تبلیغات رسانه ها عمل جراحی زیبایی را اکثرا آسان و سهل نشان می‌دهند و اغراق زیادی نیز در عکس‌های منتشر شده از قبل و بعد از عمل می‌شود. این در حالی است که در اکثر نقاط دنیا تبلیغات در حوزه پزشکی ممنوع است.

اگرچه پاندمی کرونا باعث شده است که برخی اعمال جراحی غیرضروری به تاخیر بیفتد، اما کماکان آمار جراحی بینی در ایران به نسبت جمعیت آن، بالاست. بر اساس آمارها، همچنان ایران در ردیف کشورهایی با بیشترین عمل زیبایی بینی قرار دارد.

امین جلالوند در گزارشی در روزنامه سپید نوشت؛ بابک معتقدی، عضو انجمن جراحان پلاستیک و زیبایی نیز به تب بالای جراحی بینی در ایران اشاره می‌کند و می‌گوید: «ایران یکی از کشور‌هایی است که آمار جراحی بینی در آن سرانه بالایی نسبت به جمعیت دارد. در این شرایط افرادی که تمایل به انجام جراحی بینی دارند، حتما باید به پزشکان متخصص و مربوطه مراجعه کنند و مراقب تبلیغات فریبنده در فضای مجازی مانند اینستاگرام باشند.»

همچنین شهریار لقمانی، فوق تخصص جراحی پلاستیک و زیبایی نیز تاکید دارد که حتی کرونا هم تب جراحی بینی در ایران را سرد نکرده است. او یادآور می‌شود: «شیوع کرونا نتوانست آمار جراحی‌های زیبایی بینی را چندان کاهش دهد. اکنون جراحی بینی در کشور ما به یک رفتار مورد قبول و هنجار تبدیل شده است که مرز و محدودیت جنسیتی، اقتصادی و سنی ندارد. زنان و مردان در شرایط اقتصادی مختلف و سنین مختلف، متقاضی انجام جراحی زیبایی هستند.»

چرایی بالا بودن آمار جراحی بینی در ایران
عوامل متعددی باعث شده است که جراحی بینی در ایران، بسیار پرطرفدار باشد. آمار دقیقی از تعداد عمل‌های جراحی بینی در ایران وجود ندارد. بر اساس برخی آمارها، سالانه حداقل ۲۵ هزار جراحی زیبایی بینی در کشور انجام می‌شود. برخی آمارهای تایید نشده هم از انجام سالانه 80 هزار جراحی زیبایی بینی در ایران خبر می‌دهند.
جراحی بینی در ایران به عنوان محبوب‌ترین جراحی زیبایی در کشور شناخته می‌شود. گفته می‌شود که ایران در بین 10 کشور نخست جهان از نظر تعداد جراحی بینی قرار دارد.

نجات حسینی، فوق تخصص جراحی پلاستیک نیز با اشاره به دلایل بالا بودن آمار جراحی بینی در ایران، خاطرنشان می‌کند: «در کشور ما گرایش به انجام عمل‌های زیبایی بیشتر از سایر کشورها است. یکی از علت‌های مهمی که باعث می‌شود تا افراد بخصوص جوانان قبول کنند تا زیر تبغ جراحی بروند رفاه نسبی است که در جامعه برخوردارند. یکی دیگر از علت‌های گرایش به این گونه عمل‌ها، حمایت خانواده‌ها از فرزندانشان است. خانواده‌ها با تقبل هزینه‌های جراحی زیبایی، فرزندان خود را به این سمت سوق می‌دهند. همچنین چشم و هم‌چشمی، تبلیغات ماهواره‌ها و فضاهای مجازی نیز از دیگر علل عمده گرایش افراد به خصوص خانم‌ها به عمل زیبایی است.»

همچنین بابک نیکومرام، نایب رئیس انجمن جراحان پلاستیک و زیبایی ایران هم تبلیغات کنترل نشده و خلا قانونی را عامل مهم بالا بودن آمار جراحی‌های بینی در ایران می‌داند و می‌گوید: «متاسفانه امروزه با ازدیاد جراحی‌های زیبایی در جامعه مواجه هستیم که بخش اعظم این مشکل به دلیل تبلیغات صورت گرفته در شبکه‌های اجتماعی و حتی برخی مجلات و روزنامه‌ها است. متاسفانه در این شبکه‌ها عمل‌های جراحی زیبایی اکثرا آسان و سهل نشان داده می‌شوند و اغراق زیادی نیز در عکس‌های منتشر شده از قبل و بعد از عمل می‌شود. این در حالی است که در اکثر نقاط دنیا تبلیغات در حوزه پزشکی ممنوع است.»

او تاکید می‌کند: «اکثر کسانی که امروزه بعنوان مشاور جراحی زیبایی دست به تبلیغات در حوزه پزشکی می‌زنند، دلالانی هستند که خودشان عمل‌های زیبایی را انجام نمی‌دهند و اکثرا افراد را با گرفتن پورسانت به کلینیک‌های غیرمجاز معرفی می‌کنند. این مساله از جمله دلایلی است که آمار دقیقی از عمل‌های زیبایی در کشور نداشته باشیم.»

نیکومرام تصریح می‌کند: «در بسیاری از کشورها از جمله فرانسه که خود را مدعی در خصوص مد و زیبایی می داند، مجلس قانونگذار آن با کمک وزارت بهداشت و انجمن جراحان پلاستیک فرانسه توانستند قانون پیشرفته و سلامت محوری را برای جلوگیری از رواج بی‌رویه اعمال زیبایی و خطرات روحی و جسمی ناشی از آن وضع کنند. ضوابط مشخص و روشنی برای ورود به عرصه جراحی زیبایی تعریف شده است و بدون استثنا هرگونه تبلیغات جراحی زیبایی، ممنوع اعلام شده است.»

او خاطرنشان می‌کند: «در کشور ما نیز قانونگذار باید در این زمینه ورود کند، چرا که خلا قانونی در مورد تبلیغات پزشکی داریم. اگرچه بعضی سازوکار آن به سازمان نظام پزشکی سپرده شده است، ولی به دلیل عدم صراحت قانونی در تبلیغات، ما حتی شاهد تبلیغات پزشکی در سایت‌های تبلیغات، تخفیفات و فضاهای مجازی هستیم.»

بیمار نباید مدل بینی انتخاب کند
متخصصان تاکید دارند که در حوزه انجام عمل زیبایی، بیمار نباید نظر دهد که چه فرم بینی می‌خواهد داشته باشد، بلکه این پزشک مجرب و صلاحیت‌دار است که باید تشخیص دهد بینی بیمار چگونه باید عمل شود.

علیرضا مصباحی، فوق تخصص جراحی پلاستیک نیز با اشاره به تقاضاها و خواسته‌های غیرمعقول برخی بیماران برای جراحی زیبایی بینی، تاکید کرد: «یکی از مشکلات ما و تفکر غلط در جامعه این است که دخترها و پسرها فکر می‌کنند هر چقدر بینی آنها کوچک‌تر، قوس بیشتر و نوک بالاتر داشته باشد، قشنگ‌تر می‌شوند. در حالی که اصلا این طور نیست. از نظر علم زیبایی، بینی و صورتی زیبا است که تناسب‌ها در آن رعایت شده باشد. یعنی، به سلامت بینی آسیب نزند. بینی را تا حدی می‌توان کوچک کرد، اما مسئله مهم این است که در این عمل، برای بیمار عارضه ایجاد نشود. یعنی غضروف و پوست بینی از بین نرود و همچنین وضعیت تنفسی بیمار نیز دچار مشکل و اختلال نشود.»

این فوق تخصص جراحی پلاستیک تصریح کرد: «بیمار باید بداند که اگر فرم بینی او تغییر کرد، دیگر نمی‌توان آن را اصلاح کرد و قابل درمان نخواهد بود. روز به روز جراحانی که بر اساس اصول علمی، کار زیبایی بینی را انجام می‌دهند، در حال افزایش است، اما باید بگویم که هنوز با استانداردهای جهانی فاصله داریم. مردم باید در نظر داشته باشند که از دست رفتن زیبایی و عملکرد بینی، دو عارضه مهم جراحی‌های زیبایی بینی به روش جراحی غیرعلمی و نادرست است.»

شرط و شروط‌های جراحی زیبایی در دوران کرونا
در دوران کرونا نیز جراحی زیبایی بینی به شرط رعایت پروتکل‌های بهداشتی قابل انجام است، اما برخی متخصصان گلایه دارند که این پروتکل‌ها در کلینیک‌های غیرمجاز، چندان رعایت نمی‌شود.

حامد باطنی، رئیس انجمن جراحان پلاستیک و زیبایی ایران نیز به همین مساله انتقاد کرد و یادآور شد: «جراحی زیبایی در ایران، مطابق با شیوه نامه‌های معاونت درمان وزارت بهداشت در دوران کرونا بود و هنوز هم همکاران ما به این شیوه نامه‌ها پایبند هستند، اما متاسفانه افراد غیرحرفه‌ای در سطح جامعه لزومی نمی‌بینند که این شیوه نامه‌ها و پروتکل‌ها را رعایت کنند و همچنان در زیرزمین‌ها مشغول جراحی زیبایی هستند. متاسفانه امکان نظارت بر این قبیل جراحی‌های زیرزمینی وجود ندارد. درنتیجه ممکن است سلامت مردم به دلیل دخالت افرادی غیر حرفه‌ای در این رشته، به خطر بیفتد.»

همچنین عبدالجلیل کلانتر هرمزی، عضو هیات مدیره انجمن جراحان پلاستیک و زیبایی ایران هم با تاکید بر اینکه همکاران ما در ایام کرونا تلاش کرده‌اند استانداردهای علمی در جراحی‌ها را بالاتر ببرند، تصریح کرد: «سعی کرده‌ایم پا به پای معاونت درمان وزارت بهداشت، تمام استانداردهای علمی در جلوگیری از شیوع کرونا را در عمل‌های زیبایی لحاظ کنیم. رعایت پروتکل‌ها تمرین خوبی برای ما بود، ولی ما نگران کسانی هستیم که به صورت غیر حرفه‌ای و تحت عنوان «جراحان پلاستیک‌نما» وارد رشته تخصصی شده‌اند.

متاسفانه مثل خیلی کارهای دیگر، شاهد سوءاستفاده افراد جراح نما هستیم که حتی بعضا پزشک هم نیستند. این افراد از فضای نیمه خاموش روزهای کرونایی سوءاستفاده کرده و در زیرزمین‌ها، جراحی‌های غیر اصولی و غیر استاندارد انجام می‌دهند. وسعت کار و وسعت کشور به گونه‌ای است که امکان جلوگیری از سوءاستفاده را محدود می‌کند و به همین دلیل فقط مردم هستند که باید مراقب جان خودشان باشند.»

آیا عمل زیبایی در دوران کرونا ضرورت دارد؟
برخی کارشناسان سلامت بر این باورند که در دوران کرونا باید هرگونه عمل زیبایی محدود شود تا سلامت مردم به دلیل جراحی غیرضروری به خطر نیفتد، اما برخی دیگر از کارشناسان تاکید دارند که اعمال محدودیت غیرمنطقی برای انجام جراحی زیبایی در دوران کرونا، ضربه اقتصادی سنگینی به بسیاری از بیمارستان‌های خصوصی، کلینیک‌ها، مطب‌ها و مراکز خصوصی خواهد زد. آنها می‌گویند با توجه به اوضاع اقتصادی نامطلوب مراکز خصوصی در دوران کرونا، نباید اوضاع مالی آنها را وخیم‌تر کرد.

محمد مهدی طرزی، عضو انجمن جراحان پلاستیک ایران نیز مخالف اعمال محدویت برای انجام عمل‌های زیبایی در دوران کرونا است و در گفتگو با سپید تاکید می‌کند: «اول اینکه معلوم نیست که دوران کرونا تا چه زمانی ادامه داشته باشد. دوم اینکه باید در نظر داشت که هر فردی که می‌خواهد عمل زیبایی انجام دهد، قبل از عمل کاملا از نظر پزشکی، بررسی دقیق می‌شود. اغلب مراجعان نیز جوان هستند. به همین دلیل، اعمال محدودیت برای انجام عمل‌های زیبایی در دوران کرونا، منطقی نیست. در نظر بگیرید که خیلی از حرکت‌های جمعی مثل حضور در اماکن عمومی و اجتماعات بدون رعایت پروتکل‌های بهداشتی، دلیل اصلی شیوع بیماری کرونا است. در این وضعیت اینکه ما برای کنترل کرونا، راه حل‌های دیگری مثل کنترل اجتماعات را رها کنیم و مثلا برای انجام جراحی زیبایی محدودیت بگذاریم، نوعی رها کردن اصل مشکل و توجه نکردن به راه حل اصلی است.»

او تاکید می‌کند: «در برخی کلینیک‌ها، معمولا روزانه سه عمل زیبایی انجام می‌شود. هر بیمار نیز معمولا یک همراه دارد که هم در قبل و هم در بعد از عمل، رعایت فاصله‌گذاری اجتماعی نیز انجام می‌شود. بیمار قبل از عمل هم کلی آزمایش پزشکی می‌گذراند.»

این عضو انجمن علمی راینولوژی یادآور می‌شود: «وزارت بهداشت باید آماری ارائه دهد که مثلا در زمانی که رفته رفته اعمال جراحی «الکتیو» آزاد شده است، چند درصد از آن بیماران به کرونا مبتلا شده‌اند. یعنی مشخص کنند چند درصد افراد جامعه از طریق انجام عمل جراحی الکتیو، دچار کرونا شده‌اند و چند درصد مبتلایان هم افرادی بوده‌اند که هیچ عمل جراحی نداشته‌اند. وقتی این آمارها مشخص باشد، آن وقت می‌توان بر اساس آمارهای علمی و مستند، تصمیم‌گیری کرد و محدودیت گذاشت و نه بر اساس پیش فرض‌های ذهنی. اینکه ما مثلا اعمال زیبایی را کلا کنسل کنیم، به این امید که آمار کرونا کمتر شود، تصمیم منطقی نیست. این اتفاق به معیشت بسیاری از پزشکان و به اقتصاد بسیاری از کلینیک‌ها و مراکز درمانی، آسیب می‌زند. در این مسیر باید بر اساس آمارهای دقیق، تصمیم‌گیری شود و نه بر اساس کلیات و حدسیات.»

او خاطرنشان می‌کند: «کلینیک‌های جراحی زیبایی، فقط منبع درآمد پزشکان نیست. هر کلینیک به طور متوسط حدود 60 پرسنل دارد. اگر مجموعه این پرسنل به دلیل سختگیری‌ها بیکار شوند، 60 خانواده هم آسیب می‌بینند. با توجه به افزایش افسارگسیخته تورم، بیکاری این نیروها در این مقطع زمانی می‌تواند ضربات اقتصادی سنگینی به معیشت بسیاری از خانواده‌ها بزند.

حرف ما این است که برای کنترل کرونا باید یک سری اصلاحات جدی در سطح جامعه انجام دهند. مثلا محدودیت تردد و اجتماعات به صورت جدی اجرایی شود. این رفتارهای منطقی برای کاهش آمار کرونا، بسیار بیشتر جواب می‌دهد و دنیا نیز به همین سمت رفته است. در تصمیم‌گیری‌ها باید بحث اقتصاد سلامت را هم مدنظر داشت تا زمینه بیکاری در بین جامعه پزشکی و ورشکستگی مراکز درمانی فراهم نشود.»

برخی کارشناسان هم بر این باورند که بالا بودن آمار جراحی بینی به خودی خود، نمی‌تواند مثبت یا منفی باشد. آنها معتقدند میل به انجام عمل زیبایی از جمله حقوق شهروندی است که اعمال محدودیت برای آن، نقض این حقوق است. با وجود تحلیل‌های روانشناسی و جامعه شناسی که درباره دلایل بالا بودن آمار جراحی بینی در ایران انجام می‌شود، واقعیت این است که نمی‌توان نسخه واحدی برای همه متقاصیان این عمل جراحی پیچید. دلایل رغبت به این جراحی می‌تواند از هر فردی به فرد دیگر کاملا متفاوت باشد. در نظام‌های توسعه یافته سلامت نیز نیت‌خوانی انجام نمی‌دهند و جدای از انگیزه بیماران برای انجام عملی خاص، نظارت جدی بر تبلیغات عمل زیبایی دارند تا خواسته‌های القایی در جامعه ایجاد نشود.