کرونا ویروس جدید، عامل پاندمی بیماری تنفسی کووید ۱۹ است که از سال گذشته تاکنون کشورهای بسیاری را در سراسر جهان درگیر کرده و افراد زیادی را به بستر بیماری و حتی مرگ کشانده است.

از آغاز پاندمی کرونا تاکنون، ویروس جدید خانواده کرونا تظاهرات ناشناخته‌ای داشته و تغییر شکل و جهش‌هایی در این ویروس اتفاق افتاده که کنترل و درمان آن را دچار چالش کرده است.

با افزایش سرعت همه‌گیری و ابتلا به ویروس کرونا، هر روز یافته‌های جدیدی از این ویروس کشف و منتشر می‌شود. اگرچه ویروس کرونا عمدتاً از طریق قطرات تنفسی معلق در هوا و یا سطوح آلوده منتقل می‌شود، بااین‌وجود، مخاط چشم نیز می‌تواند یکی از راه‌های انتقال این ویروس باشد.

هم‌اکنون ثابت‌شده که ویروس کرونا بیشتر ارگان‌های بدن را درگیر می‌کند و ابتلا به کرونا می‌تواند عوارض چشمی نیز داشته باشد، از سوی دیگر تغییر سبک زندگی در دوران کرونا ممکن است عوارضی برای چشم‌ها داشته باشد که لازم است احتیاط‌های بسیاری را برای مراقبت از چشم‌ها در این دوران در پیش بگیریم، چراکه هرگونه سهل‌انگاری می‌تواند تهدیدی برای بینایی ما باشد.

دکتر رضا مرادی، متخصص داخلی و رزیدنت سال آخر چشم‌پزشکی در سانفرانسیسکوی آمریکا در گفت‌وگوی اختصاصی با ایسنا، ضمن پاسخ به بسیاری از سؤالات رایج مردم در این روزها؛ درباره امکان ابتلا به کرونا از طریق چشم و اثرات کووید ۱۹ بر چشم می‌گوید و توصیه‌هایی نیز برای محافظت و حفظ سلامت چشم‌ها در این دوران دارد که در ادامه می‌خوانید.

از تغییر شکل سریع ویروس تا علائم متفاوت در افراد

دکتر رضا مرادی در گفت‌وگو با ایسنا، اظهار کرد: از زمانی که ویروس کرونای جدید به‌ عنوان عامل بیماری کووید۱۹ در جهان شیوع پیداکرده برای دانشمندان تظاهرات ناشناخته‌ای داشته و باگذشت زمان شناخت بیشتری به این ویروس پیداکرده‌ایم. اتفاقی که در همه‌گیری ویروس کرونا جدید افتاد این بود که در یک‌فاصله زمانی کوتاه، تعداد زیادی از انسان‌ها در نقاط مختلف دنیا به این ویروس مبتلا شدند و تظاهرات متفاوتی از این ویروس دیده شد. تعداد زیادی از افراد بدون هیچ علامتی به این ویروس مبتلا می‌شوند و در برخی افراد نیز علائم خفیف و برخی علائم غیراختصاصی مثل از دست دادن بویایی و یا اختلال شنوایی گزارش‌شده، بنابراین نحوه بروز بیماری در انسان‌های مختلف بسیار متفاوت است و گستره زیادی از علائم را دربرمی گیرد.

متخصص چشم‌پزشکی با بیان اینکه مهم‌ترین راه انتقال ویروس کرونا از انسان به انسان است، تصریح کرد: به همین خاطر بر اهمیت فاصله‌گذاری اجتماعی و استفاده از ماسک تأکید می‌شود. برداشت نادرستی از برخی مقالات جدید صورت گرفت، فراموش نکنیم که ویروس کرونا همچنان از سطوح آلوده در اماکن عمومی مثل مترو، اتوبوس و تاکسی نیز منتقل می‌شود، بنابراین لازم است دست‌ها مرتب شسته شود و اگر امکان شست و شوی سریع وجود ندارد باید مراقب باشیم دست‌ها به ‌صورت برخورد نکند، چون راه اصلی ورود ویروس به بدن از طریق مخاط دهان، بینی و یا چشم است.

احتمال ابتلا به کرونا از راه چشم

این محقق و پژوهشگر، در خصوص خطر انتقال ویروس از راه چشم نیز گفت: مخاط چشم یکی از راه‌های ورود ویروس به بدن انسان است، اما دقیقاً نمی‌دانیم چند درصد افرادی که مبتلا شده‌اند از طریق چشم آلوده‌ شده‌اند، بااین‌وجود احتمال داده می‌شود که درصد بسیار ناچیزی بوده و کماکان راه اصلی انتقال ویروس دهان و بینی است. ولی اگر کسی بخواهد درصد ابتلا به ویروس را به صفر برساند باید مراقبت انتقال ویروس از طریق مخاط چشم هم باشد و در این زمینه می‌توان از عینک و شیلدهای پلاستیکی برای محافظت استفاده کرد.

استفاده از شیلد و عینک، مفید برای کادر درمان

دکتر مرادی در مورد استفاده از عینک محافظ و شیلد که سؤال بسیاری از مردم در این روزهاست، توضیح داد: کارکنان بخش بهداشت و درمان لازم است حتماً از عینک محافظ یا شیلد استفاده کنند، چون در تماس نزدیک با بیماران هستند و هر لحظه ممکن است بیمار سرفه یا عطسه کند و عینک محافظ یا شیلد می‌تواند از تماس مستقیم قطرات درشت تنفسی با مخاط دهان و بینی و چشم آن‌ها جلوگیری کند، ولی پوشیدن عینک محافظ یا شیلد به افراد عادی برای حضور در جامعه کمکی نمی‌کند و فقط باعث می‌شود دچار استرس شوند.

وی خاطرنشان کرد: وقتی افراد شیلد داشته باشند دستشان را به چشم نمی‌زنند و از این‌جهت ممکن است به کاهش سرایت ویروس کمک کند، اما توجه کنید در اطراف عینک فضاهایی وجود دارد که هوای آلوده می‌تواند از آن قسمت‌ها با چشم شما تماس پیدا کند. بنابراین عینک محافظ یا شیلد فقط می‌تواند تا حدی در برابر انتقال ویروس از طریق سرفه و عطسه محافظت کند، اما اگر ویروس در فضا باشد عینک محافظ یا شیلد کمک خاصی به جلوگیری از ورود آن به مخاط چشم افراد نمی‌کند.

استفاده از عینک غواصی برای بیماران زمینه‌ای در محیط‌های سربسته

این پزشک متخصص در مورد محیط‌های سربسته‌ای که افراد مجبورند برای مدت طولانی در آن باشند نیز گفت: مثال بارز آن سفرهای هوایی است که افراد ناچار باید چندین ساعت در هواپیما باشند، درحالی‌که ممکن است فرد ناقلی ماسک خود را بردارد، در چنین شرایطی لازم است از چشم خود محافظت کنید، اما در همین شرایط هم عینک محافظ و شیلد کمک زیادی نمی‌کند و بهترین کار استفاده از عینک‌های غواصی است که اطراف چشم را کاملاً بپوشاند. این کار به‌خصوص برای کسانی توصیه می‌شود که دچار بیماری زمینه‌ای هستند و خطر ابتلا به نوع شدید بیماری کووید۱۹ برای آن‌ها وجود دارد، ولی اگر کسی بیماری زمینه‌ای ندارد و سیستم ایمنی قوی دارد که احتمال می‌دهد بتواند با ویروس مقابله کند نیازی به این کار ندارد.

وی با اشاره به حجم کم ویروسی که از طریق چشم وارد می‌شود، تصریح کرد: اگر در هواپیمایی باشید که یک نفر ۱۰ صندلی جلوتر ناقل کرونا است، احتمال دارد ویروس از طریق تنفس او در فضا پراکنده و از طریق مخاط چشم جذب شود، اما چون مقدار ویروس کم است شانس ابتلا پایین است و اگر فرد مبتلا شود نیز سطح ابتلای خفیفی خواهد داشت، بااین‌وجود افراد دارای بیماری زمینه‌ای بهتر است این ریسک را نکنند و در این شرایط نیز محافظت کاملی از خود داشته باشند.

آیا افراد عینکی کمتر به کرونا مبتلا می‌شوند؟

پزشک ایرانی مقیم آمریکا در ادامه به مطالب منتشرشده پیرامون ابتلای کمتر افراد عینکی به ویروس کرونا اشاره و اظهار کرد: در این خصوص مطالعه‌ای در چین انجام‌شده که نتیجه‌گیری کردند شانس ابتلا به کرونا در کسانی که عینک می‌زنند یک‌ششم افرادی است که عینک نمی‌زنند، درحالی‌که این مطالعه گذشته‌نگر بوده و مطالعه خیلی قدرتمندی نیست. در این مطالعه فقط از روی تعداد بیماران مبتلا به کووید۱۹ که در یک بیمارستان بستری بودند چنین نتیجه‌گیری شده، به‌طوری‌که نزدیک به ۲۵۰ بیمار بستری را بررسی کرده بود که از میان آن‌ها چند نفر عینکی هستند و بعد تعداد افراد عینکی در جامعه را بررسی کرده و نتیجه گرفته بود تعداد افراد عینکی که به خاطر کرونا در بیمارستان بستری‌شده‌اند کمتر از دیگر افراد جامعه است، بنابراین عینکی‌ها کمتر به کرونا مبتلا می‌شوند، اما این ‌یک نتیجه‌گیری دقیق نیست.

وی تصریح کرد: اگرچه مطالعه صورت گرفته در مورد ابتلای کمتر افراد عینکی به کرونا اشتباه نبوده و یک مطالعه توصیفی از جامعه است، اما اینکه فقط بخواهیم یک فاکتور را لحاظ کنیم اشتباه است. اولاً این مطالعه در کشور چین انجام‌شده و اطلاعات آن مربوط به این کشور است، بنابراین نمی‌توان به سرتاسر دنیا تعمیم داد. دوماً فقط بیماران بستری در بیمارستان دیده‌شده‌اند، درصورتی‌که می‌دانیم بیش از ۸۰ درصد مبتلایان به کرونا سرپایی هستند که اصلاً کارشان به بیمارستان کشیده نمی‌شود اما در این مطالعه نادیده گرفته‌شده‌اند.

دکتر مرادی روش درست مطالعه در مورد احتمال ابتلای کمتر افراد عینکی به کرونا را بررسی تعداد بیشتری از مبتلایان به کرونا و درصد عینکی بودن آن‌ها و سپس مقایسه این درصد با کل جامعه دانست و افزود: انتقادات زیادی به مقاله منتشر شده در این زمینه وارد شده است، حتی در همان شماره مجله‌ای که این مقاله چاپ‌ شده بود، مقاله ای توسط یکی از اساتید برجسته بیماری‌های عفونی دانشگاه جان هاپکینز نوشته شد که تأکید کرد از روی این مقاله نمی‌توان چنین برداشتی داشت که عینکی‌ها کمتر در معرض ابتلا به کرونا هستند و به همین خاطر در حال حاضر به افرادی که عینکی نیستند توصیه نمی‌کنیم عینک‌های بدون شماره یا شیلد استفاده کنند.

وی اضافه کرد: در مجموع متخصصانی که این مقاله را بررسی کرده‌اند نسبت به نتیجه‌گیری مقاله، شبهه‌های زیادی دارند و منتظرند مقالات و داده‌های بیشتری بیاید تا بتوانند راجع به این موضوع که آیا افراد عینکی کمتر به کرونا مبتلا می‌شوند اظهارنظر قطعی کنند، بنابراین مقاله منتشر شده فقط داده‌ای به ما اضافه کرد، اگرچه برای نتیجه‌گیری کافی نیست.

انتقال ویروس از طریق قطرات اشک

متخصص چشم‌پزشکی در پاسخ به سؤالی درباره احتمال انتقال ویروس کرونا از طریق اشک چشم، توضیح داد: ویروس در قطرات اشک وجود دارد و ویروس در قطرات اشک فرد مبتلا همچون قطرات تنفسی وجود دارد، بنابراین در مراسم عزاداری که افراد گریه می‌کنند باید دستمال آلوده به اشک را نگه‌دارند و مراقب باشند روی زمین نیندازند و افراد بدون دستکش به آن‌ها دست نزنند تا در صورت ناقل بود باعث آلودگی سایر افراد نشوند.

تشابه و تفاوت مراقبت‌های درمانی بیماران کووید در آمریکا و ایران

وی در ادامه به مراقبت‌های درمانی در بیماران کووید۱۹ در آمریکا اشاره و تصریح کرد: این مراقبت‌ها در آمریکا بسیار مشابه ایران است و من فکر نمی‌کنم تفاوت عمده‌ای وجود داشته باشد. عمده تفاوت به امکانات حمایتی برمی‌گردد، ازجمله دستگاه تنفس مصنوعی، تعداد کارکنان درمانی، امکانات محافظتی برای پرسنل درمان، تخت‌های مراقبتی، اتاق‌های ایزوله و فشار منفی. ولی به ‌غیر از امکانات، تفاوت معناداری از نظر کاری که انجام می‌شود وجود ندارد.

دکتر مرادی در رابطه به عواملی که باعث مرگ‌ومیر مبتلایان کووید۱۹ می‌شود، توضیح داد: بیش از ۹۰ درصد کسانی که فوت کرده‌اند دچار بیماری زمینه‌ای همچون چاقی، دیابت، فشارخون بالا، سرطان، نارسایی ریه و بیماری‌هایی از این‌دست بوده‌اند، بنابراین مهم‌ترین نکته این است که افرادی که سن بالا و بیماری زمینه‌ای دارند، با رعایت اصول پیشگیری در برابر ابتلا به کرونا محافظت شوند.

وی با بیان اینکه در صورت ابتلای افراد مسن و بیماران زمینه‌ای به کرونا احتمال ورود به سطح شدید بیماری وجود دارد، گفت: در این صورت بیماران نیاز به مراقبت‌های ویژه در آی سی یو دارند و اگر امکانات کافی نباشد و درمان به‌موقع صورت نگیرد شاید بیماری پیشرفت کند و نتوان کاری برای این بیماران انجام داد، بنابراین مهم‌ترین نکته محافظت از گروه‌های پرخطر برای جلوگیری از ابتلا به بیماری است و در صورت ابتلا شناسایی هرچه سریع‌تر و درمان زودتر این بیماران است.

هنوز درمان قطعی و اثربخشی در دنیا وجود ندارد

دکتر مرادی در ادامه به داروهای مورد استفاده در دنیا و ایران اشاره و اظهار کرد: این داروها بر اساس پروتکل‌هایی است که سازمان بهداشت جهانی اعلام کرد و این پروتکل‌های درمانی طی یک سال گذشته بارها تغییر کردند.

وی افزود: با این‌وجود تحقیقات کماکان ادامه دارد و داروهای جدید مطرح و بررسی‌شده و یکی پس از دیگری کنار گذاشته می‌شود، اما هنوز در هیچ جای دنیا درمان قطعی و اثربخشی نداریم که بگوییم برای بیماران کاملاً اثربخش بوده است.

توزیع واکسن کرونا تدریجی و زمان‌بر خواهد بود

این پزشک متخصص با ابراز خوش‌بینی نسبت به کشف واکسن کرونا، اظهار کرد: به‌احتمال‌ زیاد حدس می‌زنم در هفته‌های آینده خبرهای خوبی درباره واکسن بشنویم و نتایج تحقیقات محققان به ‌زودی منتشر خواهد شد، ولی به این معنی نیست که اگر واکسن در ماه‌های آینده تولید و تائید شد یک ‌شبه در دسترس همه قرار می‌گیرد، بلکه روند توزیع واکسن تدریجی خواهد بود و ۶ تا ۱۲ ماه زمان می‌برد.

به گفته وی، احتمالاً کشورهایی که واکسن را تولید می‌کنند، واکسیناسیون مردم خود را در اولویت قرار داده و سپس واکسن به ‌مرور در دنیا توزیع می‌شود، با این ‌وجود واکسینه کردن همه مردم دنیا در اولویت همه کشورها خواهد بود، اگرچه احتمالاً یک سال و شاید بیشتر طول بکشد تا واکسن تائید شده در دسترس همه کشورهای دنیا قرار گیرد.

دکتر مرادی تأکید کرد: در این شرایط خیلی مهم است که ما با این سبک زندگی به راه خود ادامه دهیم، یعنی نه ناامید و افسرده شویم و نه بیماری را انکار کنیم و جان خود را به خطر بیندازیم. همه افراد سال‌های زیادی پیش رودارند و در این پاندمی با محافظت از خود تا اینجای راه را آمده‌اند و امیدوارم بقیه راه را هم ادامه بدهند و خودشان و عزیزانشان سالم باشند.

متخصص چشم‌پزشکی در ادامه با اعلام اینکه کووید۱۹ مثل هر بیماری ویروسی دیگری می‌توان عوارض مزمن پس از بهبودی داشته باشد، تصریح کرد: می‌دانیم که این بیماری عروق را درگیر می‌کند و باعث التهاب عروق می‌شود و گزارش‌هایی از درگیری عروق چشم منتشر شده است.

احتمال گذرا بودن عوارض چشمی در بیماران کرونایی

وی اعلام کرد: تغییرات خیلی ریز و میکروسکوپی در قسمت شبکیه چشم بیماران بهبود یافته کرونا گزارش‌شده است، ولی اینکه این تغییرات تا چه زمان باقی می‌مانند به مطالعات بیشتری نیاز دارد، اگرچه احتمالاً تغییرات گذرایی هستند که بعد از بهبودی بیمار، سلول‌ها به حالت اول خود برمی‌گردند، اما کماکان باید منتظر باشیم تحقیقات به چه سمتی می‌رود. هرچه بیشتر می‌گذرد از این ویروس و عوارض آن دانش بیشتری کسب کنیم، بنابراین نمی‌شود با قطعیت صحبت کرد و باید همیشه منتظر مطالعات جدید باشیم.

معاینات چشم‌پزشکی را به تأخیر نیندازید

این پزشک ایرانی مقیم آمریکا به بیماران توصیه کرد به خاطر طولانی شدن پاندمی معاینات و درمان خود را به تأخیر نیندازند و افزود: اگر افراد معاینات چشم‌پزشکی خود را به تأخیر بیندازند ممکن است عوارض جبران‌ناپذیری بر روی بینایی داشته باشد، به‌عنوان‌مثال معاینات دوره‌ای برای بیماران دیابتی اهمیت زیادی دارد، این درحالی‌که است که اگر دیابت تحت کنترل است و بیمار مشکل چشمی ندارد می‌تواند معاینه را ۱۸ ماه یا ۲ سال بعد انجام دهد، ولی اگر دیابت بر روی چشم اثر گذاشته باید حتماً در موعد مقرر به پزشک مراجعه کند.

این چشم‌پزشک خاطرنشان کرد: کسانی که تزریق ماهانه در چشم انجام می‌دادند باید کماکان تزریق را ادامه دهند تا چشم‌ها دچار مشکل نشود، همچنین بیماری‌هایی که آب‌سیاه، فشار چشم یا گلوکوم دارند باید مرتب به چشم‌پزشک مراجعه کنند و چکاب به روال قبل را ادامه دهند، چون اگر فشار چشم بالا برود آب‌سیاه باعث می‌شود بخش زیادی از بینایی خود را از دست بدهند و این دیگر قابل‌برگشت نیست.

سندروم بینایی کامپیوتری، مشکل شایع در دوران کرونا

وی همچنین به مشکل شایع دیگر این روزها یعنی عوارض کار کردن با کامپیوتر و گوشی و تبلت برای افراد شاغل، دانشجویان و دانش آموزان اشاره کرد و گفت: در این دوران که بیشتر افراد در منزل هستند و دورکاری می‌کنند و یا آموزش مجازی می‌بینند اگر یکسری نکات را رعایت نکنند چشم‌ها مشکل‌دار می‌شود. موردی که الان شایع است سندروم بینایی کامپیوتری است، چون افراد از کامپیوتر زیاد استفاده می‌کنند و ممکن دچار خستگی چشم شوند و به چشم‌هایشان فشار زیادی وارد شود.

دکتر مرادی به راهکارهای جلوگیری از سندروم کامپیوتری اشاره و اظهار کرد: مهم‌ترین راه این است که تا جایی که می‌توانیم به چشم‌ها زنگ تفریح بدهیم، بهترین کار این است که هر ۲۰ دقیقه ۲۰ ثانیه به چشم‌ها استراحت دهیم و به یک نقطه دور در فاصله ۲۰ متری نگاه کنیم که می‌تواند قاب عکس روی دیوار، پنجره اتاق، ساعت دیواری و ... باشد. بعد از هر ۲ ساعت کار با کامپیوتر، ۱۵ دقیقه به خود زنگ تفریح دهیم، البته نه به این معنی که از پای کامپیوتر بلند شویم و به سراغ موبایل برویم، بلکه کلاً کامپیوتر، موبایل و تبلت را کنار گذاشته و کارهای دیگر انجام دهیم.

توصیه‌هایی برای مراقبت از چشم‌ها هنگام استفاده از کامپیوتر

متخصص چشم‌پزشکی بر تنظیم فاصله با کامپیوتر تأکید کرد و توضیح داد: فاصله بین کامپیوتر تا چشم باید به ‌اندازه طول یک دست تا بازو باشد، چشم بالاتر از مرکز مانیتور باشد و زاویه ۱۵ تا ۲۰ درجه‌ای داشته باشد. همچنین فونت حروف باید بزرگ‌تر شود، نوری که در اتاق است هم نباید زیاد باشد و نور پنجره نباید به صفحه مانیتور بتابد، چون بازتاب آن باعث خستگی چشم می‌شوند. عینک‌های آنتی رفلکس می‌تواند به‌خصوص به افراد عینکی کمک کند.

راه‌حلی برای کاهش ریسک ابتلا به کرونا در ارتباطات اجتماعی

وی در ادامه به سازگاری با ویروس کرونا در شرایط کنونی اشاره و تصریح کرد: مهم‌ترین کار این است که نوع فعالیت‌های اجتماعی افراد تغییر کند، به این صورت که کارهایی که قبلاً انجام می‌دادند مثل مهمانی‌های شلوغ در فضاهای کوچک برقرار نباشد، بلکه در فضای آزادی که هوا در جریان است می‌توانند صندلی‌هایی با فاصله قرار دهند و شانس ابتلای خود به کرونا را به حداقل برسانند، البته احتمال ابتلا به کرونا به صفر نمی‌رسد ولی کمتر می‌شود.

دکتر مرادی با یادآوری اینکه انسان موجود اجتماعی است و نمی‌توان انتظار داشت افراد یکی دو سال با همدیگر معاشرت نکنند، گفت: شاید در ماه‌های اول شیوع کرونا می‌شد این محدودیت را برای افراد قائل شد ولی با طولانی شدن این دوران بیشتر افراد به نحوی قرنطینه را شکاندند. درست است این کار به تداوم چرخه بیماری کمک می‌کند ولی به خاطر اجتماعی بودن انسان و نیازهای اجتماعی که دارد نمی‌توان انتظار قطع روابط انسانی داشت، بلکه باید راه‌حلی پیدا کرد که ارتباطات افراد با کمترین ریسک انجام شود.

وی مهم‌ترین راه برای حفظ ارتباطات اجتماعی افراد در دوران کرونا را حضور در فضای آزاد با رعایت فاصله فیزیکی دانست و افزود: لازم نیست همه افراد در خانه بمانند و افسرده و بی‌تحرک شوند، بلکه می‌توانند در فضای پارک با فاصله دورهم بنشینند یا ورزش‌هایی مثل بدمینتون انجام دهند. همچنین افراد باید بر روی مدیریت استرس کار کنند و تفریحات کم‌خطر در محیط خود را پیدا کنند. یک مثال خوب ورزش کوه‌نوردی است که به‌عنوان یک تفریح منظم به‌سلامت جسمی و روحی افراد کمک می‌کند.

کنترل بیماری با اتحاد جمعی

وی با تأکید بر اینکه این بیماری با اتحاد جمعی کنترل می‌شود، توضیح داد: اگر عده‌ای بخواهند کماکان مسافرت بروند، در میهمانی شرکت کنند و به زندگی قبلی خود ادامه دهند چرخه بیماری همچنان ادامه خواهد داشت.

دکتر مرادی خاطرنشان کرد: اگر مردم دو تا سه هفته همه در منزل بمانند و چرخه انتقال ویروس قطع شود، شدت بیماری و مرگ‌ومیر این روزها را نخواهیم دید، این موضوع مدیریت درست، مهربانی، همدلی و اتحاد جمعی را می‌طلبد تا دست‌به‌دست هم بیماری را کنترل کنیم.

قدردانی از کادر درمان با گوش کردن به توصیه‌های آن‌ها

این پزشک ایرانی مقیم آمریکا در بخش پایانی سخنانش به فعالیت کادر درمان در ایران اشاره و اظهار کرد: کادر درمان در ایران در همه‌گیری کرونا واقعاً درجه ‌یک کارکرده‌اند و از روز اول باوجود کمبودها پا پس نگذاشتند و واقعاً زحمت کشیدند، خدا به آن‌ها قوت داده که توانسته‌اند خدمت کنند و امیدوارم بعد از این هم انرژی داشته باشند تا به هم‌وطنان کمک کنند.

وی ادامه داد: با برخی از پزشکان ایرانی در تماس هستم و می‌دانم که روزهای سخت و پر استرسی دارند، تعداد زیادی از کادر درمان در این مدت مبتلا به کرونا شده و متأسفانه عده ای را هم از دست داده ایم. امیدوارم تجهیزات حفاظتی مثل ماسک، گان، دستکش و شیلد به‌وفور در دسترس آن‌ها قرار داشته باشد. بزرگ‌ترین کمک از نظر روحی به این عزیزان، رعایت پروتکل‌های بهداشتی و گوش دادن به توصیه‌های آن‌هاست.

این پزشک متخصص با بیان اینکه پزشکان و پرستاران با دیدن افراد بی‌توجه به توصیه‌های مکرر بهداشتی برای پیشگیری از کرونا دل‌مرده و ناامید می‌شوند، تأکید کرد: مهم‌ترین کار برای بالا بردن روحیه کادر درمان گوش کردن به توصیه‌ها و قدردانی از کاری است که انجام می‌دهند، همین‌ که به درد آن‌ها اضافه نکنیم باعث می‌شود روحیه آن‌ها تقویت‌شده و با انرژی بیشتری به کار خود ادامه دهند.