۱۵ آبان ۱۴۰۳
به روز شده در: ۱۵ آبان ۱۴۰۳ - ۱۸:۱۲
فیلم بیشتر »»
کد خبر ۷۶۷۸۹۰
تعداد نظرات: ۱۶ نظر
تاریخ انتشار: ۰۱:۴۶ - ۱۰-۱۱-۱۳۹۹
کد ۷۶۷۸۹۰
انتشار: ۰۱:۴۶ - ۱۰-۱۱-۱۳۹۹
جرعه ای از اقیانوس فرهنگ و ادبیات ایران -7

پرویز نیست، پرویزَن است!

چسبیده نویسی، خواندن متون کلاسیک خصوصا اشعار را دشوار کرده است. چنانچه کلمات جدا شوند به سادگی خوانده می‌شوند.

  عصر ایران؛ مهرداد خدیر- درست 35 سال پیش و در دانشگاه شهید بهشتی در درسی که استادی نام‌دار تدریس آن را بر عهده داشت، واژه‌ای به صورت «اِمتِرا» خوانده و محل مناقشه شد و چون معنی آن را پرسیدند استاد هم از پاسخ بازماند.

از جست و جوی اینترنتی خبری نبود و گوشی تلفن همراهی هم در کار نبود تا هوشمند باشد یا نباشد. پس یکی از دانشجویان مأمور شد معنی را در لغت‌نامۀ دهخدا در کتابخانه بیابد. تا او برود و بازگردد گفتم «اِمترا» نیست. «اُمّت را»‌ست که سر هم نوشته‌اند!

غرض البته اظهار فضل نبود. ندانستن این نکته هم از دانش استاد نمی‌کاست؛ که استادی باسواد بود و هنوز محصولات تحولات فرهنگی، مناصب را در اختیار نگرفته بودند و کرسی استادی هر کس را نمی‌برازید. اما این بارقه را در ذهنم روشن کرد که چسبیده نویسی، خواندن متون کلاسیک را دشوار کرده است.

35 سال بعد از آن و اوایل همین امسال که به سبب کرونا واقعا خانه نشین شده بودیم هر شب غزلی از حافظ می‌خواندم و یک شب به این غزل زیبا رسیدم:

اگر چه باده فرح بخش و باد، گل بیز است
به بانگِ چنگ، مخور مِی که محتسب، تیز است

صُراحی‌یی و حریفی گرت به چنگ افتد
به عقل، نوش که ایام فتنه‌انگیز است

این ابیات جدای زیبایی معنی روشنی هم دارد. یعنی اوضاع تغییر کرده و به اندازه شادخواری کن که مأموران هوشیارند.

تا می‌رسد به این بیت:

سپهر، بر‌شده پرویز‌نیست خون‌افشان
که ریزه‌اش سر کسری و تاج پرویز است

در نگاه اول و اگر با این شعر آشنا نباشیم می‌پرسیم یعنی چه که «پرویز نیست» یا چرا پرویز، خون افشان نیست. آیا دفاع از خسرو پرویز است؟

حال آن که شکل درست نوشتن آن چنین است:

سپهر، برشده پرویزَنی است خون افشان

و در واقع: پرویزَن + ی

در  مصراع دوم صحبت از پرویز است ولی در مصراع اول صحبت از پرویز نیست. سپهر (آسمان) به یک پرویزَن (الک/ غربال) ماننده شده است که مدام الک می‌کند و سر و تاج خسرو پرویز دانه‌های ریز غربال شده‌اند!

پرویز نیست، پرویزَن است!


حالا به این صورت می‌نویسیم:

سپهر، بر‌شده «پرویزَن»‌ی است خون افشان

آیا روان‌تر و روشن‌تر نمی‌خوانید؟

اگر در خواندن برخی ابیات غزل های حافظ مشکل یا تردید دارید در تارنمای راسخون با صدای آقای موسوی گرمارودی گوش کنید. بی هیچ صدای اضافی یا موزیک متن، خوانده و درست و رسا هم خوانده است و چنانچه در داخل خودرو یا از طریق امکانات گوشی ها و حین انجام کارهای دیگر بارها بشنوید آرام آرام در ذهن و ضمیرتان می‌نشیند.

-----------------------------------

بیشتر بخوانید: ( 6 نوشتۀ پیشین)

*1. تو داد و دهش کن، فریدون تویی!

*2. سیرتِ دوست داشتن، صورتِ دوست داشته ‌شدن

*3.ایوان مداین را آیینۀ عبرت دان!

*4.میر جلال‌الدین کزازی؛ فردوسی بی ردا و دستار!

*5. دوم بهمن؛ جشن بهمن‌گان؟

*6. غوغای موسیقی کلمات؛ دیدی آن قهقهۀ کبک خرامان حافظ؟

ارسال به دوستان
انتشار یافته: ۱۶
در انتظار بررسی: ۴
غیر قابل انتشار: ۰
ناشناس
United Arab Emirates
۱۰:۲۸ - ۱۳۹۹/۱۱/۱۰
2
16
نکته ظریفی بود دست شما درد نکنه ‌‌ممنون.
ناشناس
Iran (Islamic Republic of)
۱۰:۲۹ - ۱۳۹۹/۱۱/۱۰
15
6
تا حالا فقط درباره فرهنگ پارس رضاخانی صحبت کردی
بی شک فرهنگ ایران فراتر از ذهن زنگ زده شبه روشنفکران تازه به دوران رسیده است
علی
Iran (Islamic Republic of)
۱۰:۴۴ - ۱۳۹۹/۱۱/۱۰
0
3
سلام. استاد خدیر . من که در راسخون چیزی پیدا نکردم!
عصر ایران به این صورت جست و جو (سرچ) کنید: غزل شماره حافظ+ راسخون.
انجمن راسخون البته بهتر است.
ناشناس
Iran (Islamic Republic of)
۱۰:۴۹ - ۱۳۹۹/۱۱/۱۰
0
6
البته این خوانش شما چندان هم مورد اتفاق نظر نیست. برخی ها بعد از سپهر، ویرگول را قبول ندارند. "سپهرِ بر شده" یا "سپهر، بر شده". ولی بنده هم معتقدم که خوانش شما صحیح تر است.
عصر ایران آقای موسوی گرمارودی هر دو جور را خوانده است. هم «سپهر، برشده...» و هم «سپهرِ برشده». چون موضوع آن کلمه بود اشاره نشد. از توجه شما ممنون.
سعید قائدی
Iran (Islamic Republic of)
۱۱:۰۴ - ۱۳۹۹/۱۱/۱۰
0
1
تشکر ویژه از آقای خدیر فاضل و گرامی
شما که دغدعه بحقی در رابطه با ادبیات دارید جا دارد غلط های مصطلح شده را در افوا و نوشتار را بپائید و از ادبیات پرستاری کنید...
فقط همت می خواد و رسانه فراگیر که هر دو را بحمدالله دارید
؟
Iran (Islamic Republic of)
۱۲:۳۸ - ۱۳۹۹/۱۱/۱۰
2
10
بسیار به جا وزیبا و عالی و به موقع مطرح وعنوان شد زیرا که بامشکلات عدیده ای دربحث خواندن و نوشتن صحیح ودرست زبان شیرین و اصیل فارسی مواجه هستیم که اگر به دادش نرسیم فاجعه ای رخ خواهد دادمانند سایرموضوعات و مباحث مطرح روز کشور که نتوانیم آنچه را که میخواهیم به درستی بیان کنیم یا بنویسیم یا به فرزندانمان بیاموزیم
ناشناس
United States of America
۱۲:۴۶ - ۱۳۹۹/۱۱/۱۰
12
7
حروف لاتین اینجاست که کارایی خودش رو در مقایسه با عربی و فارسی نشون میده
پاسخ ها
ناشناس
| Iran (Islamic Republic of) |
۲۰:۰۶ - ۱۳۹۹/۱۱/۱۰
چه کارایی رو نشون میده وقتی مجبوری چند حرف رو باهم قاطی گنی که یک حرف رو ازش دربیاری. یا دیدین که یه چیز مینویسن ولی یه چیز دیگه میخونن. هیچ به این فکر کردید که چرا انقدر هجی کردن کلمات توی لاتین براشون مهمه؟ برای اینکه یه چیز میگن و یه چیز دیگه مینویسن. واقعا فارسی برای املا نویسی و هجی کردن در برابر حروف لاتین بی نهایت آسون تره.
هدایت
Iran (Islamic Republic of)
۱۲:۵۹ - ۱۳۹۹/۱۱/۱۰
1
6
سلام جناب خدیر عزیز.
من با جدانویسی کاملا موافقم و ترویج دهنده هم هستم. البته با روش غیر مستقیم. یعنی همیشه سعی میکنم در فضای مجازی و کتابت، از جدا نویسی استفاده کنم.
اما این مساله نباید از حدود خودش خارج بشه.
این که افعال و حروف اضافه در بسیاری جاها اگر جدا باشند، خواندن را راحت میکند درست، اما گاهی هم اشکال ایجاد میکند. مثلا واوی که صدای ضمه می دهد و جایگزین رای مفعولی است، را چندسالی است در فضای مجازی، از باسواد و کم سواد، از نویسنده تا خواننده، همه این واو را جدا می نویسند که من به شخصه همیشه بار اول، ون را واو عطف فرض می کنم و بعد از کمی کلنجار رفتن با متن ، متوجه واو جایگزین رای مفعولی میشم.
مثال:
کتاب را بیار.
کتابو بیار.
کتاب و بیار.
شکل سوم الان در محاوره نویسی باب شده است که اصلا جالب نیست.
در فارسی نویسی هم که افعالی مثل است، حروف اضافه ای مثل به، و موارد مشابهی هنوز متصل نوشته می شوند.
مثل : مشغول بکار.
بکار در واقع فعل امر از کاشتن است. باید به این شکل نوشته شود:
مشغول به کار.
یا حذف الف از ابتدای فعلِ است: کتاب بهترین دوست است .
که متاسفانه هنوز به این شکل نوشته می شود: کتاب بهترین دوستست.

موارد زیاد است و نیاز به یک حرکت اساسی در آموزش املاء کلمات در مدارس در دوره ابتدایی دارد.
ناشناس
Iran (Islamic Republic of)
۱۳:۳۶ - ۱۳۹۹/۱۱/۱۰
0
5
"اگر در خواندن برخی ابیات غزل های حافظ مشکل یا تردید دارید در تارنمای راسخون با صدای آقای موسوی گرمارودی گوش کنید."

خوب میشه اگه استادها این کار رو برای سایر آثار مهم تاریخ ادبیات فارسی هم انجام بدهند.
عباس
Iran (Islamic Republic of)
۱۳:۴۷ - ۱۳۹۹/۱۱/۱۰
0
9
ممنون عالی بود.
ناشناس
Iran (Islamic Republic of)
۱۴:۱۷ - ۱۳۹۹/۱۱/۱۰
0
6
ممنون
بیکاره،
Sweden
۱۵:۰۵ - ۱۳۹۹/۱۱/۱۰
19
0
خوب که چی؟
ناشناس
Iran (Islamic Republic of)
۲۲:۲۰ - ۱۳۹۹/۱۱/۱۰
0
1
همین مطلب را مهران مدیری چندین سال قبل به زبان طنز بیان کرده بود. جایی که شعر حافظ با قافیه "که مَپُرس" را به دلیل سر هم نویسی میخواند" کُمپِرِس "
ناشناس
Iran (Islamic Republic of)
۰۸:۳۹ - ۱۳۹۹/۱۱/۱۱
0
0
سلام و تشکر - هرچند موضوع صحیح خواندن بود ولی مفهوم بیت مورد اشاره بیشتر به دل نشست
ناشناس
Netherlands
۰۸:۴۴ - ۱۳۹۹/۱۱/۱۱
1
0
استاد شجریان،
آلبوم مرغ خوش خوان
فکر می کنم حق مطلب را ادا کردند.
اتحادیه کسب و کارهای مجازی در آستانه انحلال؛ آینده کسب و کارهای آنلاین در هاله‌ای از ابهام طارمی در ترکیب ثابت اینتر مقابل آرسنال جایزه ادبی ۱۰ یورویی که نویسنده را ثروتمند می‌کند تاج: بازگشت میزبانی تیم‌های ایرانی به پروازهای بین‌المللی گره خورده است جانشین فرمانده کل سپاه: مردم منتظر پاسخ به جنایت صهیونیست‌ها باشند لاوروف: آمریکا آماده قطع روابط با روسیه نیست دیدار عراقچی با نخست وزیر پاکستان اختلاف بر سر عزل مدیران مبارزه با پولشویی؛ بانک مرکزی و مرکز اطلاعات مالی در مقابل هم تصادف مرگبار چهار تریلی در محور سیرجان - بندرعباس؛ یک کشته و چهار مصدوم سید محمدرضا طاهری از شاگردان شهریار درگذشت صدیقی: عملیات وعده صادق 3 قطعا انجام می‌شود حمله موشکی سنگین به پایگاه آمریکایی‌ها در سوریه؛ ناکامی سامانه‌های دفاعی آمریکا مشاوران ترامپ: نسبت به تعداد آرای خاموش تردید داریم و منتظر نتیجه‌ایم ضرغامی: دیروز اطلاعات مهمی درباره هوش مصنوعی دریافت کردم/ مسئله‌ ما هنوز فیلترینگ است! عمو حسن برنامه گل یا پوچ بازیگر شد