سازمان ملل هشدار داده که دنیای روزنامه‌نگاری با "ضررهای شدیدی" روبه‌رو است و همین هشدار اهمیت "اطلاعات به عنوان یک کالای عمومی" را در روز جهانی مطبوعات برجسته می‌کند.

به گزارش عصرایران به نقل از یورونیوز، این سازمان می‌گوید که بحران کنونی ویروس کرونا باعث بسته شدن بسیاری از موسسات رسانه‌ای و کاهش کار در این صنعت شده و "بازداشت‌های سیاسی" خبرنگاران افزایش یافته است.

نتیجه این امر شکل گیری تدریجی "بیابان‌های خبری" در کشورهایی است که خبرنگاران آنها امکان دست‌یابی به اطلاعات دقیق را از میان مردم ندارند.

"ئی کاترینا باخالوفا" سمت راست و "داریا چالتسوا" پس از فیلم‌برداری از تظاهرات علیه "الکساندر لوکاشنکو" در بلاروس محاکمه می‌شوند/ عکس: اسوشیتیدپرس

در ماه گذشته سازمان غیر انتفاعی گزارشگران بدون مرز (RSF) در گزارشی شاخص جهانی آزادی مطبوعات را منتشر کرد. این گزارش نشان می‌دهد که چگونه مقامات با بهانه همه‌گیری کرونا مطبوعات را سرکوب کرده‌اند. در این میان به بررسی برخی از کشورهای اروپایی می‌پردازیم که رتبه خوبی در آزادی بیان و فعالیت خبرنگاران ندارند.

بلاروس

بلاروس به عنوان کشوری که برچسب "آخرین دیکتاتوری اروپا" را گرفته بدترین کشور برای آزادی مطبوعات در اروپا محسوب می‌شود.

پس از انتخابات بحث برانگیز ریاست جمهوری 2020 در مرداد گذشته و انتخاب دو و چند باره "الکساندر لوکاشنکو"، کشور به فضایی نامهربان برای خبرنگاران تبدیل شد.

بسیاری از روزنامه‌نگاران به دلیل انتشار اخبار و مستندسازی جنبش اعتراضی گسترده علیه حکومت 26 ساله لوکاشنکو (پس از استقلال از اتحاد جماهیر شوروی) بازداشت شدند.

اطلاعات نشان می‌دهد بلاروس خطرناک‌ترین کشور اروپا برای خبرنگاران در سال 2020 بوده است.

شاخص آزادی مطبوعات در اروپا

توضیح نمودار: هرچه خط آبی کوتاهتر باشد وضعیت آزادی رسانه بهتر است

زمان اعتراضات به نتایج انتخابات ریاست جمهوری در بلاروس دسترسی به اینترنت قطع شد. از آن زمان تا کنون دسترسی به اینترنت هنگام برگزاری تظاهرات اعتراضی قطع می‌شود. قطع کامل اینترنت و نت تلفن همراه از روز انتخابات آغاز شد و ارتباط اینترنتی این کشور بین روزهای 8 تا 12 ا‌گوست 2020 با شبکه جهانی قطع شد.

انجمن روزنامه‌نگاران بلاروس از بازداشت 336 خبرنگار و 60 حادثه خشن علیه روزنامه‌نگاران در ماه‌های پس از انتخابات ریاست جمهوری بلاروس خبر داده است.

ترکیه

ترکیه در سال گذشته به عنوان رکوردار بزرگترین زندان روزنامه‌نگاران در جهان شناخته شد. به گزارش سازمان "گزارشگران بدون مرز"دولت "رجب طیب اردوغان" همچنان به سرکوب منتقدان و روزنامه‌نگاران ادامه می دهد.

این سازمان اعلام کرده که دولت اردوغان با استفاده از بهانه کودتای نافرجام سال 2016 دستورات بیشتری را برای سرکوب رسانه های مخالف صادر کرده است.

در سال 2021 چین در زندانی کردن روزنامه نگاران از ترکیه پیشی گرفت اما این کشور همچنان دومین کشور ناخوشایند خبرنگاران در اروپا با شاخص گزارشگران بدون مرز است.

سازمان گزارشگران بدون مرز می‌گوید: خطر حبس و کنترل قانونی و توقیف گذرنامه خبرنگاران همیشه وجود دارد.

این نهاد توضیح می‌دهد که حدود 90 درصد از رسانه‌های ملی ترکیه از طریق ناظران دولتی کنترل می‌شوند و اقدامات تبعیض‌آمیز گسترده ای در صدور کارت‌های مطبوعاتی و تبلیغات محلی صورت می‌گیرد.

دادگاه حقوق بشر اروپا می‌گوید ترکیه حقوق "احمد آلتان" روزنامه‌نگار این کشور را نقض کرده است.

این مجمع اروپایی اخیرا از ترکیه خواست تا به "احمد آلتان" غرامت پرداخت کند. ترکیه این روزنامه‌نگار را پس از کودتای سال 2016 به اتهامات غیرمعمول تروریستی حدود 4.5 سال زندانی کرد. وی اخیرا آزاد شده است.

پرونده‌ای که ترکیه علیه این پیرمرد 71 ساله تشکیل داد موجب محکومیت بین‌المللی شد.

دادگاه حقوق بشر اروپا ماه گذشته "چندین مورد نقض حق آزادی و امنیت و همچنین آزادی بیان" را در پرونده های ترکیه کشف کرده است.

شاخص آزادی مطبوعات در اروپا (ادامه)

توضیح نمودار: هرچه خط آبی کوتاهتر باشد وضعیت آزادی رسانه بهتر است

روسیه

روسیه سرکوب آزادی مطبوعات را در طول همه‌گیری ویروس کرونا و مبارزه"الکسی ناوالنی" منتقد برجسته ولادیمیر پوتین علیه کرملین تشدید کرد.

اتحادیه اروپا و آمریکا سرکوب معترضین و روزنامه‌نگاران مخالف را در پی دستگیری و زندانی شدن ناوالنی محکوم کردند.

رئیس امور خارجه اتحادیه اروپا در ماه ژانویه (دی ماه گذشته) از بازداشت‌ها و استفاده از زور علیه روزنامه‌نگاران در میان اعتراضات ابراز تاسف کرد.

"انتونی بیلیکن" وزیر امور خارجه آمریکا گفت که که آمریکا "استفاده مداوم از تاکتیک‌های خشن علیه معترضان صلح طلب و روزنامه‌نگاران از سوی مقامات روسی را در دومین هفته متوالی" محکوم می‌کند.

همزمان با دستگیری "الکسی ناوالنی" بزرگترین معترض کرملین و پوتین روزنامه‌نگاران مخالف حزب حاکم در این کشور بازداشت شدند.

در همین حال رسانه‌های مستقل روسیه برای انتشار گزارش‌های مربوط به همه‌گیری کرونا "ماه‌ها جنگیدند" و سرانجام دولت در دسامبر 2020 تائید کرد که تعداد کل جان باختگان کرونایی در روسیه سه برابر آمار رسمی بوده است.

سازمان گزارشگرن بدون مرز می‌گوید اقدامات محدود کننده همه‌گیری کرونا زمینه‌ بیشتری را برای جلوگیری از کار روزنامه‌نگاران به مقامات داده است.

بلغارستان

تا زمان اعلام شاخص 2021، بلغارستان برای سه سال متوالی در پائین ترین رتبه شاخص آزادی مطبوعات اروپا قرار داشت.

سازمان گزارشگران بدون مرز در سال 2020 این کشور را "رسوای بزرگ اروپا" نامید و تاکید کرد "روزنامه‌نگاران صریح" نه تنها تحت فشار و آزار و اذیت دولت بلکه مورد تهدید و خشونت نیز قرار می‌گیرند".

مدیر رادیوی ملی بلغارستان در نوامبر گذشته استعفا داد و به یورونیوز گفت از "وعده هایی که انجام نمی‌شود" راضی نیست.

شاخص آزادی مطبوعات در اروپا (بخش پایانی)

توضیح نمودار: هرچه خط آبی کوتاهتر باشد وضعیت آزادی رسانه بهتر است

مونته‌نگرو

گزارش سازمان گزارشگران بدون مرز می‌گوید: با وجود اینکه دولت جدید مونته‌نگرو در سال 2020 از اولویت بهبود آزادی مطبوعات در این کشور خبرداده است اما در قانون اساسی هیچ تغییر قابل توجهی رخ نداده است.

شرایط رسانه ها امیدهای این کشور را برای پیوستن به اتحادیه اروپا محقق نکرده است.

اتحادیه اروپا در سال 2020 در گزارشی اعلام کرد که مونته‌نگرو برای پیوستن به این اتحادیه در بیشتر شاخص ها پیشرفت کرده اما در زمینه آزادی بیان به دلیل بازداشت و پیگیری‌های قانونی علیه روزنامه نگاران و پست‌های نوشته شده در شبکه‌های اجتماعی مورد انتقاد همچنان قرار دارد.

اوکراین

سازمان گزارشگران بدون مرز می‌گوید از برنامه اصلاحات بخش رسانه‌های پس از انقلاب سال 2014 اوکراین که موجب برکناری "ویکتور یانوکوویچ" رئیس‌جمهور طرفدار روسیه شده، استقبال کرد.

با این حال این گزارش می گوید "جنگ اطلاعاتی" با روسیه اثرات منفی در آزادی مطبوعات اوکراین داشته که شامل ممنوعیت فعالیت رسانه‌های روسی و اجتماعی، آزارهای اینترنتی و تشکیل پرونده‌ها دردادگاه شده است.

براساس گزارش موسسه "مس اینفورمیشن" در طول همه‌گیری کرونا حملات فیزیکی به خبرنگاران اوکراین افزایش یافته و 170 مورد حمله به ثبت رسیده است.

اوکراین با یک پله سقوط در رتبه بندی شاخص آزادی مطبوعات در سال 2021 به رتبه 97 رسید.