستان، روزگار بهتری باشد. چشمان دخترکان افغان اما این فردا را ندید. در حمله تروریستی و خشونت طلبانه به مدرسه دخترانه، نزدیک به 85 نفر کشته و بیش از 100 نفر زخمی شدند. گمانه زنی ها در خصوص مسئول این جنایت، ادامه دارد. جواد هاشمی، کارشناس مسائل افغانستان، در گفتگوی با عصر ایران، ابعاد مختلف این حمله تروریستی را بررسی می کند.

انفجار اخیر در مدرسه دخترانه به عقیده شما از طرف داعش بوده یا طالبان؟

داعش در حال حاضر تنها یک اسم است و ماهیت تشکیلاتی اش را از دست داده، عنوانی است که می تواند مورد استفاده گروه های تروریستی قرار گیرد. در خصوص حادثه اخیر بر اساس قرائن و نقش طالبان در وقوع حوادثی از این دست، از جمله حمله به دانشگاه کابل در آبان 99 در دانشگاه، حمله به آموزشگاه کوثر و کشته شدن 24 دانش آموز در 4 آبان، 24 مرداد 97 حمله به آموزشگاه موعود و کشته شدن 50 دانش آموز، همچنین بر اساس اظهارات مردم و حکومت، به نظر می آید این انفجار هم کار آنهاست.

با توجه به اینکه طالبان در آرزوی قبض قدرت در افغانستان هستند، به نظر شما با انجام حملاتی از این دست، مناسبات خود با بخشی از مردم را خصمانه نمی کنند؟

در خصوص حادثه اخیر دشت برچی باید به چند سناریو توجه کرد. مسئله اول، خروج آمریکا از افغانستان و القای این گزاره است که اگر آمریکا حضور نداشته باشد، همین امنیت نیم بند هم از بین خواهد رفت. موضوع دیگر، علاقه طالبان به اثبات این نکته است که دست بالا در منازعات قدرت با آنهاست و اگر حکومت و مردم نخواهند با رویه و ایده های آنها کنار بیایند، طالبان این قدرت را دارند که زندگی مردم و خاصه شیعیان افغانستان را دچار مشکل کنند. نکته دیگر در همین رابطه این است که طالبان با حمله به مدرسه دخترانه به حامیانشان نشان دادند که قابل اعتماد نیستند.

«ذبیح الله مجاهد» سخنگوی طالبان اخیرا در مصاحبه ای در پاسخ به مجری که پرسید شما چرا دست به قتل و کشتار آدمها می زنید، گفته بود: «نمی شود ما در کوه و کمر باشیم و عده ای دیگر در ارگ ریاست جمهوری نشسته باشند» این صحبت نشان می دهد که آنچه در عمل برای طالبان مهم است، قدرت است و نه حتی ایدئولوژی؛ دفتر سیاسی طالبان در قطر واقع شده، قطری که امنیتش توسط آمریکا تامین می شود، بخشی از طالبان در پاکستان زندگی می کنند، پاکستان کشوری است که از حیث آزادی های اجتماعی و هر آنچه مربوط به زیست روزمره زنان است، حداقل از منظر حکومت، کشور آزادی است. بنابراین آنچه اهمیت دارد قدرت است، اگر چه پشت ایدئولوژی پنهان شده اند.

با توجه به اینکه در حملات طلبان، مناطق شیعه نشین و قوم هزاره، هدف قرار می گیرند، آیا این حملات با هدف برافروختن جنگ شیعه و سنی در راستای قبض قدرت نیست؟

راحت ترین کار برای کسانی که در پی ناامن کردن افغانستان ، دامن زدن به مسائل و اختلافات قومی و مذهبی است. اما توجه داشته باشید که می شود مسئله را در همین رابطه عمیق تر دید، طالبان به دنبال نشان دادن بی کفایتی و ضعف حکومت اند، به ویژه اینکه اشرف غنی تنها با دو میلیون رای از بین 15 میلیون رای، رئیس جمهور شده.

بهترین گزینه برای اثبات این ادعا، جنایت و آدمکشی با هدف ایجاد رعب و ناامنی است، این در حالی است که حکومت در دست کسی است که متعلق به قوم پشتون است، همان قومی که اتفاقا طالبان هم بدان تعلق دارند؛ بدیهی است طالبان برای تحقق هدف خود، اقدام به پشتون کشی نمی کنند، بنابراین بهترین کار انتخاب گزینه ای مذهبی و کشتار شیعیان افغانستان است.

طالبان همچنین علاقمند اند که نشان دهنداگر وضعیت حکومت به همین شکل تداوم یابد، اقلیت های قومی و مذهبی امنیت نخواهند داشت.

راه حل جلوگیری از تکرار حملات و اقدامات بنیادگرایانه طالبان چیست؟

به عقیده من گروهی مانند طالبان که به شکل مزدور زندگی و فعالیت می کنند، توان و پتانسیل تاثیرگذاری درازمدت در تحولات و آینده افغانستان را ندارند.

برای فهم اینکه چرا طالبان تا این اندازه قدرتمند شده اند، باید به مسئله اقتصاد توجه کرد؛ به این معنا که طالبان منابع اقتصادی‌شان را از طریق کشت خشخاش تامین می کند، بیش از 300 هزار هکتار زیر کشت خشخاش است و این حجم و وسعت کشت خشخاش نمی تواند بدست چند کشاورز یا مردن عادی انجام گیرد، یک عزم و انسجام گروهی پشت این کسب و کار و اقتصاد بسیار پول ساز است که منافعش نصیب حامیان داعش می شود.

بنابراین، نیروی مزدور گاهی می‌شود داعش، گاهی دست نشانده پاکستان، و وقتی متحد آمریکاست و زمانی دیگر در تقابل با آمریکا قرار می‌گیرد. بنابراین، مزدورها نمی توانند تاثیر گذاری درازمدت در تحولات یک کشور داشته باشند. در مورد ایران، مسئله ای که وجود دارد و مورد تایید و تاکید فعالین مدنی افغانستان نیز هست، این است که طالبان در ایران مورد پذیرش قرار گرفتند و آقای ظریف در مصاحبه با کانال طلوع به وضوح اعلام کرد که ما به دلیل حفظ امنیت مرزهایمان با طالبان در ارتباط هستیم،

خوب بعد از اعلام این مواضع، شاید فعالین مدنی در افغانستان که امیدوار بودند ایران از خشونت ورزی طالبان حمایت نکند، ناامید شدند. راه حل از نظر من این است که خود مردم بتوانند امنیت را به صورت بخشی تامین کنند، یعنی به صورت پنهان فدرالی عمل کنند چون افغانستان که فدرالی نیست اما اگر این امکان باشد که هر استان و ایالت بتواند امنیت خود را تامین کند، شاید در کوتاه مدت جوابگو باشد.

در دراز مدت اما ثبات و آرامش مستلزم توافق تمام گروه های داخلی و کشورهای منطقه است. یعنی از آمریکا گرفته تا چین و هند و پاکستان و ایران، در افغانستان دارای منافع اند، بنابراین تمام این کشورها می بایست بر سر ثبات و امنیت دائمی افغانستان توافی کنند، در غیر این صورت، هراندازه که حکومت مرکزی قوی باشد نمی توانند امنیت دائمی افغانستان را تامین کند.

آیا خروج آمریکا از افغانستان را می توان عاملی برای تشدید خشونت ها در افغانستان دانست؟

زمانی که آمریکا در افغانستان حضور داشت نیز شاهد وقوع اتفاقاتی از این دست بودیم به عنوان مثال در سال 1997 آمریکا بود که به آموزشگاه موعود حمله شد؛ اما این تمایل وجود دارد که اینطور به نظر بیاید، اگر آمریکا نباشد امنیتی نیز نخواهد بود؛ بنابراین دور از ذهن نیست که آمریکا بخشی از طالبان را برای ایجاد این ناامنی و سپس القای گزاره ناجی و موثر بودن آمریکا در افغانستان مدیریت کند.

فراموش نکنیم، زمانی که آمریکا از عراق خارج شد نیز وضعیت به همین شکل بود و میزان خشونت های داخلی و تروریستی اوج گرفت اما پس از خروج کامل آمریکا از عراق، امنیت نسبی حاکم شد. تامین امنیت افغانستان به حضور امریکا ارتباطی ندارد این مساله در گروه توافق تمام کشورهای ذی نفع در خصوص افغانستان است.