مدیرکل مرکز مدیریت بیمارستانی و تعالی خدمات بالینی وزارت بهداشت با اشاره به اجرای پایلوت تله مدیسین در هشت دانشگاه علوم پزشکی، جزییات مربوط به نحوه ارائه خدمات، وضعیت پوشش بیمه ای خدمات و ... را از طریق دوراپزشکی تشریح کرد.

دکتر رضا گل پیرا در گفت‌ وگو با ایسنا، درباره جزییات برنامه تله‌مدیسین و جایگاه قانونی آن، گفت: بحث تله‌مدیسین، موضوع جدیدی نیست. زمانیکه نظام سلامت الکترونیک راه‌اندازی شد، بحث تله‌مدیسین هم داخل آن وجود داشت. بر این اساس یکی از اجزاء نظام سلامت الکترونیک، ارتباط بیمار با صاحبان فرآیند ارائه کننده خدمات پزشکی فارغ از محدودیت های جغرافیایی و ارتباطی است. بنابراین تله‌مدیسین نوعی برقراری ارتباط بین خدمت گیرنده و خدمت دهنده در هر نقطه از کشور جهت ارایه خدمات پزشکی و بویژه خدمات تخصصی و فوق تخصصی است که ما از آن با عنوان دورا پزشکی نام می‌بریم.

وی افزود: در برنامه چهارم، پنجم و ششم توسعه بحث ارائه خدمات الکترونیک در نظام سلامت مطرح شده است. به عنوان مثال ماده ۷۴ برنامه ششم، مواد یک، دو، سه، چهار و پنج مربوط به مقررات امور پزشکی، دارویی، خوارکی و آشامیدنی در این حوزه بوده و همچنین در عمده مصوبات وزارت بهداشت نیز بحث ارائه خدمات الکترونیک در نظام سلامت مطرح شده است. تمام این قوانین بالادستی ملزم کرده است که اطلاعات بیماران باید به صورت الکترونیک در قالب پرونده الکترونیک سلامت هر بیمار تجمیع شود. بنابراین ما موظف به اقدام در این حوزه بوده ایم.

تغییرات بنیادی در سیستم های اطلاعات بیمارستانی از سال ۱۳۹۷

گل پیرا ادامه داد: از رونمایی پرونده الکترونیک سلامت در سال گذشته تا کنون، نواقص و خلاء های عمده در سطوح مختلف ارایه خدمات سلامت اعم از مراکز بهداشتی و درمانگاه ها، و بیمارستان های تخصصی و فوق تخصصی شناسایی و در صدد بهنیه سازی این موارد و بهبود سرویس دهی به بیماران و مراجعین هستیم. در این راستا از سال ۱۳۹۷ تغییرات بنیادی در سیستم های اطلاعات بیمارستانی (HIS) که نزدیک به ۱۵ الی ۱۶ سال قدمت در اکثر بیمارستان های کشور دارند آغاز شده و تاکنون نیز ادامه دارد.

دوراپزشکی در مناطق کمتر برخوردار کشور

وی با بیان اینکه از سال گذشته و قبل از شیوع بیماری کووید-۱۹ بحث تله مدیسین را به عنوان اقدامی جدی آغاز کردیم، اظهار کرد: بر این اساس هماهنگی‌هایی انجام شد تا دوراپزشکی با قوت در مناطق کم برخوردار کشور پیش رود. باید توجه کرد که در برخی مناطق محروم با وجود یک خانه بهداشت یا یک مرکز جامع سلامت، امکان حضور پزشک متخصص در مرکز در هر روز وجود ندارد. بنابراین بر آن شدیم تا با استفاده از ظرفیت دوراپزشکی امکان ارائه خدمات تخصصی در شرایط حساس در این مناطق را توسعه دهیم. این موضوع مقرر شد در قالب یک برنامه مدون در چند دانشگاه از جمله در سیستان و بلوچستان، ایلام، چهارمحال و بختیاری، البرز و... به اجرای آزمایشی گذاشته شود. بنابراین حدود ۲۱ نقطه با مشخصه مشکل در دسترسی به خدمات پزشکی در آن‌ها شناسایی شد و سپس با هماهنگی که با ستاد اجرایی فرمان امام داشتیم مقرر شد تجهیزاتی را در این مناطق استقرار دهیم.

نگاهی به فرآیند تله مدیسین

گل پیرا افزود: بر این اساس ما در خانه بهداشت یک بهورز داریم، در مرکز جامع سلامت یک پزشک عمومی یا ماما و... داریم. حال اگر بیماری دچار وضعیتی حاد شود، این نیروها در خانه بهداشت می توانند از طریق تجهیزاتی که در اختیار دارند، به مرکز استان و مراکز دانشگاهی ما متصل شوند و از سوی تیم ارایه دهنده خدمت که در آنجا وجود دارد، مشورت‌های تخصصی را دریافت کنند. بنابراین روی این موضوع کار کردیم و در مرداد ماه سال ۱۳۹۸ اولین شیوه‌نامه اجرایی دوراپزشکی ابلاغ شد. بنا داشتیم وارد فاز اجرایی پایلوت این طرح شویم که متاسفانه این موضوع با شیوع بحرانی کرونا مصادف شد.

وی ادامه داد: ما متوجه شدیم که برخی گروه‌ها بالاخص بیماران مزمن و سالمندان به دلیل ترس از بیماری کرونا به پزشک مراجعه نمی‌کنند. بر این اساس مصمم شدیم سرعت اجرای پروژه را افزایش دهیم. در نتیجه با تشکیل کارگروه‌ها و استفاده و بهره‌گیری از اساتید دانشگاه‌های علوم پزشکی، برنامه‌ریزی کردیم که فعال‌سازی تله مدیسین را در محورهای مختلف آغاز کنیم و راهکارهای قانونی ارائه خدمات پزشکی از راه دور را توسعه دهیم. بعد از تعیین محورهای حیاتی، آیین‌نامه تله مدیسین را تدوین کردیم که به تصویب وزیر بهداشت رسید. اعضای کمیته ملی پزشکی از راه دور تحت عنوان "کمیته ملی پاد" مشخص شد و اکنون در حال ورود به فازهای اجرایی و سیاست‌گذاری هستیم.

گل پیرا با بیان اینکه این برنامه قرار است در هشت دانشگاه علوم پزشکی شامل البرز، ایرانشهر، زابل، لرستان، یاسوج، هرمزگان، زاهدان و بم به صورت پایلوت اجرا شود، گفت: ساده ترین حالت دوراپزشکی این است که زمانیکه سردرد دارید، تلفن را برمی‌دارید و با یک پزشک آشنا مشورت می‌کنید و راهنمایی می گیرید، اما اجرای این کار در سطح گسترده باید از نظر قوانین و مقررات، بحث‌های محرمانگی، اخلاق پزشکی، علمی و مسئولیتی مورد بررسی قرار می گرفت؛ چراکه می‌تواند مشکلات زیادی در این حوزه‌ها ایجاد کند. فرض کنید به فردی دارویی از این طریق تجویز شود، حال فرد به درستی متوجه نشده و داروی دیگری مصرف کند یا دوز مختلفی از دارو را مصرف کند. بنابراین باید بسیار دقت می‌کردیم که چه خدمتی، توسط چه کسی، چگونه و برای چه منظوری ارائه شود. این اصل بسیار مهم است. بر همین اساس با وجود اینکه شیوه‌نامه اجرایی را به دقت تدوین کردیم و مسائل علمی، اخلاقی، قانونی، مالی و بیمه‌ای را در آن دیدیم، اما برای کسب جامعیت بیشتر باید پایلوت آن را در مناطق مختلف با ایده‌ها و قومیت‌های مختلف اجرا و بعد نتیجه را بررسی کنیم. سه تا چهار ماه دیگر که اشکالات طرح استخراج شود، اشکالات آن را برطرف کرده و آن گاه این طرح را در سطح کشور پیاده سازی کنیم.

چه خدماتی در قالب تله مدیسین قابل ارائه است؟

وی درباره خدماتی که در قالب تله مدیسین ارائه می‌شود، گفت: در حال حاضر در کشورمان حدود ۵۶۰۰ خدمت تعریف شده در رشته‌های مختلف اعم از داخلی، جراحی و... داریم. حال باید پرسید آیا می توان تمام ۵۶۰۰ خدمت پزشکی را از طریق تله مدیسین ارائه داد!؟ مسلما پاسخ این سوال خیر است. اینکه چه خدماتی را می‌توانیم از راه دور ارائه دهیم، در یک کمیته اختصاصی در ارتباط و هماهنگی با کلیه انجمن‌های علمی رشته‌های مختلف در دست بررسی است تا تعیین شود که کدام یکی از خدمات هر رشته بالینی قابلیت ارائه در قالب دورا پزشکی را دارد.

مشاوره پزشکی از راه دور؛ اولویت وزارت بهداشت

گل پیرا گفت: مهم‌ترین موضوعی که می‌توانیم بر سر آن بحث کنیم، یکی مشاوره از راه دور است. به این معنا که دو پزشک که هر دو دارای مدرک معتبر هستند، بابت یک بیمار با هم مشورت می‌کنند. به عنوان مثال پزشکی در برازجان حضور دارد و برای یک بیماری که در آی‌سی یو برازجان بستری است، با متخصص ریه در بیمارستان امام خمینی تهران مشورت می‌کند. حال سوال این است که با تلفن هم می‌تواند این اقدام را انجام دهد؛ چرا از طریق تله‌مدیسین اقدام می‌کند!؟. با توجه به مسئولیت های حرفه ای و منشور حقوق بیمار و مسایل قانونی مرتبط که وجود دارد، باید مشخص می شد، اطلاعات چگونه و بر چه مبنایی ثبت شود، چه استانداردهایی داشته باشد، چگونه از صحت اطلاعات و ثبت اطلاعات مطمئن باشند، مسایل و دلایلی هستند که اهمیت موضوع را بیش از پیش مشخص می کند. بنابراین مشاوره از راه دور در حال حاضر برای ما یک اولویت است.

وی افزود: دومین بحث در دورا پزشکی معاینه بیماران است. در این زمینه با کمکی که ستاد اجرایی فرمان امام (ره) انجام داد، یکسری تجهیزات با سیستم‌های بومی طراحی شده، یا از طریق مهندسی معکوس یا به عنوان نوآوری، اقداماتی را انجام و تجهیزاتی را آماده کردند که اکنون می‌توانیم بسیاری از اقدامات معاینه را از راه دور انجام دهیم، فقط کافی است که بهورز ما در نقطه مرزی یا مناطق محروم، با یکی از این تجهیزات در کنار بیمار باشد. می‌تواند معایناتی مانند معاینه گوش، گرفتن نوار قلب، مشاهده ته چشم و... را انجام داده، تصویر آن را گرفته و به سمت متخصص مربوطه منتقل کند. از دستگاه ام آرآی، سی تی اسکن و ...اطلاعات را دریافت و تصاویر را منتقل کند. با توجه به این موارد براحتی اطلاعات منتقل شده و پزشک مشورت دهد. بنابراین ما یک عامل کمک یار پزشک در کنار بیمار داریم. این کار شبیه به اقدامی است که در اورژانس انجام می‌شود و در حین انتقال بیمار از داخل آمبولانس نوار قلب و سایر اطلاعات بیمار را برای تیم تخصصی ارسال کند.

نحوه ویزیت بیماران مزمن از طریق تله مدیسین

گل پیرا درباره وضعیت ویزیت بیماران مزمن و خدماتی که می‌توان به این بیماران از طریق تله مدیسین ارائه کرد، گفت: یکی از مهم‌ترین کمک‌های تله مدیسین در دوران کرونا، در حوزه بیماری‌های مزمن است. بیماری مزمن یعنی اینکه یک پزشکی بیماری را به طور کامل معاینه کرده، بیماری‌اش را تشخیص داده و درمان را آغاز کرده است و از ادامه درمانش مطمئن است. حال لازم است که بیمار در فاصله‌های مشخصی مراجعه کند یا آزمایشش را نشان دهد و یا دارویش را تجدید کند. حال در پرونده الکترونیک سلامت از آنجایی که پرونده بیمار موجود است، دیگر لزومی به مراجعه حضوری نیست، بلکه پزشک می‌تواند پرونده بیمار را به صورت الکترونیکی ببیند و داروهایش را مجددا برایش نسخه کند. سپس داروها در داروخانه نزدیک محل اقامت بیمار رویت شده و بیمار می‌تواند به داروخانه مراجعه کرده و داروهایش را دریافت کند.

وی در پاسخ به اینکه آیا این نحو از تجویز مجدد داروها برای بیمه‌ها قابل قبول است، گفت: اقدامات کلی نسخه‌نویسی الکترونیک از سوی شورای عالی بیمه و با هماهنگی با بیمه‌های مرجع، انجام شده و در حال نهایی کردن آن هستیم تا با هماهنگی‌هایی که با سازمان نظام پزشکی انجام می‌دهیم این موضوع جلو رود.

وضعیت پوشش بیمه ای خدمات پزشکی که از طریق تله مدیسین ارائه می شوند

گل پیرا درباره پوشش بیمه‌ای خدماتی که در قالب تله مدیسین ارائه می‌شوند، گفت: این خدمات پوشش بیمه‌ای خواهند داشت و همان وضعیت ۷۰ درصدی را که بیمه‌ها برای خدمات سرپایی و ویزیت پوشش می‌دهند، در این حوزه هم پوشش خواهند داد. همچنین تمام تعرفه‌های آن‌ها تعرفه‌های مصوب و مورد تایید وزارت بهداشت است که به تایید شورای عالی بیمه نیز می‌رسد. بر این اساس اگر خدمتی توسط فرد مجاز، در نرم افزار مجاز و در زمان مجاز انجام گیرد، در شرایط استاندارد، بیمه نسبت به آن متعهد می‌شود.

وی درباره احتمال قصور و خطای پزشکی در حوزه تله مدیسین و نحوه برخورد با آن، گفت: یکی از کارگروه‌های ما کارگروه اخلاق و نظارت است که در حال تدوین آیین‌نامه‌های نظارتی است که چگونه باید نظارت کند، اگر اتفاقی افتاد مرجع رسیدگی کجاست و به کجا باید ارجاع شود. در عین حال بحث‌های اخلاق پزشکی هم مطرح است. به عنوان مثال در ابتدا باید بیمار و پزشک احراز هویت شوند. همچنین نحوه ثبت اطلاعات، تضمین محرمانگی اطلاعات، دسترسی به این اطلاعات و ... مباحثی است که در حال بررسی آن‌ها هستیم. باید توجه کرد که محرمانگی اطلاعات در نظام سلامت بسیار مهم است و باید روی این موارد بحث و بررسی شود.

اپلیکیشن های تله مدیسین باید از وزارت بهداشت مجوز بگیرند

گل پیرا ادامه داد: مسلما در این بازار یکسری اپلیکیشن‌هایی هم تولید خواهند شد که مستقیما بین پزشک و بیمار قرار می‌گیرند، اما نکته مهم این است که تمام اپلیکیشن‌هایی که در حال حاضر در این سوژه کار می‌کنند، باید از وزارت بهداشت مجوز بگیرند. مردم باید توجه داشته باشند اطلاعات شخصی‌شان را در جایی ثبت نکنند و یا به فردی ندهند که نمی‌شناسند. محرمانگی این اطلاعات بسیار مهم است و فقط اپلیکیشن‌هایی را که از وزارت بهداشت مجوز دریافت کنند، مورد تایید هستند. تا کنون هیچ اپلیکیشنی در این حوزه مجوز دریافت نکرده است.

تماشاخانه