عصر ایران؛ مهرداد خدیر- انتشار گزارش دولت آمریکا دربارۀ پروندۀ قتل «جمال خاشقجی» روزنامه‌نگار منتقد دولت سعودی در کنسول‌گری عربستان سعودی در استانبول ترکیه را می‌توان با قصد جو بایدن برای بازگشت به برجام هم مرتبط دانست.

برابر آنچه در تارنمای رسمی رادیو ملی آمریکا آمده سازمان‌های اطلاعاتی آمریكا دربارۀ قتل «جمال خاشقجی» ستون‌نویس روزنامۀ واشینگتن پست در سال 2018 به این جمع‌بندی رسیده‌اند که این جنایت با اطلاع و تایید شخص محمد بن سلمان ولیعهد سعودی صورت پذیرفته است. با این حال محمد بن سلمان در فهرست تحریم آمریکا قرار نگرفته است.

ربط ماجرا با بازگشت به برجام این است که بایدن ابتدا باید مهم‌ترین مخالفان منطقه‌ای برجام - عربستان سعودی و اسراییل- را آرام کند تا سنگ‌اندازی یا حرکت خودسرانه‌ای انجام ندهند.

منطقۀ خاورمیانه چهار بازیگر اصلی دارد: ایران، عربستان سعودی، ترکیه و اسراییل.

بایدن قصد بازگشت به برجام را دارد اما در عین حال نمی‌خواهد ایران دست بالای نظامی را در منطقه داشته باشد و حملۀ اخیر در سوریه را می‌توان در این راستا ارزیابی کرد. ضمن این که جمهوری اسلامی در این موارد خویشتن‌داری و هوش‌مندی نشان می‌دهد و خود مستقیماً درگیر نمی‌شود.

پروندۀ جمال قاشقچی هم شمشیر داموکلسی بالای سر بن سلمان است تا اگر بخواهد بازی دربیاورد و بر سر اجرای برجام سنگ بیندازد به جریان اندازند.

عربستانِ مطیع برای آمریکا مطلوب‌تر است تا بن سلمانِ سرکش و می‌دانیم که بایدن از کمک‌های ولیعهد و در واقع حاکم سعودی به ترامپ در دوران انتخابات خشم‌گین است.

دربارۀ اسراییل تحلیل ماشاءالله شمس‌الواعظین دقیق و فنی است: «خبرگزاری آسوشیتد‌پرس تصاویر ماهواره‌ای منتشر کرده که نشان می‌دهد اسراییل در حال ساخت یک سامانۀ عظیم اتمی در کنارپروژۀ دایمونا در صحرای نقب است.»

به اعتقاد این روزنامه نگار کهنه‌کار و تحلیل‌گر خاورمیانه «پیام انتشار این تصاویر این است که اسراییل نمی‌تواند هم زمان با اعتراض به برنامۀ اتمی ایران برنامۀ اتمی نظامی خود را گسترش دهد.»

در مورد ترکیه هم بایدن اگرچه میانه‌ای با اردوغان ندارد ولی نگران واکنش منفی اردوغان به بازگشت آمریکا به برجام نیست چون روابط ایران و ترکیه به رغم پاره‌ای نواسانات، هیچ‌گاه تیره نبوده و اردوغان دست‌کم از حیث ظاهر از بازگشت آمریکا به برجام استقبال می‌کند.

بنا بر این می‌توان گفت بایدن در حال مقدمه‌چینی برای بازگشت به برجام است منتها ابتدا باید زمینه را مساعد کند و بعد به برجام بازگردد.

در این صورت هم خاطر او از مخالفت‌های عربستان و اقدامات خودسرانۀ اسراییل آسوده می‌شود و هم با بازگشت ایران به جامعه بین المللی می‌تواند باب مذاکره را باز کند و به جای تحریم های یک جانبه در چارچوب برجام مطالبات خود را مطرح کند و هم سراغ مسألۀ اصلی خود برود که همانا چین است.

با این همه احتمالا پاره‌ای تحرکات یا تحریکات تروریستی از جانب اسراییل منتفی نیست و با بازگشت آمریکا به برجام نباید دستگاه‌های اطلاعاتی از این احتمال غفلت کنند.

با این وصف می توان گفت روزی که آمریکا به برجام بازگردد دور نخواهد بود. روزی که بایدن مطمئن شده باشد نطق بن سلمان و نتانیاهو با آتوهایی که در دست او دارند کور شده و رجب طیب اردوغان نیز قاعدتا همراهی می‌کند.