بیشترین سفرها در مسیرهای بین‌شهری محورهای هراز، قزوین و رشت، مسیرهای منتهی به شرق مازندران و کرمانشاه و در جنوب، استان‌های قم، اراک و ملایر، همین طور در محور چالوس، گیلان، زنجان و اردبیل انجام شده است.

نتایج یک پروژه تحقیقاتی که به‌ سفارش کمیته سلامت شورای اسلامی شهر تهران و توسط مرکز مطالعات شهرداری تهران انجام شده و مجری آن دکتر حمید سوری، استاد اپیدمیولوژی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی است، حکایت از ناموفق بودن سیاست‌های اجرایی در کنترل اپیدمی کووید-۱۹ دارد و جزئیات تازه‌ای از چگونگی شیوع کرونا را در تهران نشان می‌دهد.

روزنامه همشهری با انتشار نقشه‌ پراکندگی شیوع کووید-۱۹ در تهران نوشت: «این مطالعه، مربوط به ۱۴فروردین تا ۱۴تیر، که جزئیات شیوع ویروس و نقشه حرکت آن را در تهران بررسی کرده، برای نخستین‌ بار منتشر می‌شود و نشان می‌دهد که ۳ منطقه ۴، ۶ و ۱۹ بیشترین موارد ابتلا را داشته‌اند. بیشترین علت ابتلای افراد به‌ دلیل مراجعه به مراکز درمانی بوده و شایع‌ترین بیماری زمینه‌ای در افراد مورد مطالعه، بیماری‌های قلبی - عروقی بوده است. این مطالعه نشان داده که در دوره مورد بررسی، میزان کشندگی بیماری در موارد بستری ۱۲.۳ درصد بوده است.

این تحقیق را مرکز مطالعات شهرداری تهران به سفارش کمیته سلامت شورای شهر تهران با مشارکت گروهی از متخصصان به سرپرستی دکتر حمید سوری، اپیدمیولوژیست، انجام داده است. بر اساس این مطالعه، در دوره زمانی اعلام‌شده، ۵۱هزار و ۵۴۸ مورد مراجعه و ۴۸هزار و ۳۹۳ مورد پذیرش و بستری به‌دلیل ابتلا به کرونا در بیمارستان‌های تحت پوشش ۳ دانشگاه علوم پزشکی تهران، ایران و شهید بهشتی بررسی شده است.

همچنین اطلاعات ۱۱۲۲ مورد ترخیص‌شده که تست‌شان مثبت شده بود، با تماس تلفنی، جمع‌آوری شد. نتایج نشان می‌دهد میزان کشندگی بیماری در موارد بستری ۱۲.۳ درصد بوده است. از میان افراد مثبت، ۵۰هزار و ۵۹نفر، یعنی ۷۶.۲درصد، بهبود پیدا کرده و ۷۶۷نفر باقی‌مانده تا زمان جمع‌آوری اطلاعات تحت درمان بودند. میانگین سنی بیماران ۵۷.۳سال و بیشترین درصد موارد فوت در گروه سنی بالای ۸۰سال بود. اگر نسبت بهبودیافته‌ها و فوت‌شده‌ها را در این داده‌ها محاسبه کنیم، بیشترین درصد بهبودی در گروه سنی ۳۰ تا ۴۰سال (۸۹.۱درصد) و ۲۰ تا ۳۰ساله(۸۸.۸درصد) و بیشترین درصد مرگ در بستری‌شدگان تست مثبت در گروه سنی بالای ۸۰سال (۲۸.۲درصد) و گروه سنی ۷۰ تا ۸۰سال (۱۸.۸درصد) دیده شده است.

یافته‌ها نشان می‎دهد، در نیمه اردیبهشت امسال، روند نزولی در سیر موارد ابتلا به بیماری اتفاق افتاده، اما با افزایش موارد ابتلا بعد از این تاریخ، تهران وارد پیک دوم اپیدمی شد. موارد رخ‌داده مرگ هم تقریبا از الگوی ابتلا طی زمان پیروی می‌کند.

به سرفه توجه کنید!

ناهید خداکرمی، رئیس کمیته سلامت شورای شهر تهران، به همشهری می‌گوید که قبل از این مطالعه، تحقیق دیگری از اول اسفند تا ۱۴فروردین انجام شده بود. بعد از آن در مطالعه جدید حرکت ویروس از ۱۴فروردین تا ۱۴تیر بررسی شد.

در بررسی دوم، برخی از داده‌ها تغییر کرده بود؛ به‌ طوری که در مطالعه قبلی، ویروس در برخی مناطق شایع‌تر بود که در مطالعه دوم با اطلاع‌رسانی انجام‌شده از شیوعش کم شد.

نکته دیگری که از سوی رئیس کمیته سلامت شورای شهر تهران مورد توجه قرار گرفته این است که در بیشتر مطالعات انجام‌شده در دنیا، تب شایع‌ترین نشانه ابتلا به بیماری است اما در این مطالعه مشخص شد که در جمعیت مورد مطالعه، سرفه شایع‌ترین علامت ابتلاست.

همچنین بیشترین مکان‌های مورد تردد بیماران قبل از ابتلا، مراکز درمانی و بیمارستانی بوده است. بر اساس اعلام این عضو شورای شهر تهران، در این مطالعه فقط بیمارستان‌های ۳ دانشگاه تهران، ایران و شهید بهشتی در نظر گرفته شده و بیمارستان‌های نظامی و تامین اجتماعی بررسی نشده‌اند.

به گفته خداکرمی، افراد مبتلا قبل و بعد از ابتلا به سفر رفته‌اند. او می‌گوید با این که این مطالعه تا چهاردهم تیر انجام شده، اما از نظر گروه سنی ابتلا، داده‌ها، با توجه به شرایط فعلی، تغییر نکرده است. البته حرکت ویروس در تهران دچار تغییراتی شده است. با این حال، منطقه ۴ تهران همچنان منطقه پرخطر به شمار می‌رود.

بیماری‌های زمینه‌ای مبتلایان

بررسی‌ها نشان داده که از ۴۸هزار و ۳۹۳مورد بستری زنان و مردان، شایع‌ترین بیماری‌های زمینه‌ای در جمعیت مورد مطالعه، بیماری‌های قلبی - عروقی، دیابت و سرطان‌ها بوده‌اند. دیابت، به‌ دلیل شیوع بالاتر در جامعه، در زنان سهم بیشتری نسبت به مردان داشته است. در مورد سایر بیماری‌های مزمن زمینه‌ای، به‌ جز آسم، تفاوت معناداری بین ۲ جنس دیده نمی‌شود.

ادامه بررسی‌ها درباره توزیع فراوانی نشانه‌های بالینی در ۲ جنس و کل بستری‌شده‌ها که تعدادشان ۴۸هزار و ۳۹۳نفر است مشخص شده است. بر اساس این اطلاعات، سرفه و دیسترس تنفسی، همین‌ طور کاهش غلظت اکسیژن خون به زیر ۹۳درصد، تب و بدن‌درد (میالژی) شایع‌ترین نشانه‌های ابتلا بودند. هیچ تفاوت معناداری بین ۲جنس در علائم بالینی اولیه دیده نمی‌شود. سایر علائم اولیه مانند اختلالات گوارشی، خارش، کم‌اشتهایی هر کدام در کمتر از ۱.۵ درصد مبتلایان گزارش شده است.

میانگین مدت بستری؛ ۶ روز

در ادامه این مطالعه، وضعیت اپیدمیولوژی کووید-۱۹ در شهر تهران، ری و شمیرانات هم از تاریخ ۱۴فروردین۹۹ تا ۱۴تیر بررسی شد. منابع اطلاعاتی اولیه استفاده‌شده در این مطالعه شامل اطلاعات ثبت‌شده بیماران مراجعه‌کننده به بیمارستان در سامانه MCMC بیمارستان‌ها و اطلاعات ثبت‌شده در پورتال مرکز مدیریت بیماری‌ها و همچنین فهرست خطی جمع‌آوری داده‌ها در معاونت بهداشتی دانشگاه‌ها استفاده ‌شده است. بر اساس این مطالعه، از ۵۱هزار و ۵۴۸مورد مراجعه، ۴۸هزار و ۳۹۳مورد مشکوک به ابتلا پذیرش شدند که از این تعداد ۲۹هزار و ۵۹۱نفر واجد شرایط انجام تست آزمایشگاهی بودند و از میان آنها آزمایش ۱۶هزار و ۴۰نفر منفی و آزمایش ۸هزار و ۶۵۹نفر مثبت شد. بیشترین موارد بستری مربوط به بیمارستان‌های دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی بود. در فاز ۲ این مطالعه، مشخص شد که نسبت فوت‌شدگان به بستری‌شده‌ها، ۶.۵درصد بوده است. بنابراین مطالعه، ۲۰هزار و ۴۵نفر در بیمارستان‌های دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی بستری شدند و یک‌هزار و ۵۹۰نفر جانشان را از دست دادند. در بیمارستان‌های دانشگاه علوم پزشکی تهران، ۱۳هزار و ۳۲۱نفر بستری شدند و ۶۲۳نفر هم فوت شدند. در دانشگاه علوم پزشکی ایران هم ۱۵هزار و ۲۷نفر بستری شدند و ۹۴۲نفر جانشان را از دست دادند. مجموع مراجعه به این بیمارستان‌ها ۵۱هزار و ۵۴۸نفر، مجموع بستری‌ها ۴۸هزار و ۳۹۳نفر و موارد فوت ۳هزار و ۱۵۵نفر بود.

آنالیز داده‌های ۴۸۳۹۳ بیمار بستری، در دوره زمانی مورد نظر تحقیق، نشان داد که میانگین سنی آنها ۵۳.۵سال (انحراف معیار ۲۰.۸) و افراد ۶۰ساله بالاترین فراوانی را داشتند. تعداد مهاجران خارجی بستری در این مدت ۳۷۹۳ (۷.۸ درصد) و پاسخ تست پی‌سی‌آر ۳۳.۱درصد آنها منفی بود. از مجموع پذیرش‌شدگان ۵۲۷۷ (۲۱درصد) در روز اول ترخیص و حدود ۳درصد بیش از ۲۰روز بستری داشته‌اند. میانگین مدت بستری ۶.۱روز (انحراف معیار ۶.۵روز) و ۵۰درصد ۴روز یا کمتر بستری شده بودند (دامنه یک تا ۸۴ روز). برای ۵.۳درصد این افراد اینتوباسیون انجام شده بود. همچنین ۲۲.۷درصد در اتاق ایزوله، ۱۹.۳درصد در بخش ویژه و بقیه در بخش‌های عمومی و ۷.۷درصد در زمان انجام مطالعه هنوز در بیمارستان بستری بودند. در مجموع ۱۷۴نفر (۰.۴درصد) بیماران نیز باردار بودند.

مبتلایان ۲هفته پیش از بیماری به کجا تردد داشتند؟

در ادامه این تحقیق، مکان‌های تردد بیماران، پیش از ابتلا، در شهر تهران بررسی شده است. این بررسی بر روی ۱۹هزار و ۶۴۰نفر انجام شده است. مطالعات این بخش نشان می‌دهد اغلب افراد مبتلای بستری‌شده، در ۲هفته قبل از بیماری، جابه‌جایی‌های مختلفی از محل زندگی داشته‌اند؛ به‌ طوری‌ که بیش از نیمی از آنها حداقل یک بار به خارج از استان محل زندگی و در سطح کشور سفر کرده‌اند و حدود یک‌سوم در محدوده‌ای بیش از ۲۰۰ کیلومتر به مسافرت رفته‌اند.

در بخش دیگری از این مطالعه، تردد بیماران ۲هفته پس از ترخیص مورد توجه قرار گرفته است. ۸۴۵نفر از آنها تا حداکثر ۲کیلومتر از محدوده منزلشان تردد داشته‌اند. یک‌هزار و ۲۴۴نفر، یعنی ۶.۳درصد، مسافت حداقل دوکیلومتری درون‌شهری را طی کرده‌اند و ۱۷هزار و ۵۵۱نفر، یعنی ۸۹.۴درصد، در مسافت حداقل ۲ کیلومتری برون‌شهری تردد داشتند.

آن چه در نقشه تردد این بیماران مشخص است، بیشترین میزان رفت‌وآمد آنها به مناطق مرکزی شهر تهران است. بیشترین سفرها در مسیرهای بین‌شهری محورهای هراز، قزوین و رشت، مسیرهای منتهی به شرق مازندران و کرمانشاه و در جنوب، استان‌های قم، اراک و ملایر، همین طور در محور چالوس، گیلان، زنجان و اردبیل انجام شده است. در محدوده شعاعی کمتر، به‌ جز کرج، مسیر شرقی تهران که احتمالا بیشترین ویلاهای تفریحی تهرانی‌ها در آنجا قرار دارند، فراوانی بیشتری را نشان می‌دهد. البته این سفرها فقط مربوط به تردد افراد بیمار مقیم در تهران است و ترددهای افراد ساکن در مناطق مقصد به تهران را شامل نمی‌شود.

مردان با تحصیلات کمتر و متاهل، بیشترین مبتلایان

در این بخش، یافته‌های ۱۱۲۲نفر از کسانی که تست مثبت پی سی آر داشته، ساکن یکی از مناطق ۲۲گانه تهران بزرگ بوده و در فاصله زمانی ۱۴فروردین تا ۱۴تیر امسال در یکی از بیمارستان‌های مستقر در تهران بزرگ بستری بوده‌اند ارائه می‌شود. میانگین سنی این افراد ۵۷.۰سال با انحراف معیار ۱۸.۱(دامنه ۱تا ۹۶) بود. به‌ طور کلی ۹۰.۱درصد کسانی که از بیمارستان ترخیص شده‌اند با حداقل یک نفر تماس نزدیک داشته‌اند که ۳۱.۹درصد آنها بیمار شده‌اند. میانگین افراد مبتلا در خانواده، بعد از ترخیص فرد، ۱.۸نفر بوده است.

برای تحلیل عمیق‌تر این یافته‌ها لازم است توزیع کل جمعیت مواجهه‌یافته را داشت تا میزان‌های مربوطه را به‌ دست آورد ولی همین نسبت‌ها نشان‌دهنده بالاتر بودن فراوانی نسبی مردان، افراد دارای تحصیلات کمتر، متاهلان و افرادی است که فاصله‌گذاری اجتماعی را رعایت نکرده‌اند. بر اساس اطلاعات جمع‌آوری‌شده در بخش دیگری از مطالعه، روی ۵۹۲ مرد و ۵۳۰ زن، مشخص شد که ۳۹.۵درصد بی‌سواد یا تحصیلات به اندازه ابتدایی، ۱۲.۵درصد سیکل و راهنمایی، ۲۳.۴درصد دیپلم، ۲.۹درصد فوق دیپلم، ۱۴.۷درصد لیسانس، ۴.۵درصد فوق‌لیسانس و ۲.۵درصد دکتری داشته‌اند. ۷۸.۷درصد متاهل، ۶.۹درصد مجرد و ۱۴.۴درصد از همسر جداشده یا فوت‌شده بودند. بعد از ترخیص ۷۸.۸درصد زنده بودند و ۲۱.۲درصد جانشان را از دست دادند. ۹.۹درصد از این افراد بعد از ترخیص فاصله‌گذاری اجتماعی را رعایت کردند. از میان این افراد ۳۷.۴درصد پرفشاری خون داشتند و ۴۰درصد از مشکلات روحی - روانی بعد از ترخیص شکایت داشتند. از مجموع افراد مورد مطالعه ۲۶۲نفر (۲۳.۴درصد) بازنشسته بودند. بر اساس پروتکل، از مجموع افراد ترخیص‌شده ۲۳۰نفر (۲۰.۵درصد) ایزوله نشده و امکان ایزوله شدن نداشتند و ۷۶.۳درصد ۲ هفته کامل در منزل مانده ولی بقیه افراد (۲۳.۷درصد) یا به‌ خاطر امرار معاش مجبور به بازگشت به‌ کار (۵.۵درصد) شده یا به‌ دلیل حوصله نداشتن یا نبود امکانات لازم مجبور به خارج شدن از منزل شده‌اند. حتی ۱۴.۳درصد مبتلایان ترخیص‌شده، طی ۲ هفته بعد از ترخیص، سفرهای برون‌شهری داشته‌اند.

در خصوص به‌کارگیری تمهیدات پیشگیرانه در مقابل کرونا، طبق اظهار افراد مورد مطالعه، فقط ۲۸.۵درصد به‌ طور مرتب از ماسک صورت و ۳.۲درصد از شیلد استفاده می‌کردند (۱۷.۹درصد هرگز یا به‌ندرت ماسک می‌زده‌اند)، ولی حدود ۱۸درصد دست‌ها را به‌طور مرتب نمی‌شستند. حدود یک‌پنجم افراد مبتلا، مرتباً محیط خود را ضد عفونی می‌کردند و فقط ۱۲.۳درصد فاصله‌گذاری اجتماعی را قبل از ابتلا همواره یا اکثر موارد رعایت می‌کرده‌اند. تجربه حضور در مهمانی یا نشست جمعی در حدود نیمی از افراد (۴۸.۵درصد) طی ۲ هفته قبل از ابتلا گزارش شده که همراه با تماس نزدیک با سایرین بوده است. در مجموع ۶۲.۲درصد هم سابقه صحبت کردن حداقل ۵دقیقه با یک فرد در خارج از خانه و در فاصله کمتر از ۱.۵متر را اعلام کردند.

طبق خوداظهاری افراد مورد مطالعه، علت ابتلای آنها به کووید-۱۹ بیشتر مراکز بهداشتی - درمانی (۲۹۸نفر معادل ۲۶.۸درصد)، خانواده و نزدیکان (۱۵۸نفر معادل ۱۴.۱درصد)، اعضای فامیل/دوستان (۵۸نفر معادل ۵.۲درصد)، فرزند/نوه (۶۰ معادل ۵.۳درصد)، همسر (۴۰ معادل ۳.۶درصد) محل کار (۱۳۴ معادل ۱۱.۹درصد)، مراکز خرید (۹۶ معادل ۸.۶درصد)، مسافرت (۵۰ معادل ۴.۵درصد)، مراسم ترحیم (۳۸ معادل ۳.۴درصد)، مترو (۲۸ معادل ۲.۵درصد)، اتوبوس و تاکسی (۲۴ معادل ۲.۱درصد) ذکر شده است. از مجموع ۳۷.۱درصد هم اعلام کردند که بعد از ترخیص از طرف مراکز بهداشتی - درمانی با آنها و ۳۱.۴درصد با خانواده آنها حداقل یک‌بار تماس گرفته شده است.

بررسی‌های انجام‌شده از این افراد نشان می‌دهد، تنگی نفس، مشکل ریوی، سرفه، ضعف و خستگی و بی‌حالی، تب، تب و لرز، بدن‌درد (میالژی)، اختلال گوارشی و بی‌اشتهایی شایع‌ترین شکایت بالینی مبتلایان گزارش شده است که نشان‌دهنده الگویی نسبتا مشابه با علائمی است که در فاز اول طرح به‌دست‌آمده بود. در ادامه، همچنین مشخص شد که مناطق ۱۷، ۱۲ و ۶ به‌ترتیب بیشترین نسبت مبتلایان را به‌خود اختصاص داده‌اند ولی این اندازه‌ها زمانی که با در نظر گرفتن جمعیت هر منطقه و به‌ازای ۱۰۰هزار نفر محاسبه می‌شود مناطق ۴، ۱۹ و ۶ را به عنوان بیشترین میزان ابتلا نشان می‌دهند. از آنجا که موارد پیگیری‌شده فقط شامل ترخیص‌شدگان تست مثبت به‌دلیل کرونا در طول مدت مطالعه بود، موارد مرگ را در داخل بیمارستان دربرنمی‌گیرد و شامل مرگ‌های بعد از ترخیص در این گروه است که ۱۲.۸درصد بود.

در این مطالعه شایع‌ترین بیماری زمینه‌ای در جمعیت مورد مطالعه یعنی پرفشاری خون همراه با مصرف دارو گزارش شده است. مناطق ۱۷، ۶، ۱۲ و ۲۱ سهم بالاتری از افراد دارای بیماری‌های زمینه‌های را در میان مبتلایان نشان می‌دهد. این توزیع به نسبت جمعیت هر منطقه به‌ ازای ۱۰۰هزار نفر جمعیت در مناطق ۱۹، ۲۰ و ۸ بالاتر است. به‌ طور کلی، میزان ابتلا به بیماری‌های زمینه‌ای در جمعیت مورد مطالعه ساکن تهران ۸.۶۶درصد است. در مورد افراد مبتلا به ویروس کرونای جدید دارای فشار خون مزمن، بالاترین سهم به مناطق ۱۷، ۱۲ و ۲۱ تعلق داشت ولی این میزان به ازای ۱۰۰هزار نفر جمعیت متعلق به مناطق ۱۵، ۴ و ۱۹ بوده است. به‌ طور کلی میزان شیوع پرفشاری خون در مبتلایان ۴.۰۵ به‌ازای ۱۰۰هزار نفر بوده است.