یونان می‌گوید که یافته‌هایش بسیار نگران‌کننده هستند، چون می‌دانیم اینکه فرد در طول نوجوانی چطور رفتار می‌کند، عامل پیش‌بین مهمی است برای اینکه در بزرگسالی چه رفتاری خواهد داشت. برای افراد بزهکار محتمل‌تر است که در مدرسه عملکرد بدتری داشته باشند، بعداً بیکاری را تجربه کنند و بیشتر مستعد مصرف مواد هستند. این یعنی مداخله در سن پایین باید در اولویت باشد.

در یک آزمایش، گروهی از محققانی که دربارۀ آلودگی هوا تحقیق می‌کنند، به شرکت‌کنندگان تصاویری از شهرهایی آلوده را نشان دادند. سپس از آن‌ها خواستند تصور کنند که در این شهرها سکونت دارند و توصیف کنند که زندگی‌شان در چنین جایی چگونه است. بلافاصله سطح اضطراب شرکت‌کنندگان بالا رفت و مکانیزم‌های دفاعی‌شان فعال شد. این نمونه‌ای است از تحقیقات گوناگونی که نشان می‌دهد آلودگی هوا تأثیری همه‌جانبه بر روان، رفتار و بدن ما دارد. تأثیری که هنوز آنچنان که باید آن را نمی‌شناسیم.

به گزارش عصرایران به نقل از ترجمان علوم انسانی، ملیسا هوگن‌بوم در بی‌بی‌سی نوشت:

در آینده پلیس و واحدهای پیشگیری از جرم احتمالاً بر میزان آلودگی در شهرهایشان نظارت می‌کنند و منابع خود را در مناطقی به کار می‌گیرند که بیشترین آلودگی را در یک روز معین دارند.

چنین حرفی شاید شبیه طرح اولیهٔ یک فیلم علمی‌تخیلی به نظر برسد، اما یافته‌های اخیر حاکی از این است که روشی احتمالاً ارزشمند است.

چرا؟ مطالعات جدید نشان می‌دهند که آلودگی هوا با اختلال در قضاوت، مشکلات سلامت ذهنی، ‌عملکرد ضعیف‌تر در مدرسه و نگران‌کننده‌تر از همه،‌ میزان بالاتر جرم در ارتباط است.

با توجه به اینکه حالا نیمی از جمعیت جهان در محیط‌های شهری زندگی می‌کنند و در مقایسه با گذشته، تعداد بیشتری از آدم‌ها به مناطق متراکم کوچ می‌کنند، چنین یافته‌هایی بیش‌ازپیش هشداردهنده هستند. سازمان جهانی بهداشت به شکلی تکان‌دهنده می‌گوید از هر ۱۰ نفر، ۹ نفر غالباً در هوایی با میزان آلودگی خطرناک نفس می‌کشند.

آلودگی هوا سالانه به طور تخمینی ۷ میلیون نفر را می‌کشد. اما آیا به‌زودی می‌توانیم آمار قتل‌ها را هم به آن اضافه کنیم؟

سال ۲۰۱۱ بود که سفی راث، محققی در مدرسهٔ اقتصاد لندن،‌ به اثرات فراوان آلودگی هوا اندیشید. او به‌خوبی از پیامدهای منفی آلودگی هوا بر سلامت، تعداد بیشتر پذیرش‌ها در بیمارستان و نیز میزان مرگ‌ومیر آگاه بود. اما فکر می‌کرد شاید این پدیده اثرات نامطلوب دیگری هم بر زندگی‌هایمان داشته باشد.

برای شروع، راث مطالعه‌ای انجام داد و بررسی کرد که آیا آلودگی هوا اثری بر عملکرد شناختی دارد یا نه.

راث و تیمش سراغ دانش‌آموزانی رفتند که در روزهای مختلف امتحان می‌دادند و میزان آلودگی هوا در هر کدام از آن روزها را نیز سنجیدند. تمام متغیرهای دیگر ثابت بود: دانش‌آموزانی با سطح تحصیلی مشابه، در مکانی واحد، اما در روزهای مختلف، امتحان می‌دادند.

راث دریافت که نوسان میانگین نتایج به شکل حیرت‌آوری متغیر بود. روزهایی با بیشترین آلودگی با بدترین نمرات امتحان همبستگی داشتند. در روزهایی که کیفیت هوا در پاک‌ترین حالت بود،‌ عملکرد دانش‌آموزان هم بهتر بود.

راث می‌گوید: «می‌توانستیم افت عملکرد واضحی را در روزهایی ببینیم که به‌شدت آلوده‌تر بودند. حتی چند روز قبل و بعد، هیچ اثری پیدا نکردیم. در واقع فقط در روز امتحان نمرهٔ آزمون به طور چشمگیری کاهش داشت».

برای تعیین اثرات بلندمدت آلودگی هوا، راث پیگیری کرد تا ببیند این آلودگی ۸ تا ۱۰ سال بعد، چه اثری دارد. کسانی که بدترین عملکرد را در آلوده‌ترین روزها داشتند، به احتمال زیاد به دانشگاه‌هایی با رتبه‌های پایین‌تر می‌رفتند و درآمدشان هم کمتر بود، چون آزمون مد نظر برای تحصیلات آیندۀ آن‌ها بسیار مهم بود. راث می‌گوید: «پس حتی اگر افت عملکرد تحصیلی از آثار کوتاه‌مدت آلودگی هوا باشد، در مرحله‌ای حساس از زندگی اتفاق می‌افتد که در واقع می‌تواند اثری بلندمدت داشته باشد». در سال ۲۰۱۶، مطالعهٔ دیگری یافته‌های اولیهٔ راث را تأیید کرد که می‌گفت آلودگی می‌تواند منجر به بهره‌وری کمتر شود.

همین بینش‌ها به جدیدترین کار راث انجامید. در تحقیقی در سال ۲۰۱۸، تیم راث داده‌های مربوط به جرم را در بیش از ۶۰۰ ناحیهٔ انتخابی لندن، برای دو سال، تحلیل کردند و دریافتند که بیشتر جرائمِ خُرد در آلوده‌ترین روزها رخ می‌دادند، چه در مناطق ثروتمند و چه در مناطق فقیر.

اگرچه باید نسبت به نتیجه‌گیری دربارهٔ همبستگی‌هایی از این دست محتاط باشیم، نویسندگان شواهدی دیده‌اند که می‌گویند ارتباطی علّی وجود دارد.

به عنوان بخشی از همان مطالعه، آن‌ها مناطقی مشخص و نیز میزان آلودگی آنجا را در طول زمان مقایسه کردند. گذشته از همه چیز، ابری از هوای آلوده می‌تواند بسته به مسیر باد، حرکت کند. همین باعث می‌شود آلودگی به طور تصادفی به مناطق مختلف شهر و به هر دو منطقهٔ ثروتمند و فقیر برود. راث توضیح می‌دهد: «ما فقط این ابر را در مقیاس روزانه دنبال کردیم و دیدیم که وقتی این ابر از راه می‌رسید، چه اتفاقی برای جرائم در آن منطقه می‌افتاد... متوجه شدیم که این ابر هر کجا که می‌رفت، میزان جرم افزایش می‌یافت».

اساساً حتی آلودگی معمولی هم محیط را تغییر می‌داد. «می‌بینیم که این اثرات بزرگ بر جرم، در سطوحی که بسیار کمتر از استانداردهای تنظیمی هستند نیز وجود دارند». به عبارت دیگر، میزانی از آلودگی که سازمان حفاظت از محیط زیست آمریکا «خوب» تلقی می‌کند، ‌همچنان پیوند قدرتمندی با میزان بالاتر جرائم دارد.

اگرچه داده‌های راث اثری شدید بر جرائم جدی‌تری مثل قتل و تجاوز پیدا نکرد، مطالعهٔ دیگری در سال ۲۰۱۸، ارتباطی احتمالی را نشان داده است. این تحقیق با هدایت جکسون لو از مؤسسه فناوری ماساچوست، داده‌های مربوط به ۹سال را بررسی کرد و تقریباً کل ایالات متحده را در بیش از ۹۰۰۰ شهر پوشش داد. این مطالعه دریافت که «آلودگی هوا می‌تواند عامل پیش‌بینی کننده‌ای برای شش دستهٔ اصلی از جرائم باشد»، از جمله قتل، تجاوز، دزدی، سرقت ماشین و آزار. شهرهایی با بیشترین آلودگی بالاترین میزان جرائم را نیز داشتند. این یک مطالعهٔ همبستگی دیگر بود، اما عواملی مثل جمعیت، میزان اشتغال، سن و جنسیت را نیز در نظر می‌گرفت و همچنان آلودگی پیش‌بین اصلی میزان بالاتر جرائم بود.

در مطالعه‌ای دربارۀ «رفتار بزهکارانه» (از جمله تقلب، فرار از مدرسه، دزدی، خرابکاری و مصرف مواد مخدر) در بیش از ۶۸۲ نوجوان، شواهد بیشتری پدیدار ‌شد. دیانا یونان از دانشگاه کالیفرنیای جنوبی و همکارانش، مخصوصاً به ذرات معلق ۲.۵ –ذراتی ۳۰ برابر کوچکتر از قطر یک تار موی انسان – توجه کردند و اثر تجمعی قرار گرفتن در برابر این آلاینده‌ها را در طول دوره‌ای ۱۲ ساله در نظر گرفتند. یک بار دیگر، بدرفتاری به طور قابل توجهی در مناطقی با آلودگی بیشتر، محتمل‌تر بود.

برای بررسی اینکه آیا چنین ارتباطی به سادگی فقط با وضعیت اجتماعی‌اقتصادی توضیح‌پذیر است یا خیر، تیم یونان تحصیلات والدین، فقر، کیفیت محله و بسیاری از عوامل دیگر را به حساب آورد تا اثر ریزگردها را در مقایسه با عوامل شناخته‌شدهٔ دیگر بر جرم مجزا کند.

مکانیزم‌های بالقوهٔ زیادی وجود دارد که توضیح می‌دهند چطور آلودگی هوا بر اصول اخلاقی ما اثر می‌گذارند.

مثلاً،‌ لو نشان داده است که فقط اندیشیدن به آلودگی می‌تواند از طریق تداعی‌های منفی، بر روان ما اثرگذار باشد.

طبیعتاً، محققان نمی‌توانستند از نظر روانی مشارک‌کنندگان را در معرض آلودگی قرار بدهند،‌ بنابراین بهترین کار ممکن (تأییدشده از نظر اخلاقی) را انجام دادند. آن‌ها به مشارکت‌کنندگان آمریکایی و هندی عکس‌هایی از شهری به‌شدت آلوده را نشان دادند و از آن‌ها خواستند تصور کنند که در آنجا زندگی می‌کنند. لو توضیح می‌دهد: «ما کاری کردیم که آن‌ها از نظر روانی اثرات آلودگی را تجربه کنند.... بعد از آن‌ها خواستیم واقعاً تصور کنند که در این شهر زندگی می‌کنند و اینکه چه احساسی دارند و زندگی‌شان در چنین محیطی چه شکلی است، تا از نظر روانی آلودگی هوا را در مقابل محیطی تمیز تجربه کنند».

لو دریافت که اضطراب شرکت‌کنندگان افزایش می‌یافت و بیشتر بر خودشان تمرکز می‌کردند؛ دو واکنشی که می‌تواند رفتارهای پرخاشگرانه و غیرمسئولانه را افزایش بدهد. لو می‌گوید: «همگی می‌دانیم که وقتی مضطرب هستیم، بیشتر احتمال دارد که به شکل مکانیزمی برای دفاع از خود، با مشت به صورت کس دیگری بکوبیم، اما وقتی آرامش داریم کمتر احتمال دارد چنین کاری بکنیم. پس، آلودگی هوا با بالابردن اضطراب آدم‌ها می‌تواند اثری زیان‌بخش بر رفتارشان داشته باشد».

این تیم با آزمایش‌های بیشتری نشان داد که در شرایط «آلوده» بیشتر احتمال داشت که شرکت‌کنندگان در چند تکلیف دست به تقلب بزنند و برای اینکه پاداش بگیرند، در عملکرد خود مبالغه کنند.

این تحقیقات تازه شروع است و ممکن است علاوه‌بر اضطراب و تمرکز فزاینده بر خود که لو توصیف می‌کند، دلایل دیگری هم برای این اثرات وجود داشته باشد، از جمله تغییرات روانی در مغز. مثلاً وقتی انسانی هوای آلوده را تنفس می‌کند، بر میزان اکسیژنی که در آن لحظه در بدنش دارد اثر می‌گذارد و در عوض، شاید باعث شود «هوای خوب» کمتری به مغزش برسد. همچنین آلودگی باعث تحریک بینی، گلو و سردرد می‌شود که همگی میزان تمرکز را پایین می‌آورند.

همچنین واضح است که قرارگرفتن در معرض آلاینده‌ها ممکن است باعث التهاب در مغز شده و به ساختار مغز و ارتباطات نورونی آسیب بزند. یونان می‌گوید: «پس آنچه شاید اتفاق بیفتد این است که آلاینده‌های هوا به لوب پیش‌پیشانی آسیب می‌زنند. این قسمت ناحیهٔ بسیار مهمی برای کنترل غرایز، کارکردهای اجرایی و خودکنترلی‌مان به شمار می‌رود».

علاوه بر افزایش جرائم، آلودگی احتمالاً باعث افت جدی در سلامت ذهنی می‌شود. مطالعه‌ای در مارس ۲۰۱۹حتی نشان داد که نوجوانانی که در معرض هوای سمی و آلوده قرار دادند، بیشتر در مخاطرۀ تجربۀ دوره‌های روان‌پریشی مثل شنیدن صدا یا پارانویا هستند. محقق اصلی، جوآن نیوبری از کالج کینگ لندن می‌گوید که هنوز نمی‌تواند ادعا کند که نتایجش علّی هستند، اما یافته‌ها با سایر مطالعات همخوانی دارند که خبر از ارتباطی بین آلودگی هوا و سلامت ذهنی می‌دهند. نیوبری می‌گوید: «این تحقیق به شواهدی می‌افزاید که حاکی از ارتباط آلودگی هوا با مشکلات سلامت ذهنی و نیز ارتباط آلودگی هوا با زوال عقل هستند. اگر آلودگی برای بدن بد باشد، انتظار می‌رود که برای مغز هم بد باشد».

محققان این حوزه می‌گویند که حالا باید آگاهی بیشتری دربارۀ اثرات آلودگی، به علاوهٔ اثر تثبیت‌شده‌اش بر سلامتمان داشته باشیم. یونان می‌گوید: «نیاز به مطالعات بیشتری داریم که همین قضیه را در سایر جمعیت‌ها و گروه‌های سنی نشان بدهند».

خوشبختانه، تا حدی دست خودمان است که هر روزه در معرض چقدر آلودگی قرار بگیریم. می‌توانیم پیشتاز باشیم و هر روز، حواسمان به کیفیت هوای اطرافمان باشد. نمایشگرهای آنلاین روزهایی با بیشترین و کمترین خطر را نشان می‌دهند. یونان می‌گوید: «اگر وضعیت خطرناک باشد، پیشنهاد نمی‌کنم برای دویدن بیرون بروید، بهتر است کارتان را در خانه انجام بدهید».

در حالی که کشورهای بسیاری منتظر وضع قوانین سختگیرانه‌تر یا مداخلهٔ دولت برای مهار آلودگی هستند، بعضی نقاط گام‌های مثبتی برداشته‌اند. کالیفرنیا را در نظر بگیرید که در آنجا، قوانین منجر به کمترشدنِ آلودگی شده و جالب اینکه جرم نیز کاهش یافته است. یونان، البته با امیدواری، تأکید می‌کند که هنوز نمی‌دانیم آیا این اتفاق تصادفی است یا نه. همزمان در لندن، از ۸ آوریل ۲۰۱۹ «منطقهٔ فوق‌العاده کم‌انتشار» جدیدی وجود دارد که استانداردهای سختگیرانه‌تری برای انتشار کربن دارد و هزینهٔ روزانهٔ اضافهٔ ۱۲.۵۰ پوند (۱۶.۳۰ دلار) برای «اکثر انواع وسایل نقلیه» را علاوه بر هزینهٔ تراکم ۱۱.۵۰ پوندیِ موجود، می‌گیرد. تعداد بیشتری از اتوبوس‌های سبز نیز تحت برنامهٔ ابتکاری «هوای پاک‌تر برای لندن» شروع به کار کرده‌اند.

راث می‌گوید: «در بسیاری از کشورها عملکرد نسبتاً خوبی در کاهش آلودگی داریم، اما باید بیشتر از این‌ها کار کنیم. فقط هم نباید از سمت دولت باشد. بلکه من و شما هم نقش داریم. وقتی در این باره فکر می‌کنیم که می‌خواهیم چه چیزی بخریم یا چطور به جایی برویم، همگی بر محیط زیست اثر می‌گذاریم و باید بیشتر از چنین چیزهایی آگاه باشیم و تصمیم‌های آگاهانه‌تری دربارهٔ آنچه انجام می‌دهیم، بگیریم».

راث همچنان امیدوار است که آلودگیِ رو به افزایش چیزی باشد که حل‌کردنش تحت کنترل ماست، اما تا وقتی به راه‌حل آن برسیم، باید آدم‌ها را از مسائل آگاه‌تر کنیم.

اگر همگی نظارت بر میزان آلودگی را شروع کنیم،‌ آن وقت عادت می‌کنیم که از فعالیت‌های مشخصی اجتناب کنیم، ‌از جمله ورزش در فضای باز یا حتی رفت‌وآمد در آلوده‌ترین روزها. بدن‌ها، مغزها و رفتارهایمان از این کار بهره‌ خواهند برد.

پی‌نوشت‌ها:
• این مطلب را ملیسا هوگن‌بوم نوشته است و در تاریخ ۱۶ آوریل ۲۰۱۹ با عنوان «How air pollution is doing more than killing us» در وب‌سایت بی‌بی‌سی منتشر شده است. وب‌سایت ترجمان آن را در تاریخ ۹ مهر ۱۳۹۹ با عنوان «اگر دلتان می‌خواهد آدم بکشید، قبلش نگاهی به سطح آلودگی هوا بیاندازید» و ترجمۀ میترا دانشور منتشر کرده است.
•• ملیسا هوگن‌بوم (Melissa Hogenboom) روزنامه‌نگار علم است و بیش از ده سال است در بی‌بی‌سی به تهیۀ خبر، گزارش و مستندسازی مشغول است. عقدۀ مادری (The Motherhood Complex) کتابی از اوست که سال ۲۰۲۱ منتشر خواهد شد.