وقت آن رسیده که برای حفظ سیاره‌مان و سپردن آن به نسل‌های آینده، نقش خود را به خوبی ایفا کنیم و در شرایطی که کووید ۱۹ و تغییرات اقلیمی و آب و هوایی تلفات بسیاری برجای می‌گذارد، با مدیریت صحیح در برابر بروز فاجعه‌های مرگبار ناشی از بلایای طبیعی بایستیم.

بلایای طبیعی، به مجموعه‌ای از حوادث زیانبار گفته می‌شود که منشاء انسانی ندارند. این حوادث معمولاً غیرقابل پیش‌بینی بوده و یا حداقل از مدت‌های طولانی قبل نمی‌توان وقوع آنها را پیش‌بینی کرد. هر یک از عناصر جوی به تنهایی می‌تواند بلایای مهمی مانند افزایش دما و گرمازدگی، سرعت‌های زیاد باد و وقوع توفان، بارش‌های تندری و وقوع تگرگ، یخبندان و سرمازدگی و … را ایجاد کند اما بیشترین خسارات جانی و مالی بر اثر پدیده‌های جوی ترکیبی و خطرات ثانویه ناشی از آنها مانند توفان، رعد و برق، خشکسالی‌ها، سیل، آتش سوزی است.

بلایای طبیعی پدیده‌های ناشی از عواملی تحمیلی بر طبیعت شامل آلودگی هوا، باران‌های اسیدی، افزایش گاز کربنیک و آلاینده‌ها در جو و اثرات گلخانه‌ای ناشی از آنها، نازک شدن لایه ازن و ... هستند که البته دسته‌ای از پدیده‌های ناشی از مکانیزم و ساختار عوامل طبیعی همچون زلزله، سیل، خشکسالی، بیابان زایی، پیشروی آب دریاها در خشکی و… را نیز شامل می‌شود.

به گزارش ایسنا، روز جهانی کاهش خطر بلایا در سال ۱۹۸۹ و پس از فراخوان مجمع عمومی سازمان ملل متحد (UNGA) به منظور ترویج فرهنگ جهانی آگاهی از خطر و کاهش بلایا اعلام و در سال ۲۰۰۹ رسماً ۱۳ اکتبر به عنوان روز آگاهی از بلایای طبیعی تعیین شد.

این روز به منظور آگاه سازی مردم و جوامع در سراسر جهان که در معرض حوادث هستند، زنگ خطری برای کاهش تلفات ناشی از این بلایا است. امسال تمرکز روز جهانی کاهش خطر بلایا در مورد حاکمیت و مدیریت است. با مدیریت خوب می توان در برابر خطر بلایای طبیعی ایستاد و تعداد افراد آسیب دیده در اثر بلایا و خسارات اقتصادی را کاهش داد. امسال کووید ۱۹ و شرایط اضطراری آب و هوا به ما می گوید که نیاز به چشم اندازی روشن، برنامه ریزی منسجم و حمایت نهادهای دارای صلاحیت و توانمند داریم که بتوانند با توجه به شواهد علمی برای منافع عمومی عمل کنند. این امر مستلزم داشتن استراتژی های ملی و محلی برای کاهش خطر بلایا است که با توافق کشورهای عضو سازمان ملل متحد هنگام تصویب کاهش خطر بلایا در سال ۲۰۱۵، لازم الاجرا است.

استراتژی های ملی و محلی مناسب برای کاهش خطر بلایا باید چند بخشی باشد و سیاست هایی را در زمینه هایی مانند بهداشت عمومی، آموزش، کشاورزی، حفاظت از محیط زیست، انرژی، منابع آب، کاهش فقر و سازگاری با تغییرات اقلیمی به هم پیوند دهد.

یونسکو اعلام کرده که بلایا در سطح محلی بیشترین آسیب را ایجاد می‌کنند و باعث خسارات جانی، اجتماعی و اقتصادی می‌شود. بلایای ناگهانی سالانه میلیون ها نفر را آواره می کند؛ بلایایی که بسیاری از آنها در اثر تغییرات اقلیمی تشدید می شوند و تأثیر منفی بر سرمایه گذاری در توسعه پایدار و نتایج مطلوب دارد.

اگرچه از بین بردن کامل ریسک فاجعه غیرممکن است، اما کشورهایی که سیاست‌ها و چارچوب‌های قانونی منسجمی را طراحی می کنند خود را متناسب با هدف و اولویت های عملیاتی آماده می سازند، توانایی بیشتری در مدیریت ریسک فاجعه و در نتیجه کاهش تأثیر حوادث در هنگام وقوع دارند. با این حال، یک استراتژی موفق برای کاهش خطر بلایای طبیعی پیچیده است و به مکانیزم های هماهنگی موثر بین بخشی و سیاست ملی کلان نیاز دارد.

وب سایت "Ourworldindata" در گزارشی با اشاره به آمار بلایای طبیعی اعلام کرد به طور متوسط سالانه ۶۰ هزار نفر در سطح جهان در اثر این اتفاقات از بین می روند. در سطح جهانی، فاجعه ها عامل ۰.۱ درصد مرگ و میرها در دهه گذشته بودند. البته مرگ و میرها ناشی از بلایای طبیعی طی یک قرن گذشته کاهش چشمگیری داشته است. از نظر تاریخی، خشکسالی و سیل مهلک ترین حوادث فاجعه وار هستند و در سال های اخیر و با پیشرفت های رخ داده تعداد مرگ و میر ناشی از این حوادث اکنون بسیار کم شده و مرگبارترین وقایع امروز زمین لرزه ها هستند.

مرگبارترین بلایای تاریخی

قحطی و خشکسالی در اتیوپی در سال ۱۹۸۳، زلزله و سونامی اقیانوس هند در سال ۲۰۰۴، طوفانی که در سال ۲۰۰۸ میانمار را لرزاند و زلزله سال ۲۰۱۰ هائیتی، همه این حوادث رخدادهای مرگباری هستند که بیش از ۲۰۰ هزار نفر را به کام مرگ کشاندند.

وقایع با فرکانس پایین و تأثیر زیاد مانند زلزله و سونامی قابل پیشگیری نیستند، اما تلفات بالای انسانی ناشی از آنها قابل پیشگیری است. با زیرساخت های مقاوم تر، آمادگی اضطراری و سیستم‌های پاسخگویی، کاهش قابل توجهی در مرگ و میر ناشی از این گونه بلایای طبیعی می توانیم داشته است.

بررسی داده ها حاکی از این است که در اوایل تا اواسط قرن ۲۰، تلفات سالانه در اثر بلایا زیاد بود و اغلب به بیش از یک میلیون نفر در سال می رسید. در دهه های اخیر شاهد کاهش چشمگیر مرگ و میرها بوده ایم. در بیشتر سالها کمتر از ۲۰ هزار نفر در اثر بلایای طبیعی می میرند (در دهه اخیر، اغلب کمتر از ۱۰ هزار نفر است). حتی در سال های اوج و با رویدادهای زیاد، از اواسط دهه ۱۹۶۰ تعداد کشته ها از ۵۰۰ هزار نفر فراتر نرفته است.

حوادث مرگبار در طول تاریخ بی شمارند، اما وبسایت conserve در یک بررسی اجمالی تعدادی از وقایع مرگبار چند سال اخیر را بررسی کرده است.

۱. زلزله ۲۰۱۰ هائیتی

یکی از بلایای طبیعی اخیر است که بزرگی آن ۷ دهم ریشتر بود و یکی از قوی ترین زمین لرزه هایی است که جهان تاکنون دیده. این زمین لرزه بزرگ هائیتی را لرزاند و پس لرزه هایی به جای گذاشت که بسیاری آن را احساس کردند. در پی این حادثه بیش از ۲۰۰ هزار مرگ و میلیون ها نفر بی خانمان شدند.

۲. طوفان ۲۰۰۵ کاترینا

طوفان کاترینا یکی از کشنده ترین ها در تاریخ بود که طی سال‌های گذشته بخش وسیعی از سواحل را لرزاند. این طوفان ششمین طوفان قوی بود که تاکنون در ایالات متحده رخ داده است. افراد زیادی جان خود را از دست دادند و خسارات زیادی نیز وارد شد. بیش از ۸۱ میلیارد دلار خسارت ناشی از این معضل بر جای ماند.

۳. توفان ۱۹۹۳ اندرو

طوفان اندرو طوفان دیگری بود که به ایالات متحده روان شد و آثار بدی را برجای گذاشت. پنجمین طوفان ایالات متحده است که ویرانی عظیم به جای گذاشت و باعث مرگ بسیاری شد، همچنین میلیاردها دلار خسارت تحمیل کرد.

۴. زلزله و سونامی ۲۰۱۱ توهوکو

زمین لرزه ای که در سال ۲۰۱۱ ژاپن را لرزاند و بزرگی آن ۹ دهم ریشتر بود. همین امر آن را به یکی از قوی ترین زمین لرزه هایی تبدیل کرده که تاکنون در این کشور رخ داده است. در حقیقت، این زلزله قوی ترین زمین لرزه است که در تاریخ این کشور ثبت شده است. این زمین لرزه میلیون ها کشته، زخمی یا مفقودی برجای گذاشت و همچنین بسیاری از ساختمان ها را ویران کرد و حتی فاجعه ای به بار آورد که همچون فاجعه هسته ای بود. امواج سونامی تا ۲۳.۶ متر (۷۷ فوت) گسترده شد که در عرض چند دقیقه پس از زلزله ژاپن را در برگرفت.

۵. سونامی ۲۰۱۱

زمین لرزه ای قدرتمند به بزرگی ۹ دهم ریشتر به سواحل سوماترا برخورد کرد و باعث ایجاد سونامی هایی شد که مناطق ساحلی دوازده کشور همسایه اقیانوس هند را فرا گرفت. تقریباً ۲۷۵ هزار نفر در ۱۴ کشور کشته شدند، اندونزی بیشترین آسیب را دید و پس از آن سری لانکا، هند و تایلند قرار گرفتند. این سونامی امواجی به ارتفاع ۳۰ متر (۱۰۰ فوت) ایجاد کرد و گفته می شود یکی از کشنده ترین فاجعه های تاریخ ثبت شده است.

۶. زلزله تانگشان

در ۲۸ ژوئیه ۱۹۷۶، زمین لرزه ای قدرتمند به بزرگی ۸.۳ ریشتر در یک شهر صنعتی با حدود یک میلیون نفر در تانشان چین رخ داد. این زمین لرزه عظیم باعث کشته شدن هزاران نفر و خسارات جبران ناپذیر به مال و جان مردم شد. تخمین زده می شود که حدود ۲۵۵ هزار نفر جان خود را از دست داده اند.

۷. طوفان Nargis

در ۲ مه ۲۰۰۸ به شدت به میانمار برخورد کرد. این طوفان باعث کشته شدن حدود ۱۴۰ هزار نفر و شستشوی مناطق پرجمعیت اطراف دلتای رود ایراوادی در میانمار شد. خسارات وارده حدود ۱۰ میلیارد دلار هزینه بود و دومین فاجعه خسارت بار در تاریخ ثبت شده پس از طوفان نینا در سال ۱۹۷۵ بود.

۸. زلزله ۲۰۰۸ چین

بزرگترین زمین لرزه در تاریخ ۱۲ مه ۲۰۰۸ در استان سیچوان چین رخ داد. این زمین لرزه ۷.۹ ریشتر اندازه گیری شد و حدود ۸۷۰۰۰ نفر را به کام مرگ کشاند. میلیون ها انسان را بی خانمان کرد. هزاران نفر از آنها زیر آوار خرد شده به خاک سپرده شدند. کارخانه ها، مدارس و خانه ها خراب شده و برای رسیدن به مناطقی از جنوب غربی چین به تیم های نجات نیاز بود.

۹. زلزله ۲۰۰۳ ایران

طبق گزارش سازمان زمین شناسی ایالات متحده، زمین لرزه ای به بزرگی ۶.۶ در مقیاس ریشتر خسارات زیادی به شهر بم و اطراف استان کرمان در جنوب شرقی ایران وارد کرد. تقریباً ۲۶ هزار نفر جان خود را از دست داده و ۳۰ هزار نفر زخمی شدند.

۱۰. زلزله ۲۰۰۵ پاکستان

زلزله کشمیر که در سال ۲۰۰۵ رخ داد ۷.۶ ریشتر داشت. تخمین زده می شود که حدود ۸۰ هزار نفر در شمال غربی پاکستان و کشمیر کشته شده باشند. این لرزش همچنین در کشورهای مجاور تاجیکستان، افغانستان، غرب چین و همچنین کشمیر تحت مدیریت هند احساس شد، جایی که حدود ۱۴۰۰ نفر در آنجا جان دادند.

همانطور که می بینید، قطعاً انواع مختلفی از بلایای طبیعی وجود دارد که بر جهان ما تأثیر گذاشته است. خیلی از آنها را نمی بینیم که فاجعه هایی با ابعاد زیاد هستند. درحالی که نمی توان به طور صد درصد جلوی بروز بلایای طبیعی را گرفت، اما مهم است همواره آماده باشیم و با مدیریت صحیح جلوی بروز فاجعه های انسانی این وقایع را بگیریم...