حکمرانان پیش از ما / انسان‌هایی که در ایران منقرض‌شان کردیم (فیلم)

کیفیت پایین:

کیفیت خوب:

عصر ایران؛ محسن ظهوری ـ ما نخستین انسان‌هایی نیستیم که بر اینجا پا گذاشتیم. ما یعنی همه کسانی که در طول هزاران سال، بر خاک این سرزمین بوده‌ایم، شکار کرده‌ایم، کشاورزی آموختیم، خط نوشتیم، تمدن‌ها را به وجود آوردیم و شهرها را ساختیم. ما فقط حدود ۴۰ هزار سال است اینجاییم؛ پیش از ما هم انسان‌هایی در این سرزمین می‌زیستند. داستان این انسان‌ها را در این قسمت از «ایران به روایت آثار» ببینید.
«ایران به روایت آثار» مجموعه‌ گزارشی ویدئویی است که هر هفته شنبه‌ها و سه‌شنبه‌ها در عصر ایران منتشر می‌شود. قسمت سی و نهم این مجموعه را می‌توانید روز ‌شنبه اول آذرماه ببینید.

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
در قسمت قبل منتشر شد:
ایران به روایت آثار؛ قسمت سی و هفتم: گنبد قابوس
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
با هم به سفری می‌رویم پیش از زمانی که اجداد ما بر خاک فلات ایران پا گذاشتند. به جنوب قزوین می‌رویم؛ به غار قلعه‌کرد که یکی از زیباترین پدیده‌های طبیعی ایران است. جایی که حکمرانان پیش از ما در آن زندگی می‌کردند؛ نئاندرتال‌ها؛ گونه‌ای از انسان که اجداد ما آن‌ها را منقرض کردند.
غار قلعه‌کرد در منطقه مرتفعی است؛ در ارتفاع بیش از ۲۱۰۰ متری از سطح دریا؛ جایی که بنا به باور عموم پژوهشگران، شواهدی از زیست انسان‌های دوره‌ پارینه‌سنگی در این ارتفاع وجود ندارد. اما این غار همه‌چیز را دگرگون کرد؛ کاوش‌های تیم باستان‌شناسی به سرپرستی «حامد وحدتی‌نسب» و «ژیل بریون» نشان داده که اینجا در ده‌ها هزار سال پیش یکی از مهم‌ترین مکان‌ها برای اسکان انسان بوده.
در این غار دست‌افزارهای انسان و استخوان‌های جانورانی پیدا کرده‌اند و معلوم شده که این غار محل مناسبی بوده برای پوست کندن حیوان، قطعه‌قطعه کردن و خوردنش. پیدا شدن بیش از شش هزار شیء از تلاش انسان‌هایی که در این غار می‌زیستند، به پژوهشگران ثابت کرد که اینجا منطقه مهمی بوده است. جایی است که انسان‌های نئاندرتال، پسرعموهای گونه ما، هزاران سال در آن زیسته‌اند. انسان‌هایی که حدود ۳۰۰ هزار سال پیش از اروپای غربی و مرکزی به خاورمیانه و آسیای مرکزی آمدند و تا حدود ۳۰ هزار سال پیش حکمرانی بخش وسیعی از زمین را بر عهده داشتند. ایران در میانه قلمروی آن‌ها بود؛ جایی که با کاوش‌های اخیر نشانه‌هایی از حضورشان یافت شده. مثلا در پناهگاه صخره‌ای بیستون که استخوان ساعد دست یک انسان نئاندرتال یافت شد. یا دندانی شیری از این گونه‌ی انسان که در پناهگاه صخره‌ای باوه‌یوان کرمانشاه یافت شده. در غار وزمه هم دندانی پیدا کردند که با انجام آزمایش‌ها مشخص شد متعلق به یک کودک نئاندرتال بوده.
گرچه انسان‌ها بیشتر در دشت‌ها و فضاهای باز زندگی می‌کردند، اما غارها مناطق خوبی هستند که می‌توان بقایای آن‌ها را در محدوده کوچک‌تر و متمرکزتری یافت، برای همین هم اکثر کشفیات مربوط به انسان‌های پارینه‌سنگی از غارها به دست می‌آید.
کاوش در غار قلعه‌کرد هم به امید یافت شدن بقایایی از همین انسان‌های نئاندرتال انجام شد. یافتن سنگ‌های تراش‌خورده توسط انسان‌ها و استخوان‌های شکسته شده با این دست افزارها، وجود آن‌ها را در این غار اثبات می‌کرد اما پیدا کردن دندان‌های خود این انسان‌ها مهم‌ترین کشف این منطقه شد. تا امروز ۱۸ دندان در این غار یافت شده که آزمایش‌های تخصصی روی یکی از آن‌ها نشان داده متعلق به انسان نئاندرتال بوده و هنوز مانده تا بررسی‌ها درباره دیگر دندان‌ها به اتمام برسد. از طرفی پیدا شدن استخوان‌های فراوانی از جانورانی که دیگر اثری از نسل آن‌ها در این کره خاکی نیست، دیگر دستاورد مهم این کاوش‌ها بوده؛ جانورانی مثل اسب‌های هیدرونتین و نوعی از کرگدن دو شاخ که منقرض شده‌اند و دید ما را نسبت به حیات‌وحش هزاران سال پیش در ایران وسیع‌تر کرده.
به این ترتیب غار قلعه‌کرد یکی از مهم‌ترین مناطق کاوش درباره نئاندرتال‌های ایران شده است. به‌خصوص که از نظر جغرافیایی هم اهمیت ویژه‌ای دارد؛‌ این غار در میانه دو منطقه مهم از زیست انسان‌های نئاندرتال قرار گرفته؛ حوزه زاگرس که مطالعات باستان‌شناسی پارینه‌سنگی از آن‌جا شروع شده و حوزه البرز که پژوهشگران در سال‌های اخیر بر آن متمرکز شده‌اند؛ دو حوزه مهم زیست انسان نئاندرتال با دو گونه فرهنگی متفاوت در ابزارسازی. بررسی اشیاء غار قلعه‌کرد تا اینجا نشان داده که این منطقه زیستی، به فرهنگ زاگرس نزدیک است و از آن تاثیر گرفته.
با اینکه کاوش‌های اخیر احتمال رسیدن سن اسکان انسان در این غار را تا ۱۰۰ هزار سال قبل هم تخمین زده‌اند، اما فعلا آن‌چه قطعی شده این است که بقایای یافت شده در لایه‌های سطحی این غار متعلق به حدود ۴۵ هزار و ۶۰۰ سال پیش است. یعنی زمان یکه که هنوز اجداد ما، «هوموسِیپیَن‌ها» وارد ایران نشده‌اند؛ تازه مهاجرت از جنوب آفریقا را شروع کرده بودند و هنوز حدود ۵ هزار سالی مانده بود که پا بر خاک فلات ایران بگذارند و به‌خاطر هوش بالاتر، سیستم ارتباط جمعی گسترده‌تر و خلاقیت بیشترشان بتوانند تولیدمثل خود را افزایش داده و نهایتا نسل نئاندرتال‌ها را از این منطقه بردارند؛ همان اتفاقی که در بقیه نقاط جهان هم برای انسان‌های نئاندرتال رخ داد و همه‌شان منقرض شدند.
غار قلعه‌کرد هنوز هم در حال بررسی‌ و کاوش‌ است و دستاوردهای جدید می‌تواند اطلاعات ما را از نحوه زیست انسان‌های نئاندرتال بیشتر کند. به خصوص که سوال‌های بی‌پاسخی هم در جریان کاوش‌ها دراین غار به وجود آمده؛ مثلا پیدا شدن دست‌افزارها و استخوان جانوران درشت جثه در تالار دوم غار که در حال حاضر تنها راه ورود به آن رد شدن از تالار اول در ورودی غار و پایین آمدن از پرتگاهی ۱۵ متری است. پژوهشگران هنوز نتوانسته‌اند کشف کنند که انسان‌های نئاندرتال در ۴۵ هزار سال پیش چگونه توانسته‌اند خود را به همراه شکارشان به اینجا برسانند. آیا این غار ورودی دیگری داشته که امروز اثری از ان نیست؟ آیا آن‌ها با الیاف طبیعی نردبانی درست کرده و این ارتفاع را پایین و بالا می‌رفتند؟ نمی‌دانیم.
آن‌چه می‌دانیم این است که حضور نئاندرتال‌ها در ۴۰ هزار سال پیش فلات ایران به‌طور قطع ثابت شده؛ انسان‌هایی که تصور نمی‌کردند روزی گونه‌ای تواناتر از خودشان به این سرزمین بیاید و نسل آ‌ن‌ها را از این خاک بردارد. گونه‌ای که بعدها در پیدا کردن غذا و کسب قلمرو به چنان دستاوردهایی برسد که دیگر هیچ موجود شناخته‌شده‌ای نتواند حریف او بشود.

تماشاخانه

بحران آب در شمال شرقی سوریه: اتهامات سنگین علیه ترکیه / بی‌برقی و بی‌آبی برای یک میلیون سوری (فیلم)

تراژدی در یک دریاچه، از فریاد کمک تا حبس ابد / مادری که دو بچه‌اش را کشت حالا چه می‌خواهد؟ (فیلم)

فیلم های دیگر