عصر ایران- در حالی که در کتب درسی و روایت‌های رسمی قیام گوهرشاد در سال 1314 خورشیدی به کشف حجاب یا برداشتن اجباری چادر از سر زنان ایرانی در دورۀ پهلوی اول، نسبت داده می‌شود، مجید تفرشی سند‌پژوه ایرانی مقیم لندن در برنامۀ تلویزیونی «قبل از انقلاب» گفت: «درست این است که گفته شود سرکوب این قیام به حکومت رضاشاه، جرأت اجرای آن پروژه را داد نه آن که قیام گوهر‌شاد در اعتراض به کشف حجاب بوده باشد. چرا که این قیام در 21 تیرماه سال 1314 رخ داد و کشف حجاب 6 ماه بعد و در دی ماه 1314».

او دربارۀ تعداد کشته شدگان تیرماه 1314 نیز عدد 300 نفر را به واقعیت نزدیک‌تر دانست.

به اعتقاد این سندپژوه که بر اساس مطالعات و تحقیقات بر روی ده‌ها هزار برگ سند آزاد شدۀ مربوط به ایران در بریتانیا یافته های تاریخی خود را ارایه می‌کند دوران 20 سالۀ رضاخان/ رضاشاه را از منظر روابط دین و حکومت می‌توان به سه دوره تقسیم کرد:

دورۀ نخست از 1299 تا 1307 که دورۀ تحمل و تعامل است تا جایی که در این دوره علما با کمیسیون مقابله با تعدیات سعودی به قبور ائمه مشارکت می‌کنند.

دورۀ دوم از 1307 تا 1314 که دوران منازعه است و با سرکوب قیام گوهر شاد به پایان می‌رسد و دورۀ سوم از 1314 تا شهریور 1320 و پایان دوران رضاشاه و در این فاصله روحانیت را منزوی می‌کند.

مجید تفرشی در این برنامه گفت: قیام گوهر شاد درواقع در اعتراض به اجبار مردان به استفاده از کلاه متحدالشکل و تغییر لباس و دست‌اندازی به املاک وقفی آستان قدس و دخالت در مدیریت مسجد گوهرشاد بود که به اعدام محمد ولی خان اسدی نایب التولیۀ منصوب خود رضاشاه در آذرماه همان سال (و تیره شدن روابط رضاشاه با محمد علی فروغی به خاطر نسبت خانوادگی با اسدی) انجامید.

او پیش از این نیز در تحقیقی نوشته بود: چنان که علی اصغر حکمت وزیر معارف هم تصریح کرده از فضای سرکوب قیام گوهر شاد و اعدام اسدی در قضیۀ کشف حجاب در دی ماه استفاده شد.

«قبل از انقلاب» عنوان مستندی است که در سال 1397 در مرکز مستند حوزۀ هنری ساخته شد ولی تلویزیون حاضر به پخش آن نشد تا این که محسن یزدی رییس مرکز مستند حوزه در سال 97 رییس شبکۀ مستند سیما شد و چندی است شاهد پخش بخش‌های مختلف و پس از دو سال با اجرای بهروز افخمی کارگردان سینما هستیم.

دلیل انتخاب او برای اجرای برنامه تاریخی نیز که موجب شگفتی برخی شده همین است که مرکز مستند حوزه این برنامه‌ها را با رویکرد سینمایی تهیه کرده بود و افخمی از برآمدگان همین مرکز است.

دربارۀ نام برنامه هم جالب است بدانید که «قبل از انقلاب» نام فیلم مشهوری از برناردو برتولوچی کارگردان پرآوازۀ ایتالیایی ( محصول 1964) است و می‌توان حدس زد که پیشنهاد بهروز افخمی به خاطر سابقه و صبغه و علاقه های سینمایی او باشد.

در میان مستندهای پخش شده دربارۀ رضاشاه در این سلسله برنامه ها بیش از همه مناظرۀ صادق زیباکلام با خسرو معتضد مورد توجه افکار عمومی قرار گرفت که پیش تر عصر ایران به آن پرداخته است.

--------------------------------------

بیشتر بخوانید:

*چرا زیباکلام مناظره را باخت؟