چگونه دانش افراد اندوخته می شود؟

حتما تاکنون در میان اطرافیان و آشنایان خود با کسانی که در مورد موضوعات متنوع پیرامون، با ظاهر کارشناسی و حتی پیش بینی های قطعی از آینده، اظهار نظر می کنند، برخورد داشته اید. این در حالی است که فرد مورد نظر از دیدگاه شما به لحاظ سطح دانش و تحصیلات مرتبط، صلاحیت صحبت درباره آن موضوع را ندارد اما چه چیز باعث می شود که افراد از اعتماد به نفس لازم جهت اظهار نظر در زمینه هایی که تخصص و دانش لازم را در آن ندارند، برخوردار شوند و چرا تعداد این افراد روز به روز در حال افزایش است؟

در این نوشته قصد داریم نگاهی کوتاه به چگونگی شکل گیری اطلاعات و دانش افراد در دنیای کنونی انداخته و آسیب های این روند را مرور کنیم.

همه ما در طول شبانه روز به دفعات در معرض مفهومی به نام "داده" (Data) قرار می گیریم. ویژگی اصلی داده ها این است که عمدتا به صورت غیر اختیاری خود را به ما تحمیل می کنند و در نتیجه شامل طیف وسیعی از وقایع اطراف ما هستند.

داده ها از راه های متفاوت به مغز ما وارد می شوند اما متداول ترین و مهم ترین شیوه دریافت آن ها از طریق رسانه های ارتباط جمعی است. به میزانی که این ابزارها از سرعت بالاتر و قابلیت انتشار گسترده تری برخوردار باشند، می توانند حجم بیشتری از داده ها را به مخاطب منتقل نمایند. با این تفاسیر واضح است که در شرایط فعلی بیشترین میزان داده ها توسط شبکه های اجتماعی و از بستر فضای مجازی در بین بازدیدکنندگان منتشر می شود.

باید توجه کنیم که بخش قابل توجهی از این داده ها با مقاصد تجاری تهیه می شود و از آنجا که ممکن است مورد توجه مخاطب قرار نگیرد هیچ گونه فرآیند خاص و یا پردازشی بر روی آن صورت نمی پذیرد. ورود این میزان از داده¬های متنوع و غیر مرتبط در طول شبانه روز، علاوه بر درگیر شدن سیناپس های مغز و خستگی آن ( که در تحقیقات دانشمندان به اثبات رسیده است) اثر دیگری هم دارد، کسب صرفا "داده" در یک موضوع، افراد را دچار توهم داشتن "اطلاعات" و یا حتی "دانش" در آن زمینه کرده و آن ها را به اشتباه، مجاز به اظهار نظر در آن زمینه می کند.

برای درک بهتر مساله اجازه دهید وارد مرحله بعد شویم. همان طور که اشاره شد بخش بزرگی از داده¬های کسب شده در مرحله قبل، بدون هیچ گونه پردازشی از ذهن افراد خارج می شوند اما بخش اندکی از آن ها بیشتر مورد توجه مغز قرار گرفته، پردازش شده و به مفهومی به نام "اطلاعات" (Information) تبدیل می شوند.

در واقع پردازش داده ها تحت تاثیر میزان علاقه و اشتیاق ما نسبت به دریافت آنهاست. زمانی که فرد درباره موضوع مورد علاقه خود مثلا فرهنگی، اجتماعی، سیاسی، ورزشی، هنری و ... داده های پیوسته ای را دریافت نماید، این داده ها به تدریج در ذهن، ارتباط معنادار خود را پیدا نموده و مانند قطعات یک پازل در جای خود قرار می گیرند. در چنین شرایطی ما فرد را به عنوان یک " مطلع " در آن حوزه می شناسیم و احتمالا در مصاحبت با او تحت تاثیر اطلاعات گسترده وی قرار خواهیم گرفت. ما برای کسب اطلاعات در بخش های مورد نظر خود صرفا از داده های غیر اختیاری استفاده نمی کنیم، بخشی از این داده ها از طریق مطالعه متون مرتبط و بیشتر توسط روزنامه ها، مجلات تخصصی و سایر منابعی که بتواند در پیوستگی و تکمیل زنجیره داده های مورد نظر و تشکیل اطلاعات کمک کند، حاصل می¬شود.

تا اینجا ما افرادی را می شناسیم که با اطلاعات گسترده خود در یک زمینه خاص ما را به وجد آورده و شگفت زده می کنند اما به نظر می رسد تا رسیدن به سطح کارشناسی درباره آن موضوع هنوز راه درازی در پیش باشد.

سوال مهم این است که چگونه می توانیم "اطلاعات" خود را به شکلی ارتقا دهیم که در نتیجه آن، صلاحیت اظهارنظرهای کارشناسی را به دست آوریم. در اینجا وارد مرحله سوم که همان شکل گیری "دانش" (Knowledge) است خواهیم شد. مراد ما در اینجا از کسب "دانش" صرفا تحصیلات آکادمیک در یک رشته خاص نیست، اگرچه تحصیلات دانشگاهی همواره مهم ترین شیوه دستیابی به دانش در یک زمینه به شمار می آید اما برای رسیدن به "دانش" در یک حوزه، علاوه بر داشتن "اطلاعات" کافی که در بخش قبل از آن سخن گفتیم، وجود دو عنصر دیگر کاملا ضروری است. اولین عامل صرف زمان قابل توجه و تلاش مستمر در آن بخش و دوم عمق بخشی به مطالعاتی است که تا کنون و برای کسب "اطلاعات" بسیار سطحی انجام شده است.

در اینجا لازم است از نقش بسیار کلیدی و موثر مطالعه "کتاب" به عنوان مهم ترین ابزار شکل گیری "دانش" یاد کنیم. چنانچه صرفا خواسته باشیم اطلاعات خود را افزایش دهیم احتمالا مطالعه کتاب راه دشواری باشد اما برای تعمیق این اطلاعات، لازم و ضروری است. در حقیقت هیچ کس صرفا با جمع آوری اطلاعات، (هرچند بسیار جامع و گسترده) از منبعی غیر از کتاب به درجه کارشناسی در آن زمینه نخواهد رسید. دانشمندان در هر رشته قادر هستند در مورد ربط و علل منطقی رویدادها و وقایع اظهار نظر کنند. آن ها در اثر مداومت و استمرار در کسب دانش و در کنار آن، ارتباط با سایر صاحب نظران و کارشناسان و حضور مستمر در مجامع علمی و در طول سالیان واجد مفهومی به نام "معرفت" (Wisdom) در آن رشته خاص خواهند شد. "معرفت" نسبت به یک موضوع به فرد صاحب آن، امکان می دهد که از جایگاهی فراتر از گذشته به موضوع نگریسته و به سبب تسلط کامل به آن، احیانا بتواند وقایع آتی را نیز پیش بینی نماید.

با نگاهی به همه مراحل گفته شده قبل درمی یابیم که چه فاصله بزرگی میان جایگاه یک شنونده و دریافت کننده داده ها تا فردی که بتواند آینده یک موضوع را پیش¬بینی نماید، وجود دارد. فاصله ای به وسعت یک عمر تلاش و مطالعه مستمر که فرد را قادر می سازد از ورای گفت و شنودهای روزمره و رایج به تحلیل و پیش بینی وقایع دست بزند. پس لازم است همواره به عنوان گوینده و یا شنونده هر موضوع، نکات زیر را در نظر داشته باشیم:

*ما بر اساس " داده " های منفرد و موردی از یک موضوع به هیچ وجه مجاز به اظهارنظر در آن زمینه نیستیم. این داده ها زمانی ارزش اولیه می یابند که به صورت پیوسته جمع آوری شده و تبدیل به " اطلاعات " شوند.

*افراد دارای " اطلاعات " در یک زمینه تنها می توانند آن را به دیگران منتقل نمایند و باعث رونق بخشیدن به محفل گفتگو شوند اما " اطلاعات " به تنهایی دروازه ورود ما به حوزه کارشناسی نیست.

*جهت اظهارنظر کارشناسی باید نسبت به موضوع " دانش " کافی داشته باشید." دانش " از طریق عمق بخشی به " اطلاعات " و در اثر مطالعه کتاب و متون تخصصی و در تماس با صاحب نظران آن رشته و به مرور زمان حاصل خواهد شد. هرگز پای صحبت کسانی که این مراحل را طی کرده¬اند به عنوان یک کارشناس ننشینید.

*پیش بینی آینده یک موضوع در حیطه افرادی است که به آن موضوع اشراف و تسلط کامل داشته و از "معرفت" لازم که در اثر تلاش سالیان حاصل می شود، برخوردار باشند. هر چند که این افراد به دلیل همان " معرفت " کمتر دست به پیش بینی امور آتی می زنند.

در پایان شنیدن سخنی از سعدی بزرگ در باب فضیلت سخن گفتن عالمانه، خالی از لطف نخواهد بود:

حذر کن ز نادان ده مرده گوی
چو دانا یکی گوی و پرورده گوی

صد انداختی تیر و هر صد خطاست
اگر هوشمندی یک انداز و راست

انفجار گاز هافبک ذوب آهن را روانه بیمارستان کرد/ طاهرخانی به بازی استقلال نمی رسد

تماشاخانه

تصاویری بی نظیر از فراخواندن گرگها توسط گرگ آلفا در یلو استون آمریکا (فیلم)

در فرهنگستان هنر چه خبر است؟ / امضای توافق‌نامه میلیاردی برای چاپ یک کتاب درباره جن‌های مصر باستان ! (فیلم)

فیلم های دیگر