در سال‌های اخیر، شاهد صادرات بی رویه محصولات خام از جمله صیفی جات به کشور‌های همسایه به ویژه عراق و افغانستان بوده ایم، صادراتی که با فرا رسیدن فصل برداشت صیفی جات شروع می‌شود و تا زمان اعلام عدم نیاز کشور واردکننده ادامه دارد.

به گزارش روابط عمومی شرکت روژین تاک، صادرات صیفی جات معمولا بدون برنامه ریزی خاص و فقط بر مبنای تقاضای دلال‌های کشور وارد کننده و فرستادن کامیونی محصول از زمین‌های کشاورزی به مرز انجام می‌گیرد و همیشه با ضرر‌های مالی برای کشاورزان و سود دلالان و یا خرابی محصولات همراه است.

ماه گذشته، خراب شدن گوجه‌هایی که برای صادرات به مرز ایران و عراق فرستاده شده بود، در رسانه‌ها سرو صدا کرد. از طرفی همزمان با ارسال گوجه فرنگی‌ها به مرز، بازار داخلی گوجه فرنگی هم بهم ریخت و این محصول گران شد.

روژین تاک حامی کشاورز ایرانی
شرکت روژین تاک به عنوان بزرگترین و فعالترین شرکت تولیدکننده رب گوجه فرنگی در غرب کشور جهت جلوگیری از متضرر شدن کشاورزان ایرانی، گوجه فرنگی‌هایی را که در پشت مرز مانده بود، خریداری و تبدیل به رب کرد.
هر چند شرکت کشت و صنعت روژین تاک، خود از تولیدکنندگان و صادر کنندگان برتر رب در کشور است و از نظر تامین گوجه فرنگی خودکفاست، اما این کار را برای جلوگیری از ورشکستگی گوجه کاران و کمک به اقتصاد کشور انجام داد.

دست اندرکاران شرکت کشت و صنعت روژین تاک معتقدند با کمی تدبیر می‌شود وضع صادرات کشور را بهبود بخشید، سید مظفرعبدالله به عنوان صاحب برند روژین درباره مشکلات صادرات خام فروشی در کشور می‌گوید: ما جزء کشور‌هایی هستیم که بیش از ۷۰ درصد صادراتمان خام فروشی است (میانگین جهانی حدود ۲۸% است)، در واقع اگر محصولات کشاورزی را بدون فرآوری صادر کنیم، خام فروشی کرده ایم.

عبدالله ادامه داد: صادرات مواد و محصولات کشاورزی خام، سال هاست در کشور انجام می‌شود. صادراتی که در ظاهر به سود تولیدکننده و کشاورز است، اما این طور نیست. در بیشتر کشور‌های پیشرفته، دولت سعی می‌کند با اعمال قوانین از خام فروشی جلوگیری کند تا بتواند با استفاده از تولیدات فرآوری شده، سود بیشتری کسب کند.

خام فروشی آفت است

خام فروشی محصولات یعنی اینکه ما زحمت رشد و پرورش محصولی را می‌کشیم و راندمان و سود آن را به دیگران تقدیم می‌کنیم، عبدالله، به عنوان یکی از تولیدکنندگان و صادرکنندگان با سابقه موادغذایی در کشور با انتقاد به امر خام فروشی می‌گوید: برای بهره گیری بهتر از محصولات خام مانند گوجه فرنگی باید از صادرات آن جلوگیری کرد، نباید زحمت کشاورزان را بدون هیچ گونه ارزش افزوده صادر کرد.

وی ادامه داد: چند سال است که در زمان برداشت گوجه فرنگی دلالان و برخی کشاورزان، گوجه فرنگی‌های خود را به مرز عراق می‌فرستند تا به قیمت بالاتر بفروشند، اما خریداران عراقی، زمانی که با تعداد زیاد کامیون‌های گوجه فرنگی رو به رو می‌شوند، گوجه فرنگی را به قیمت پایین می‌خرند و کشاورزان هم مجبورند که بفروشند.

صاحب کشت وصنعت روژین تاک با اشاره به صادرات بی رویه گوجه فرنگی به مرز توضیح داد: نباید صادرات گوجه فرنگی به صورت فله‌ای و بی برنامه انجام شود، بلکه در صورت نیاز باید از سیستم بسته بندی پیشرفته استفاده و محصولات را با بسته بندی شکیل و زیبا و در اوزان مناسب صادر کرد. همچنین نباید مشتری را کور و کر فرض کنیم و بار بی کیفیت را برای صادرات به مرز بفرستیم، البته به شکل کلی موافق صادرات گوجه فرنگی نیستم و به نظرم باید به دنبال تولید فرآورده‌های گوجه فرنگی مانند رب باشیم و سپس آن را صادر کنیم.

در بهترین زمان برای صادرات غیرنفتی هستیم
عبدالله با اشاره به تحریم ایران و محدودیت‌هایی که در صادرات و فروش نفت داریم، عنوان کرد الان بهترین زمان برای صادرات غیرنفتی است، باید سعی کنیم محصولات باکیفیت (کیفیت پایدار) را به صورت مداوم صادر کنیم تا مشتری‌های دائمی و وفادار پیدا کنیم.

در حال حاضر دولت، صادرات گوجه فرنگی را آزاد کرده تا کشاورزان به سود بیشتری برسند، اما این طور نیست، کشاورز قانون صادرات و طبع مشتری‌های خارجی را نمی‌داند و در نتیجه نمی‌تواند محصول یکدست و مرغوب را تولید و صادر کند.

در نتیجه واسطه‌ها وارد کار می‌شوند و گوجه فرنگی را از کشاورزان متعدد می‌خرند و سپس می‌فروشند. در واقع سود اصلی صادرات به این شیوه را واسطه‌ها می‌برند نه کشاورز.

صادرات دلیل گرانی گوجه فرنگی نیست
عبدالله در جواب به این سوال که آیا صادرات گوجه فرنگی باعث گرانی آن در بازار داخل می‌شود، پاسخ می‌دهد: باید زمانی که اجازه صادرات محصولی را می‌دهیم به نیاز بازار داخل نیز توجه کنیم، صادرات همیشه باعث کمبود و گرانی محصول نمی‌شود.

صادرات می‌تواند موجب ارزانی محصول نیز شود، به طور مثال تولیدکننده اگر بتواند روی صادرات محصول، سود خوبی دریافت کند، دیگر به دنبال سود فروش محصول در داخل کشور نیست و آن را با قیمت مناسب تری به مشتری داخلی عرضه می‌کند تا با رعایت قدرت خرید ایشان، مشتریان خود را حفظ نماید.

نقش دولت در صادرات
در زمینه صادرات باید قدرت برنامه ریزی میان مدت و بلند مدت را داشته باشیم تا تولیدکننده بتواند پاسخگوی نیاز مشتری در زمان مناسب باشد، مظفر عبدالله با گلایه از مشکلات صادرات می‌گوید: در کشور‌های پیشرفته برنامه صادرات، مشخص و حجم آن نیز در طول یک سال تعیین می‌شود تا تولیدکننده و بازار، تکلیف خود را بدانند. اما متاسفانه در کشور ما بحث صادرات سلیقه‌ای است و با یک تصمیم مقطعی صادرات آزاد یا قطع می‌شود و دود آن به چشم کشاورز و صادرکننده می‌رود.

صادرکننده برای تولید، برنامه ریزی کرده و زمان ارسال را با مشتری خارجی قطعی کرده است، اما دولت با یک تصمیم اشتباه، برنامه و قرار صادرکننده را به هم می‌زند و مشتری هم با تجربه خلف وعده صادرکننده مواجه می‌شود و به دنبال محصول در کشور دیگری می‌رود.

این صادرکننده نمونه کشوری می‌گوید صادرات قوانین خاص خود را دارد، صادرکننده موفق به دنبال تحویل محصول با کیفیت در زمان تعیین شده است، همچنین سعی می‌کند محصول با کیفیت تحویل دهد تا روند صادراتش پایدار باشد. در برخی موارد تصمیم گیری دستگاه‌های دولتی باعث عدم تحویل محصول به مشتری و در نتیجه خراب شدن محصول و ضرر صادرکننده یا تولیدکننده می‌شود. به طور مثال همین گوجه فرنگی را نمی‌توان در انبار نگه داشت و مانع خرابی آن نشد.

صادرات موثر
صادرات موثر به صادرات همراه با سود و فروش مداوم گفته می‌شود، مظفر عبدالله درباره اینکه چه زمان صادرات موثر خواهد بود، توضیح می‌دهد: صادرات زمانی معنا پیدا می‌کند که خوب بازاریابی شود و محصول با کیفیت در بسته بندی‌های شکیل و با برند به بازار عرضه شود.

صادرکننده نمونه کشوری همچنین به این نکته هم اشاره کرد که هزینه تولید محصول باید از جیب خود تولیدکننده باشد، اینکه ما یارانه‌ای برای تولید محصول از دولت دریافت می‌کنیم و بعد محصول را به خارج از کشور صادر می‌کنیم، حق مردم را ضایع کرده ایم. چون از یارانه‌ای استفاده کرده ایم که حق دیگران بوده و باید آن‌ها از آن محصول استفاده می‌کردند. در نتیجه اینگونه تولید و صادرات نمی‌تواند صادرات موثر یا سودآوری برای کشور باشد.

تقاضای موثر
همچنین باید محصولی تولید کنیم که مردم قدرت خرید آن را داشته باشند در واقع باید به بحث تقاضای موثر هم توجه داشته باشیم مظفر عبدالله در تعریف تقاضای موثر می‌گوید: تقاضای مؤثر زمانی پدید می‌آید که فرد تقاضاکننده علاوه بر آنکه تمایل به کسب کالا یا خدمت دارد، توانایی پرداخت قیمت کالا را نیز داشته باشد و درنهایت تمایل داشته باشد کالا را با قیمت تعیین شده، خریداری کند.

به عبارت ساده‌تر می‌توان گفت تقاضا به‌طورکلی طلب یا خواستن هر نوع کالا یا خدمت از سوی مردم است و تقاضای موثر باید سه ویژگی شامل خواستن، توانایی پرداخت و تمایل به پرداخت را با هم داشته باشد.