سنت انتشار ویژه نامه‌های نوروزی به شکل امروزی را شرق – البته در دوران محمد قوچانی – احیا کرد و هر چند غالب اعضای تیم، جاهای دیگر مشغول‌اند یا از ایران یا این حرفه کوچیده اند اما روح آن "شرق" در "شرق" امروز تا حدی زنده است

عصر ایران؛ سروش بامداد- در نگاهی به ویژه‌نامه‌های نوروزی مطبوعات، چنان که در 4 یادداشت قبل و معرفی «آنگاه، تجربه ، بخارا و اندیشۀ پویا» هم مشخص شد مجلات را بر سال‌نامه‌های روزنامه‌ها ترجیح می‌دهم چرا که جنس این کار بیشتر مجله‌ای است تا روزنامه‌ای و سال‌نامه‌ها بیشتر مصاحبه‌محورند.

از سال‌نامۀ شرق اما نمی‌توان نگفت به دوسبب: نخست به این خاطر که سنت انتشار ویژه نامه‌های نوروزی به شکل امروزی را شرق – البته در دوران محمد قوچانی – احیا کرد و هر چند غالب اعضای تیم، جاهای دیگر مشغول‌اند یا از یان حرفه کوچیده و رفته‌اند یا شور و وشوق جوانی از سر گذرانده و گرفتار دغدغه‌های زندگی شده‌اند اما روح آن "شرق" در "شرق" امروز تا حدی زنده است و به یک نهاد فرای نام ها بدل شده و این کم اتفاقی نیست اگرچه نخستین سردبیری که این روح را دمید، اکنون نشریۀ اختصاصی خود (آگاهی نو) را منتشر می‌کند و به همین خاطر نوروز 1400 از سال‌نامۀ «سازندگی» هم خبری نیست.

وجه دوم این که هم مصاحبه‌ها کیفی است و هم بخش‌های ماندگار سال‌نامه کم نیست.

بهترین مصاحبه البته با جواد آذری جهرمی وزیر ارتباطات است که همان روز نخست انتشار، بخش‌های مهم آن در فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی انتشار یافت و عجیب هم نبود چون بحث اصلی او هم بر سر فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی بود و اگرچه در این معرفی‌ها تنها به مطالعۀ مصاحبه با خرید نشریۀ معرفی شده ارجاع می‌دهیم اما در این فقره چند بند را نقل می‌کنیم:

«اوایل دوران وزارت متوجه شدم مسئله هجمه‌ای که به توسعه فناوری اطلاعات در کشور می‌شود، در ظاهر، فرهنگ است، اما در باطن، اقتصاد است و کسانی که دادشان بلند است، بیشتر دنبال کاسبی خودشان هستند تا مسألۀ فرهنگ. اگر همین اتفاق‌ها در پلتفرم خودشان بیفتد، اشکالی ندارد؛ درحالی‌که اگر اتفاقی در یک پلتفرم بین‌المللی بیفتد، بد است و فریاد واسلاما و واقرآنا سر می‌دهند.

▪در جناح مقابل دولت، همواره شنیده‌اید که این دولت را "دولت برجام و تلگرام" خطاب می‌کنند. یعنی خودشان هم به خوبی می‌دانند یکی از دستاوردهای این دولت، فضای مجازی است.... آنها دوست ندارند فضای مجازی نیز به‌عنوان دستاورد موفق این دولت ثبت شود و در نتیجه علاقه‌مندند دست‌اندازهایی در فعالیت دولت در عرصه فضای مجازی ایجاد کنند تا کار توسعه فضای مجازی پیش نرود و این امتیاز در ذهن مردم برای دولت ثبت نشود. فشارها برای فیلترینگ شبکه‌های اجتماعی از همین نظر است. این دولت مشترکان پهن‌باند را از چهار میلیون مشترک اینترنت خانگی به بیش از ۸۰ میلیون مشترک اینترنت خانگی و تلفن همراه رسانده است.

▪در جلسات مختلف بارها شنیده می‌شود که می‌گویند فیلترشکن‌ها ابزار جاسوسی است و باید بسته شود. فشار می‌آورند که فیلترشکن‌ها بسته شود، سپس همان‌ها با اصحاب رسانه‌ خود در شبکه‌های اجتماعی با فیلترشکن وارد می‌شوند و شروع به فحش‌دادن به دولت می‌کنند که دولت می‌خواهد فیلترشکن‌ها را ببندد.

▪تلگرام به دستور قضائی فیلتر شد نه با رأی کارگروه تعیین مصادیق؛ بازپرس شعبه دوم دادسرای رسانه حکم فلیترینگ را بنا بر شکایت یک نهاد امنیتی داد. پرونده‌ای که یک نهاد امنیتی در آن دادسرا باز کرده بود، باعث شد بازپرس حکم به انسداد تلگرام بدهد. ما به‌عنوان دولت، تلگرام را فیلتر نکردیم و دستگاه قضائی مستقیماً آن را به اپراتورها ابلاغ کرد.

▪عدم اجرای دستور قضائی برای مسدودسازی اینستاگرام یکی از موارد [شکایت از من] بود.

▪توقف این کسب‌‌وکار [ستاره‌‌‌مربع‌ها و پول‌های ارزش افزوده و بخت‌آزمایی‌‌های فضای مجازی] ضربه اقتصادی سنگینی برای آنها محسوب می‌شود.

▪در جشنوارۀ بهترین برنامۀ صداوسیما، اسپانسر یکی از برنامه‌های مورد اقبال مدیران صداوسیما، آرای مردم را دست‌کاری کرده بود. ما شفاف‌سازی کردیم و گفتیم تقلب شده است؛ این موضوع هم برایشان خیلی سنگین بود.

▪از بخت‌آزمایی صداوسیما، رهبر معظم انقلاب پشت بلندگو انتقاد کردند؛ هرچند ایشان قبلا تذکراتی داده بودند، اما آقایان توجه نکرده بودند و ایشان در نهایت از پشت بلندگو گفتند که صداوسیما از بخت‌آزمایی اجتناب کند. مراجع عظام نیز حکم بر حرام‌بودن این بخت‌آزمایی در کسب‌و‌کار ارزش افزوده دادند. ما هم احساس کردیم از جیب مردم دزدی می‌شود و گزارش دادیم؛ این کار برای ما هزینه بالایی داشت. یک بخش از این ماجراها، همین صداوسیماست.

▪بخشی از عوارض این موضوع هنوز رو نشده است و شاید بعدها مشخص شود، ولی به یک مافیای بزرگ ضربه وارد کرد. بیشتر از این نمی‌خواهم توضیح دهم، اما از من بپذیرید که ضربه مهلکی به بخشی از قدرتی پنهان در کشور وارد شد».

سال‌نامۀ شرق البته محدود به سیاست و از عرصه‌های دیگر غافل نیست.چندان که یک پروندۀ پر و پیمان را به فوتبال اختصاص داده و 1+11 ابرستاره از 6 دهه را با عنوان تیم منتخب تاریخ فوتبال ایران معرفی کرده که برای خاطره‌باز‌ها خیلی خواندنی است.

آن «یک»، حشمت مهاجرانی است که «موفقیت‌های او در کارنامۀ هیچ مربی دیگری در تاریخ فوتبال ایران دیده نمی شود: 4 بار قهرمانی جوانان آسیا، قهرمانی جام ملت های آسیای 1976، صعود به المپیک 1976، صعود به مرحلۀ یک چهارم نهای المپیک 1976 و اولین حضور ایران با صعود به جام جهانی 1978 آرژانتین و تازه این همه در حالی است که بعد از انقلاب 1357 دیگر در ایران مربی گری نکرده است».

و اما آن 11 نفر: «ناصر حجازی، پرویز قلیچ خانی، سید جلال حسینی، مهدی مهدوی کیا، محمد پنجعلی، کریم باقری، جواد نکونام، علی پروین، علی کریمی، همایون بهزادی و البته علی دایی».

اگر می گویید دُز قرمز آن زیاد است احتمالا بر نام ناصر حجازی درنگ نکرده‌اید و شاید بتوان گفت یک و یک و دَه و همان گونه که حشمت خان جدا می‌شود ناصر خان را هم باید جداگانه درنظرگرفت و این تعبیر آخر البته از این نویسنده است و در شرق نیامده است!

وقتی بدانیم «آنگاه»‌ی که جلد خود را به عادل فردوسی‌پور اختصاص داده موفق به گفت و گو با او نشده و ناچار مصاحبۀ قدیمی با مازیار ناظمی در رادیو گفت و گو را نقل کرده آنگاه بهتر می‌توان اهمیت مصاحبه با عادل در سال‌نامۀ شرق را دریافت ولو نه دربارۀ برنامۀ 90 و دوساله شدن تعطیل آن که دربارۀ علی دایی و مارادونا باشد و ولو بتوان خرده گرفت آیا هیچ واژۀ دیگری نبود که در تیتر مصاحبه جای « کانسیستِنسی» را بگیرد؟!

Consistency یعنی استواری و استحکام و اگر عادل فردوسی‌پور هم در مصاحبه آن را به کار برده باز وظیفۀ مصاحبه کننده و دبیر تحریریه و سردبیر است که به پارسی برگردانند.

به چند دلیل: اول این که به قول آقای قاضی زاده استاد روزنامه نگاری، خواننده می‌خواهد مطلب و تیتر بخواند نه این که جدول کلمات متقاطع حل کند!

دوم این که ابزار ما کلمات است منتها واژگان پارسی و جای افسوس است که دغدغۀ برخی این باشد که به جای «اطمینان» عربی هم بگوییم «دل‌استواری» و بعضی تیتر بزنند: «مهم ترین نکته دربارۀ علی دایی "کانسیستنسی" است». وجه سوم را ناگزیرم یادآوری کنم و البته پوزش بخواهم: کانسیستنسی یک اصطلاح پزشکی است و بیشتر در آزمایشگاه‌ها و آن هم نامطبوع ترین آزمایش به کار می رود و جای آن هر جا باشد در متن رسانه‌ای نیست! اصلا جدای این که معادل فارسی رسا دارد و معنی آزمایشگاهی آن جالب نیست به شکل خود کلمه با حروف پارسی نگاه کنید. شکل هزارپا نیست؟ واقعا حیف نیست که عادل این جوری حرف بزند و حیفِ شرق نیست که به جای استواری بنویسد کانسیستنسی، آن هم در تیتر؟!