عصرایران؛ رضا غبیشاوی - انتخابات ریاست جمهوری امریکا سه شنبه این هفته 13 آبان یعنی در سالگرد اشغال سفارت امریکا در تهران (41 سال قبل) برگزار می شود و همزمان تمایل مردم ایران برای پیگیری نتیجه انتخابات امریکا به سطح کم سابقه ای رسیده است. چرا اینگونه است؟

1- تاثیرگذاری و اختیارات بالا

امریکا بزرگترین اقتصاد و ارتش جهان را در اختیار دارد. در امریکا نیز بالاترین اختیارات و قدرت در دست رئیس جمهور است.

رئیس جمهور در امریکا به صورت نسبی اختیارات بالایی دارد. قدرت میان رئیس جمهور و کنگره تقسیم شده است ولی بخش بزرگتر در دست رئیس جمهور است. رئیس جمهور آمریکا می تواند از توافقنامه ها و قراردادها و توافق های دو طرفه یا بین المللی خارج یا وارد آنها شود. جنگ را آغاز یا صلح برقرار کند. او می تواند درباره ارتش، پلیس، سازمان های اطلاعاتی امنیتی و امور دادگستری و قضایی کشورش تصمیم گیری کند. در عین حال هر کدام از این بخش ها، از استقلال حرفه ای خود برخوردارند.

رئیس جمهور امریکا می تواند یک کشور را به رسمیت بشناسد یا به رسمیت شناختن یک کشور را لغو کند. او می تواند یک شهر یا یک منطقه را جز یک کشور بداند یا این موضوع را لغو کند. رئیس جمهور می تواند سیاست های امریکا را درباره یک موضوع مشخص تغییر دهد. کافی است واکنش دولت امریکا در دوره اوباما و ترامپ را در برابر موضوعاتی مثل برجام و فلسطین و اسرائیل مقایسه کنیم.

علاوه بر این نباید فراموش کرد که امریکا در اصل یک کشور نیست بلکه 50 کشور است که باهم متحد شده اند و آنچه ما در زبان فارسی به عنوان "ایالت متحده آمریکا" (United States of America) می خوانیم در اصل "کشورهای متحد امریکا"ست. 50 کشوری که تصمیم گرفته اند باهم متحد باشند و در قالب یک کشور جدید ضمن برخوداری از خودمختاری حداکثری اما برخی امور از جمله سیاست خارجی، اقتصاد ملی و تصمیم گیری های کلان و ملی را به دولت ملی یا فدرال بسپارند. به دلیل سیستم فدرالی، امور مربوط به هر منطقه/ ایالت توسط مسوولان همان منطقه اداره می شود که توسط مردم به صورت مستقیم، انتخاب می شوند.

با این حال در کشورهای دیگر شاهد چنین حجم از تضارب آرا یا امکان تغییر در اثر انتخابات نیستیم. به عنوان مثال در چین، تنها یک حزب وجود دارد و فعالیت دیگر احزاب ممنوع است. چیزی به نام انتخابات نیز وجود ندارد و اعضای حزب حاکم می توانند در انتخابات حزبی، اعضای ارشد حزب را تعیین کنند. در نتیجه انتخابات بی معنی است. در روسیه هم حزب حاکم، احزاب دیگر را سرکوب یا ضعیف نگه داشته و زمینه های لازم برای رقابت حزبی را تخریب می کند. در کشورهای دیگر هم به دلیل تاثیرگذاری و نقش آفرینی های کوچک این کشورها، هیچ کدام جذابیت و اهمیت انتخابات آمریکا را ندارند.

2- زندگی مردم ایران و تصمیم مردم و دولت امریکا

آیا انتخابات آمریکا به ایران و مردم ایران مربوط است؟ بله . چون وضعیت زندگی مردم ایران به انتخاب مردم امریکا و نوع رفتار رئیس جمهور امریکا بسیار مرتبط شده است. تعیین ارزش پول در جیب ما به عوامل مختلف از جمله رای مردم امریکا و تصمیمات دولت امریکا مرتبط است. این یک واقعیت است که حداقل در 10 سال اخیر آن را به خوبی حس و درک کرده ایم. کافی است قیمت دلار را در دوره های اوباما قبل از تحریم های حداکثری، دوره اوباما بعد از برجام، ترامپ قبل و بعد از خروج از برجام مقایسه کنیم.

اینکه مردم ایران پیگیری و سوال می کنند و می خواهند بدانند چه کسی در آینده رئیس جمهور امریکا خواهد بود واکنش طبیعی مردم برای حفاظت از منافع خود است. اگر شما در بانکی پول داشته باشید و شایعه ای درباره احتمال ورشکستگی بانک بشنوید قطعا سرنوشت بانک برای شما اهمیت دارد و پیگیری می کنید. پس طبیعی است که مردم ایران پیگیر انتخابات امریکا باشند. از همین الان می توان پیش بینی کرد در صورت پیروزی ترامپ قیمت سکه و دلار افزایش و اگر جو بایدن، پیروز میدان باشد قیمت سکه و دلار در ایران کاهش بیابد. این تنها یکی از نشانه هاست چرا که هر کدام چشم انداز 4 ساله متفاوتی را در مقابل سیاست و اقتصاد دولت و ملت ایران قرار می دهند.

انتخابات هیچ کشور دیگری در دنیا چنین تاثیری در بازار آزاد ایران ندارد. البته این داستان محدود به ایران نیست. ترکیه هم وقتی با اتحادیه اروپا وارد چالش و نزاع می شود ارزش لیره در برابر دلار و یورو کاهش می یابد که هم اکنون به شدت یافته است. وقتی بریتانیا و اتحادیه اروپا بر سر برگزیت وارد تنش می شوند ارزش پوند انگلیس کاهش می یابد.

هر چقدر میزان تاثیرگذاری منفی امریکا در کشور ما بیشتر شود پیگیری مردم هم افزایش خواهد یافت. اگر مردم کشورهای دیگر این موضوع را از دریچه "جذابیت" دنبال می کنند ما از دریچه "اهمیت و تاثیرگذاری" دنبال می کنیم. البته بسیاری از کشورهای دیگر از چین و روسیه به عنوان رقبای امریکا تا ژاپن و آلمان و بریتانیا این انتخابات را دنبال می کنند و اگر غیر از این باشد غیرطبیعی است.

انتخابات امریکا و تصمیمات و رفتارهای رئیس جمهور امریکا در زندگی تک تک انسان های جهان از جمله ایران به صورت مستقیم و غیرمستقیم، کم یا زیاد تاثیرگذار است. البته کشورهایی سعی کرده اند و می کنند این تاثیرگذاری را کاهش دهند و با ایمن سازی رابطه با آمریکا، از تاثیرات منفی این کشور بر سیاست و اقتصاد خود به دور باشند و با شرایط نامناسب روبه رو نشوند.

می توان گفت هم اکنون -متاسفانه- دولت و مردم ایران به شدت گروگان تصمیمات و رفتارهای دولت امریکا شده اند. چون اکثریت نقل و انتقال مالی کشورهای جهان با ایران، باید مجوز و نظارت دولت امریکا را داشته باشد. اکثریت نقل و انتقال کالا در جهان از مقاصد غیر از همسایه ها و کشورهای نزدیک به مقصد ایران باید با مجوز، نظارت یا نظر دولت امریکا انجام شود یا اینکه امریکایی ها می توانند در روند آن در سطح بالایی دخالت و اخلال کنند.

سیر تحریم ها به گونه ای پیش رفته که این شرایط به وجود آمده است. متاسفانه اینکه ایران چقدر نفت بفروشد و پول آن را دریافت کند یا نکند و اگر به جای پول، بخواهد کالا دریافت کند چه کالایی باشد و از چه کسی و چگونه دریافت کند و ... همه اینها به نظر، تصمیم گیری و مجوز دولت آمریکا محدود شده است.

3- ترامپ یا جو بایدن کدام یک برای ایرانی ها بهتر هستند؟

میان ترامپ و جو بایدن کدام یک انتخاب شوند به سود مردم ایران خواهد بود؟ با توجه به شرایط مختلف، به نظر می رسد جو بایدن باشد. چرا؟ چون در صورت انتخاب جو بایدن، به احتمال زیاد، او به برجام باز خواهد گشت و به احتمال زیاد، تحریم های حداکثری که دونالد ترامپ بعد از خروج از برجام علیه ایران اعمال کرد برداشته خواهد شد و در این صورت دوباره می توانیم از شرایط صفر دور شویم. صحبت از تفاوت در رفاه و زندگی مناسب نیست سخن درباره دور شدن از تحریم های حداکثری و شرایط صفر است. البته بعید هم نیست که جو بایدن برای بازگشت به برجام شرط و شروطی را مطرح کند.

برجام نیز نام اتاق مذاکره ایران و امریکا بود که به قول ظریف، ترامپ آن را منفجر کرد. در اتاق برجام، ایران و امریکا درباره همه چیز باهم گفتگو می کردند و این گفتگو و وجود کانال ارتباطی مستقیم و دائمی خود از میزان تنش و اختلاف میان دوطرف می کاست و راه رای برای تبادل نظر مستقیم و شفاف و احتمالا همکاری می گشود اما هم اکنون مسوولان مذاکرات (از جمله ظریف) نیز از سوی دولت ترامپ تحریم شده اند. قرار نیست با آمدن جو بایدن شرایط اقتصادی ایران عالی شود یا همه مشکلات اقتصادی ایران حل شود بلکه سطح تنش میان ایران و آمریکا کم می شود و کاهش تنش، تاثیر مثبتی بر شاخص های اقتصادی از جمله قیمت دلار دارد.

پس تا اینجا هم تحریم های حداکثری از ایران برداشته می شود (از جمله صادرات نفت، مبادلات بانکی و حمل و نقل کالا) و هم کانال ارتباط مستقیم میان ایران و امریکا احیا می شود.

بخش سوم اینکه با بازگشت امریکا به برجام، این توافق نیز از حالت حداقلی فعلی می تواند دوباره به حالت تاثیرگذاری قبلی بازگردد. درصورت احیا برجام، ایران در بخش های مختلف می تواند از مزایای آن استفاده کند. کافی است دوره زمانی آغاز برجام ( تیر 94) تا زمان خروج ترامپ از برجام (اردیبهشت 97) را با قبل و بعد از آن مقایسه کنیم تا به ارزش برجام پی ببریم.

در کنار این سه مورد می توان به این نکته هم اشاره کرد که انتخاب جو بایدن و شکست ترامپ به سود مردم جهان نیز هست. ترامپ را می توان تهدیدی علیه جهان و ارزش هایی چون صلح، دموکراسی، مردم سالاری، حقوق انسان ها و مرجعیت سازمان های بین المللی و تصمیم گیری های جمعی جهانی دانست.

کافی است مشاوران ترامپ و جو بایدن را بررسی کنیم تا بدانیم چه افرادی با چه گرایش ها و رویکردهایی در کنار این دو قرار گرفته اند. مجموعه از افراد افراطی، متمایل به گرایش های نژادپرستانه، ضد دموکراسی و جنگ طلب و به دور از همکاری بین المللی در کنار ترامپ قرار گرفته اند.

حضور 4 ساله ترامپ در کاخ سفید باعث شد جریان های افراطی، نژادپرست، تندرو، ضددموکراسی و جنگ طلب و حتی گرایش های آمریکاستیز و غرب ستیز در اکثر مناطق جهان، رشد کنند و تقویت شوند.

4 - اگر ترامپ پیروز شد؟

اگر جو بایدن برنده شود برخی احتمالات در بخش قبلی نوشته شد. علاوه بر این در صورت پیروزی او بعید نیست برخی جریان های سیاسی داخلی، مانع از همکاری دولت روحانی با جو بایدن شوند تا هم مانع از احیای برجام شوند و هم در انتخابات ریاست جمهوری بعدی ایران (1400) حامیان برجام نتوانند از آن بهره برداری کنند و خود در انتخاباتی کم رونق، پیروز مطلق باشند و پس از آن، با مذاکره با دولت جو بایدن، حل مشکل را به نام خود ثبت کنند.

برخی نیز در خارج و داخل ایران دوست دارند ترامپ پیروز شود. در خارج از ایران فکر می کنند ترامپ با حمله نظامی یا فشارهای حداکثری تحریم ها یا حکومت را تغییر می دهد یا حکومت را به تسلیم شدن وادار می کنند. به نظر می رسد آنها متوجه این موضوع نشده اند که تحریم های حداکثری علیه زندگی و کسب و کار عادی و روزانه تک تک مردم ایران اعمال می شود و بزرگترین آسیب به حیات شهروندان ایرانی وارد می شود. تاکنون در جهان نیز در اثر تحریم ها، هیچ حکومتی سرنگون نشده است.

در داخل هم برخی جریان های سیاسی فکر می کنند با پیروزی ترامپ و ادامه تحریم های حداکثری او، شکست روحانی و دولتش ادامه می یابد و پیروزی در انتخابات ریاست جمهوری 1400 تضمین می شود.

در صورت پیروزی مجدد ترامپ، احتمال مذاکره ایران و امریکا دوباره پررنگ می شود. قبل از انتخاب ترامپ در نخستین دوره ریاست جمهوری امریکا بسیاری در ایران می گفتند که کاسب مسلک بودن و نگاه اقتصادی ترامپ یک مزیت او در هر گونه مذاکره با وی است و حالا عجیب است که این موضوع به فراموشی سپرده شده است.

اگر ترامپ پیروز انتخابات شد پیشنهادات زیر به مسوولان ایرانی قابل ارائه است:
- ورود به گفتگوهای همه جانبه
- بررسی امکان ازسرگیری روابط کامل اقتصادی سیاسی با امریکا
- تلاش برای حذف کامل تحریم ها در چارچوب توافق جامع
- ارائه پیشنهاد خروج ارتش امریکا از خلیج فارس و اقدام ایران برای حفظ منطقه خلیج فارس با کمک کشورهای منطقه.